شعار سال:فعال محیط‌زیست و نماینده تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان در کارگروه توسعه پایدار و آمایش سرزمین و محیط‌زیست استانداری لرستان گفت: دریاچه گهر به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین و کوهستانی ایران و خاورمیانه می‌تواند در فهرست ثبت جهانی یونسکو قرار بگیرد، اما باوجود آن‌که این دریاچه در شرف ثبت جهانی است، اقداماتی که برخی دستگاه‌ها و سازمان‌ها انجام می‌دهند، باعث می‌شود که این دریاچه تأییدیه ثبت جهانی را نگیرد.

حمید کاویانی گفت: با توجه به این‌که کشور امروز به‌دنبال دیپلماسی فرهنگی است تا بتوانیم از این طریق جنبه گردشگری کشور را بالا ببریم و به‌تبع آن با جذب گردشگران بیش‌تر به کشور، ارزآوری داشته باشیم، وجود مناطقی مثل دریاچه گهر که قابلیت ثبت جهانی دارند، نیارمند توجه ویژه هستند. ما با ثبت جهانی آثاری همچون دریاچه‌ گهر می‌توانیم از آن‌ها بهتر محافظت کنیم و مدیریت بهتری بر آن داشته باشیم؛ به همین دلیل از چند سال پیش، از طریق مجاری ذی‌ربط، برای ثبت جهانی دریاچه گهر پیگیری‌هایی را انجام داده‌ایم، اما ندانم‌کاری‌های برخی افراد می‌تواند مانع این اتفاق بزرگ شود.

بکرماندن دریاچه گهر، شرط لازم برای ثبت‌شدن در فهرست آثار جهانی

 کاویانی درباره شرایط لازم برای این‌که دریاچه گهر ثبت جهانی شود، تصریح کرد: شرط لازم و اساسی این اقدام این است که دریاچه تا حدی که امکان دارد، به‌صورت بکر باقی بماند، اما متأسفانه سازمان‌های ذی‌ربط بدون توجه به این مباحث و حتی قوانین و مقررات زیست‌محیطی، هر اقدامی را خودسرانه انجام می‌دهند؛ ازجمله این‌که سازمان محیط‌زیست در ۱۰‌ متری دریاچه گهر تحت عنوان محیط‌بانی، شروع به ساخت‌و‌ساز کرده که امروز به ‌مهمان‌سرای آقایان دولتی تبدیل شده است و شاهدیم که با هزینه‌های بیت‌المال مهمانی در آن‌جا برگزار می‌شود! باوجود این شرایط، این سؤال مطرح می‌شود‌ که در وضعیت اقتصاد مقاومتی که کشور با آن روبه‌روست، هزینه‌ها و ریخت‌وپاش‌هایی که سازمان محیط‌زیست می‌کند، با چه هدفی صورت می‌گیرد آن هم در فاصله ۱۰متری دریاچه گهر؟!

 وی افزود: از سوی دیگر جاده‌ای از سمت الیگودرز تحت عنوان جاده عشایری ساخته شده است که فعالان محیط‌زیست بارها با آن مخالفت کرده‌اند و خواستار منتفی‌شدن ساخت این جاده شده‌‌اند؛ همچنین فعالان زیست‌محیطی بارها درخواست داده‌اند تا یک پاسگاه محیط‌زیستی در منطقه احداث شود تا از ورود خودرو به‌سمت دریاچه گهر جلوگیری کنند؛ اما متأسفانه هر روز شاهدیم که گردشگران بیش‌تری به‌سمت دریاچه حرکت می‌کنند و هیچ کنترلی هم روی آن‌ها نیست و به همین دلیل از سمت بالا، دریاچه را آلوده کرده‌اند. به عبارت دیگر، این جاده تحت عنوان جاده عشایر ایجاد شده، اما در عمل در راستای یک نگاه گردشگری احداث شده است که از سوی برخی مسئولان شهرستان الیگودرز در سال‌های قبل وجود داشته و هر سال هم که جاده به‌دلیل بارش برف و بوران از بین می‌رود، سریعاً با بولدوزر و لودر اقدام به بازسازی جاده و مجدداً مسیر را برای حضور گردشگران آماده می‌کنند! این درحالی است که سال‌های سال است عشایر منطقه با احشامشان به‌سمت ارتفاعات می‌روند و کلاً سه ماه حق حضور در منطقه را دارند و بعد از سه ماه باید منطقه را ترک کنند؛ بنابراین چه لزومی دارد که به‌دلیل حضور سه‌ماهه عشایر در منطقه حفاظت‌شده، ۲۰ کیلومتر جاده ایجاد شود؟!

