می‌گویند در صحنه تصادف پورشه با پراید در اصفهان، وقتی مردم دور ماشین را گرفته بودند كه این پورشه میلیاردی دست‌نیافتنی را لمس كنند، خواهر راننده كه خودش راننده لكسوسی بود، از این تماس‌های مزاحم عصبی می‌شود و پرخاش می‌كند و مردم هم كه نمی‌خواهند كم بیاورند، می‌گویند برادرت آدم كشته كه زن دوباره برآشفته می‌شود كه اگر كشته دیه‌اش را می‌دهیم.

این جمله كذایی همان چیزی است كه نمی‌شود از آن گذشت، اصلا نمی‌شود با این جمله كنار آمد،‌ تلخی پیچیده شده در تار و پودش فراموش‌شدنی نیست، آخر مگر یك انسان كه از بد حادثه یا هرچیز، سوار پراید است، برگ درخت است كه اگر كنده شود كسی باكش نباشد، اصلا مگر جای این جمله درست همان جایی است كه خون یك بیگناه ریخته شده یا مگر پول تو آدم پولدار به تو هر حقی می‌دهد؟

اما برخی از این قشر البته که چنین حقی را به خود می‌دهند و این حق را اضافه می‌کنند به حق دور دور کردن در خیابان‌ها و مردم شهر را جان‌به‌سر کردن فقط به این دلیل که حساب بانکی‌شان پر و پیمان‌تر از دیگران است و خانه‌ها و ویلاهایشان بزرگ‌تر. با این‌که سردار کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا در گفتگو با ما آمار داد که همکارانش در سال ۹۷ با دوردورکن‌های متخلف در شهر‌های بزرگ برخورد کرده و ۲۰ هزار و ۶۶۹ نفر را اعمال قانون کرده‌اند، دلمان خنک نشد. حتی وقتی اضافه کرد که گواهینامه ۱۲۷۹ نفر ضبط و ۱۲ هزار و ۸۴ خودرو توقیف شده و ۱۶۴۱ نفر به مراجع انتظامی و ۱۲۲۸ نفر به مراجع قضایی رفته‌اند ایضا تفاوتی در حالمان ایجاد نشد، چون گرچه برخورد قانونی با خودنما‌های خیابانی قوت قلبی است، ولی اعمال قانون کجا و نقطه پایان نشستن بر این ماجرا‌ها کجا.​​​​​​​

تفریح آری، هنجارشكنی نه:

سردار كمال هادیانفر، رئیس‌پلیس راهور ناجا می‌گوید پلیس مخالف تفریح جوان‌ها نیست، ولی با هنجارشكنان و مخلان آسایش عمومی قاطعانه برخورد می‌كند، حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ نیز گفته است كه دور دور به تنهایی تخلف نیست، اما اگر رفتار‌های خارج از قانون و شئونات چاشنی‌اش شود و این خیابان‌گردی به آزار مردم ختم شود، پلیس وارد عمل خواهد شد.

این دو مقام مسؤول این جملات را گفته‌اند چون راننده پورشه حادثه‌ساز اصفهان چند ثانیه قبل از كوبیدن به پراید بداقبال داشت دوردور می‌كرد و به روایتی با كسی كورس گذاشته بود؛ دو سه ساعت بعد بامداد و درست وسط خیابان‌های اصفهان. سردار هادیانفر به ما گفت كه رفتار این جوان و همه جوان‌های مثل او همانی است كه بسیاری از روان‌شناسان می‌گویند و آن را ناشی از اختلال روانی «دیده شدن» تفسیر می‌كنند، یعنی تلاش برای جلب توجه دیگران.