این فعال محیط‌زیست با بیان این موضوع که دریاچه گهر از حالت منطقه حفاظت‌شده خارج و به یک منطقه گردشگری تبدیل شده است، خاطرنشان کرد: براساس نظر کارشناسان اگر این روند ادامه داشته باشد، دریاچه گهر نهایتاً تا 20 سال آینده از بین خواهد رفت!

دریاچه گهر در آستانه خارج‌شدن از حیطه ثبت جهانی قرار دارد

 کارشناس میراث‌‌فرهنگی و گردشگری انجمن ایرانی همکاری با یونسکو هم درباره فرآیند ثبت جهانی دریاچه گهر  گفت: میراث طبیعی به چهار دسته تقسیم می‌شود: دو دسته از این‌ها در مناطق چهارگانه حفاظت‌شده محیط‌زیست هستند که متولی شناسایی و شناساندن آن برای بحث ثبت در فهرست آثار جهانی برعهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است؛ دو منطقه هم برای پیشنهاددادن به سازمان یونسکو برای قرارگرفتن در فهرست جهانی، تحت پوشش ضوابط و اختیارات سازمان میراث‌فرهنگی است. دریاچه گهر لرستان جزو مناطق چهارگانه محیط‌زیست است، موضوع انسان‌ساخت ندارد و بیش‌تر میراث طبیعی است که تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد؛ اما چون در پرونده‌های ثبت جهانی پیوست‌های فرهنگی داریم و روند کار به این صورت است که برای مثال روستاهایی که در اطراف دریاچه گهر وجود دارد، عقبه اجتماعی و تاریخی دارند، بنابراین در پرونده ثبت جهانی میراث طبیعی دریاچه گهر، نمی‌شود این روستاها به‌عنوان جامعه ذی‌نفع حضور نداشته باشند؛ درنتیجه با توجه به این‌که سازمان میراث‌فرهنگی و انجمن همکاری ایران و یونسکو تجربه لازم و کافی را در این حوزه دارند، در کنار سازمان محیط‌زیست، می‌توانند  برای جمع‌کردن پرونده ثبت جهانی دریاچه گهر کمک کنند.

 احسان ایروانی درباره موانعی که بر سر راه ثبت جهانی دریاچه گهر وجود دارد، تصریح کرد: دریاچه گهر یک اثر بکر طبیعی و بزرگ‌ترین دریاچه‌چشمه دنیاست که ارزش برجسته جهانی آن احراز شده است. باوجوداین، دخالت‌های غیرمسئولانه مانع ثبت این دریاچه در فهرست آثار جهانی می‌شود؛ ازجمله این دخالت‌ها ساخت‌وسازهای انسانی است که منظره و سیمای دریاچه را تخریب می‌کند. آلوده‌کردن آب این دریاچه از دیگر مواردی است که هیچ‌گونه توجیهی برای سازمان جهانی یونسکو ندارد و ثبت جهانی‌شدن آن را منتفی می‌کند.

ایروانی افزود: اگر نحوه بهره‌برداری از دریاچه اختصاصی شود؛ یعنی امکان دسترسی عموم به‌صورت قانونی در چارچوب برقرار نباشد، به بحث ثبت جهانی شدن آن ضربه خواهد زد. همچنین جاده‌کشی به‌سمت دریاچه، انتقال تأسیسات به این محیط بکر طبیعی، طبیعت پیرامون آن را مخدوش می‌کند و باعث می‌شود دریاچه از حیطه ثبت جهانی خارج شود.