جعفر بای كه آسیب‌شناس اجتماعی است نیز از همین منظر به موضوع نگاه می‌كند و به جام‌جم می‌گوید مرتكبان رفتارهای اینچنینی مشكلات هویتی دارند و در فضاهایی رشد كرده‌اند كه معیار تعیین جایگاه اجتماعی، مسائل مادی بوده و به‌ناچار آنها نیز گرفتار منزلت‌های مادی شده‌اند. او می‌گوید این وضع ناشی از اقتصاد بیمار است كه شكاف‌های طبقاتی ایجاد كرده و موجب جهش‌های طبقاتی آنچنانی شده، به حدی كه یك گروه در فضای بیماری اقتصاد یكباره به ثروتی رسیده و وارد طبقه‌ای شده‌اند كه فرصت نكرده‌اند فرهنگ آن طبقه را كسب كنند و در نتیجه مرتكب رفتارهای خارج از عرف می‌شوند.

ریشه در فرهنگ:

قانون، اما معمولا با این تفسیر‌ها کاری ندارد، یعنی علت را کنار می‌گذارد و با معلول می‌جنگد، یعنی کاری ندارد که چرا تفاخر به ثروت، نقاب خودرو‌های اشرافی می‌زند و به خیابان‌ها می‌آید بلکه با خیابانی شدن رفتار‌های هنجارشکن کار دارد و آن‌ها را در مرکزیت می‌گذارد، پلیس هم که وظیفه‌اش اعمال قانون است بناچارهمان را می‌کند که قانون می‌گوید. یکی از این قوانین ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی است که می‌گوید هرکسی با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد، موجب اخلال در نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.

قانون دوم نیز ماده 718 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات است كه تاكید دارد هرگاه راننده‌ای بدون گواهینامه،‌ در حالت مستی،‌ باسرعت غیرمجاز، با نقص فنی و... منجر به تصادفی فوتی یا جرحی شود به دو تا سه سال حبس محكوم و از یك تا پنج سال از حق رانندگی محروم می‌شود، با این تاكید كه هیچ كدام از این مجازات‌ها قابل تبدیل به جزای نقدی نیست.

به این ترتیب قانون برای همه دوردوركن‌ها و همه مخلان آسایش عمومی، نسخه تنبیهی قابل ملاحظه‌ای دارد اما این كه چرا با وجود چنین قوانینی، رفتارهای ناهنجار ترافیكی متوقف نمی‌شود موضوعی است كه هم پلیس و هم جامعه‌شناسان ریشه آن را در فرهنگ می‌دانند. رئیس پلیس راهور ناجا می‌گوید پلیس به عنوان مجری قانون، متخلفان را اعمال قانون می‌كند ولی در عین حال باور دارد برخورد درست با چنین پدیده‌هایی، نیازمند توجه به ابعاد فرهنگی آن است به این معنا كه دستگاه‌های فرهنگی باید آموزش‌های موثر را در برنامه‌هایشان قرار‌دهند و خانواده‌ها نیز از نقش تربیتی خود غافل نشوند.

جعفربای، آسیب‌شناس اجتماعی نیز واژه‌های گسست نسلی، بحران هویتی و شكاف طبقاتی را كنار هم می‌چیند و می‌گوید در جامعه ما كه گرفتار چنین مشكلاتی است برای رفتارهای ناهنجاری كه نمود خیابانی پیدا می‌كنند بهترین راه مقابله، اقدامات فرهنگی است، به‌ویژه در خانواده‌ها، مدارس و رسانه‌ها. او می‌گوید ما در ساخت نسل‌جدید باورمند به مسائل اخلاقی و اعتقادی خوب عمل نكرده‌ایم و این نسل را وانهاده‌ایم تا از آبشخورهای فرهنگی بیرون از مرز تغذیه شوند و واضح است وقتی نهادهای فرهنگی داخلی قصور می‌كنند، خوراك فرهنگی و اعتقادی نسل جدید نیز غلط ساخته می‌شود.

هیچ كسی تا به حال پی این نرفته كه عاشقان دور دور و دلباختگان تفاخر به ثروت چند‌درصدشان روزنامه می‌خوانند و چند نفرشان به آن چیزی كه كارشناسان این گزارش گفته‌اند، باور دارند. ولی باید انصاف داد كه در بسیاری از گرفتارهای ما همیشه پای‌كاستی‌های فرهنگی وسط است، چه این قشر خوش‌شان بیاید و چه بدشان.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: 5 خرداد1398 ، کدخبر:6945377 : www.yjc.ir