 آلوده‌شدن دریاچه گهر در بالاترین ارتفاع و بین کوه‌ها غیرطبیعی است

 ایروانی خاطرنشان کرد: هر استان که اثری در حوزه میراث‌فرهنگی یا طبیعی به ثبت رسانده، زمینه‌ای شده برای این‌که آن منطقه قدرت و غنای فرهنگی و طبیعی خود را نه‌تنها در سطح ملی، بلکه در سطح فراملی عرضه کند و از آن به‌عنوان زمینه‌ای برای بحث توسعه گردشگری بهره ببرد و به‌تبع آن اشتغال‌زایی در منطقه ایجاد شود. از سوی دیگر، مدیریت جهانی به حفاظت از اثری که ثبت جهانی شده کمک خواهد کرد و همه این موارد از برکات و شرایط ثبت جهانی است.

او افزود: ممکن است مردم منطقه‌ای آشنایی چندانی با این ارزش‌ها، شرایط و پتانسیل‌های پس از ثبت جهانی نداشته باشند و متأسفانه حرکاتی انجام دهند که براثر ندانم‌کاری آینده منطقه را تیره و تار کنند؛ بنابراین اگر قصد داریم مقدماتی را برای ثبت جهانی دریاچه گهر فراهم کنیم، باید چارچوب‌ها و ضوابطی را که به ثبت جهانی مربوط است، به متولیان و جامعه ذی‌نفع و عاشقان طبیعت انتقال بدهیم تا نادانسته در روند کار مشکلی پیش نیاید. همچنین با اطلاع‌‌رسانی و آموزش، آگاهی افراد ناآشنا با منطقه را که به‌صورت آماتور در این محدوده رفت‌وآمد می‌کنند، افزایش دهیم و از این طریق از تخریب‌ها و دخل و تصرف‌های احتمالی جلوگیری کنیم.

کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری انجمن ایرانی همکاری با یونسکو خاطرنشان کرد: متأسفانه سال گذشته در بازدیدی که به‌همراه محمدرضا مجیدی، رئیس انجمن، از دریاچه گهر داشتیم، شاهد بودیم که نیزارها و جلبک‌های زیادی در اطراف دریاچه رشد کرده و در حال افزایش است که این نشان از آلودگی بسیار جدی دریاچه گهر دارد، آن هم دریاچه‌ای که در بالاترین ارتفاع در بین کوه‌ها قرار دارد و آلوده‌شدن آن بسیار دور از ذهن است!

ایروانی تأکید کرد: اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) که اصولاً کارش بررسی و ارزیابی اثر نامزد ثبت جهانی است، به‌محض این‌که به منطقه دریاچه گهر وارد شود و شروع به بررسی و پایش منطقه کند، در نخستین برخوردی که با این نیزارها، آلودگی آب دریاچه، ساخت‌وسازهایی که در آن‌جا صورت گرفته، تأسیسات و زیرساخت موجود در منطقه و دخل‌وتصرف‌هایی که در اطراف دریاچه صورت گرفته روبه‌رو شود، از آن‌ها به‌عنوان موارد منفی در لیست خود نام خواهد برد و مطمئن باشید که ارزیاب یونسکو با شرایط فعلی به هیچ عنوان دریاچه گهر را در فهرست ثبت جهانی قرار نخواهد داد.

 ساخت‌و‌ساز در 20 متری دریاچه گهر، برخلاف قانون کنوانسیون رامسر

 مدیرعامل مؤسسه زیست‌محیطی آواگشت نیز در این خصوص اظهار داشت: از زمانی که دولت زیست‌محیطی فعلی روی کار آمده، مشکلات بسیاری در منطقه دریاچه گهر به‌وجود آمده است؛ برای مثال چند سال پیش یک جاده دسترسی به‌نام عشایر و درواقع برای تسهیل سطح دسترسی گردشگران به آن منطقه احداث کرد، اما با پیگیری‌های فعالان محیط‌زیست کمی عقب‌نشینی کردند. متأسفانه مسئولان محیط‌زیست به بهانه تردد سه تا چهار خانوار عشایر هر سال آن منطقه را آوار‌برداری می‌کنند و درواقع جاده موردنظر را برای رفت‌وآمد گردشگران آماده می‌سازند که در تخریب منطقه بسیار اثرگذار است. از سوی دیگر، باتوجه به این‌که سرچشمه دریاچه گهر از الیگودرز است، گردشگران در منطقه بالادست منشأ آلودگی آب دریاچه شده‌اند.

 احسان پارسا گفت: طبق قانون کنوانسیون رامسر، تا فاصله ۱۵۰ متری سواحل به هیچ عنوان نمی‌توان ساخت‌و‌ساز انجام داد، اما متأسفانه چند سال پیش مهرداد فتحی بیرانوند، مدیر کل اداره حفاظت محیط‌زیست استان لرستان، برخلاف تمام این کنوانسیون‌ها، اقدام به پی‌ریزی یک سوئیت در فاصله 10تا20 متری دریاچه گهر کرد که با پیگیری‌های ما کمی عقب‌نشنی کردند و دست نگه داشتند، اما دو سال پیش، تحت عنوان محلی برای سکونت محیط‌بانان منطقه، مجدداً وی اقدام به احداث سوئیتی در ۲۰ متری دریاچه کرد، این در حالی است که محیط‌بانان مستقر در منطقه حتی کلید سوئیت را ندارند و آن‌جا تنها محلی برای ‌مهمانی‌های مسئولان محیط‌زیست شده است و در آن‌جا بارها شاهد برگزاری ‌مهمانی‌های خاص بوده‌ایم.

 پارسا تصریح کرد: پس از این اقدام، مسئولان محیط‌زیست قصد داشتند که منطقه زیستی دریاچه را به منطقه گردشگری تبدیل کنند که با اعتراض فعالان محیط‌‌زیست و اعلام این‌که این اقدام را رسانه‌ای خواهیم کرد، کمی عقب‌نشینی کردند. باوجود‌این، این افراد از پای ننشستند و حالا به‌بهانه برق‌کشی به دریاچه گهر برای رفاه محیط‌بانان و گردشگران، قصد دارند این منطقه را برق‌کشی کنند. این در شرایطی است که منطقه مذکور ۱۰ سال است که پنل خورشیدی دارد و به هیچ‌وجه به برق‌کشی نیاز ندارد و فقط این ادعاها بسترسازی است برای این‌که بتوانند برق موردنیاز برای انجام کارهای عمرانی خود را فراهم کنند. این کار تا جایی پیش رفته است که براساس اخبار موثق، معاون استاندار به مدیرکل خود دستور اکید داده است که از تهران مجوز برق‌کشی به منطقه را بگیرد. متأسفانه مسئولان چون نتوانستند این منطقه را به منطقه گردشگری تبدیل کنند، درنتیجه از این طریق می‌خواهند وارد شوند و اقدام کنند و تمام برنامه‌هایشان هم وقتی اتفاق می‌افتد که منطقه در سکوت خبری است؛ یعنی در اوایل پاییز که به منطقه دسترسی چندانی وجود ندارد و به‌نوعی بسته و ایزوله شده است تا به این ترتیب خبرهای مربوط به این دخل و تصرف در منطقه که باعث می‌شود دریاچه گهر در فهرست آثار جهانی قرار نگیرد، از طریق رسانه‌ها بازتاب نشود و جنجالی راه نیفتد تا بتوانند در سکوت کامل خبری کار خود را انجام دهند.

 دریاچه گهر یک دریاچه کوهستانی در جنوب‌شرقی دورود و در منطقه حفاظت‌شده اشتران‌کوه در استان لرستان است که در ارتفاع دوهزار و 350 متری از سطح دریا قرار گرفته است. این دریاچه که به «نگین اشتران‌کوه» معروف است، تا چند سال پیش به‌سبب نداشتن راه ماشین‌رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به‌دست انسان به دور مانده‌ بود و فعالان زیست‌محیطی پیگیری‌های زیادی برای این‌که گهر در فهرست آثار جهانی ثبت شود، انجام داده‌اند؛ باوجود‌این طی سال‌های اخیر این منطقه دستخوش اتفاقات ناخوشایندی شده، به‌طوری‌که بیم آن می‌رود شرایط لازم برای ثبت جهانی را از دست بدهد.   

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از روزنامه سبزینه،تاریخ انتشار:10شهریور1398،کدخبر:73994،sabzineh.org