شعارسال:۴۹ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۴۹ در شهر رامسر پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها و حیوانات و گیاهان وابسته به آن‌ها تحت عنوان «کنوانسیون رامسر» به امضا ۱۸ کشور رسید و در حال حاضر حدود ۱۷۰ کشور عضو آن هستند. 

امسال به مناسبت همین روز و همچنین ثبت تالاب زریوار مریوان در کنواسیون رامسر نشستی به میزبانی دانشگاه کردستان با شعار «زندگی در تالاب‌ها شکوفا می شود» برگزار شد. آن گونه که مهر گزارش داده است در این نشست عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست عنوان کرد:«تا چند سال پیش در مطالعات آب کشور موضوعی به نام حفظ حقابه زیست محیطی در داده‌ها قائل نبودند که همین مسئله باعث شد تالاب‌ها و رودخانه‌ها به اولین قربانیان توسعه ناپایدار در کشور تبدیل شوند.» وی درباره اینکه یکی از منابع تولید گردوغبار تالاب‌های خشک شده هستند، ادامه داد:«وقتی تالاب‌ها منبع خیزش ریزگرد و نمک شده است نباید انتظار داشت که گرد و غبار نداشته باشیم.»
کارشناسان زیست محیطی می‌گویند حال تالاب‌های کشور خوب نیست. با وجود همه بارندگی‌های مناسب در یکی دو سال گذشته انتظار می‌رفت شرایط تالاب‌ها بهبود پیدا کند. اما آنچه که در گزارش‌های اخیر سازمان محیط زیست که به مناسبت روزجهانی تالاب‌ها منتشر شد، نشان می‌دهد که این انتظار بزرگ به جز چند تالاب در مورد بقیه تالاب‌ها صادق نیست. حفر چاه‌های غیر مجاز در کنار اینکه حقابه مربوط به تالاب‌ها همچنان برای مصارف کشاورزی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سهم تالاب‌ها را از بارندگی‌های اخیر و ذخیره آبی ناچیز می‌کند و خشک شدن آنها را به دنبال دارد.

چه عواملی تالاب‌ها را تهدید می‌کند؟

با وجود بارندگی‌های اخیر اما تالاب‌های کشور وضعیت خوبی ندارند برخی از تالاب‌ها در آینده نزدیک به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شوند. معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز به حال ناخوش تالاب‌ها اقرار کرد. احمد لاهیجان‌زاده تالاب‌های کشور را ۱۴۳ تالاب اعلام کرده و به ایسنا گفته است ۴۵ تالاب کشور مانند تالاب‌های هامون، بختگان، هورالعظیم و شادگان می‌تواند منشأ و کانون گرد و غبار باشند.
وی ادامه داد:«در حال حاضر چند عامل تالاب‌های ما را تهدید می‌کنند، نخست تامین آب و حقابه تالاب‌ها با توجه به کمبود آب در کشور، دوم آلودگی‌هایی از جمله فاضلاب‌های انسانی، شهری و روستایی و پساب کشاورزی و صنعتی که وارد تالاب‌ها می‌شوند، سوم تصرفات و تغییر کاربری تالاب‌ها و چهارم ورود گونه‌های غیر بومی مانند «تیلاپیلا» به جنوب و سنبل آبی به تالاب انزلی است.»

گاوخونی همچنان پریشان است
معاون محیط زیست، درباره آخرین وضعیت تالاب گاوخونی نیز توضیح داد:«با وجود بارش‌های مناسب در کوه کوهرنگ و ذخیره مناسب آب در سد زاینده‌رود ما متاسفانه نتوانستیم حقابه این تالاب را تامین کنیم و این مورد اعتراض ما به وزارت نیرو است.» لاهیجان‌زاده با بیان اینکه در حال حاضر تالاب پریشان در استان فارس و در کازرون شرایط خوبی ندارد، اظهار کرد:«این تالاب با توجه به بارندگی‌های کازرون تاکنون نتوانسته آب‌گیری خاصی داشته باشد چرا که به دلیل نزول آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرمجاز هر چه آب به تالاب وارد می‌شود از طریق این چاه‌های زیر زمینی جذب می‌شود.»
لاهیجان‌زاده ادامه داد:«در استان فارس تالاب‌های متعددی وجود دارد و خوشبختانه بارندگی‌ها در استان مطلوب گزارش شده است. در حال حاضر تالاب مهارلو در نزدیکی شیراز ۷۰ درصد آبگیری شده است و تالاب طشک و بختگان شرایط بهتری نسبت به میانگین خود دارند.» وی در ادامه درباره تالاب‌های سیستان‌وبلوچستان و هامون گفت:«طی هفته اخیر بارش برف در کشور افغانستان سبب شده است که این تالاب وضعیت مطلوبی پیدا کند.» معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه درباره وضعیت تالاب‌های خوزستان و تالاب بین‌النهرین گفت:«تالاب بین‌النهرین در شرایط پرآبی است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که ۹۰ درصد مجموعه تالاب‌های بین النهرین آبگیری شده است.»

در سال آینده وضعیت تالاب‌های ما مانند امروز نیست
حال باید دید از آنجایی که در تامین حقابه تالاب‌ها کوتاهی می‌شود و اختلاف میان سازمان محیط زیست و وزارت نیرو در این زمینه تبدیل به مناقشه سنتی میان آنها شده است و همچنین با وجود چاه‌های حفاری شده آیا با وجود بارش‌های اخیر می‌توان به بازگشت شرایط مناسب به تالاب‌ها امیدوار بود؟ در همین رابطه «اسماعیل کهرم» کارشناس و فعال محیط زیست  می‌گوید:«با وجود بارش‌های اخیر تغییری در وضعیت تالاب‌های ما ایجاد نمی‌شود.»
وی ادامه می‌دهد:«شاید شرایط و وضعیت تالاب‌های ما در این روزها به دلیل بارش‌های اخیر خوب باشد، اما تضمینی برای رفع مشکل تالاب‌های ما نیست، و من به بهبود شرایط تالاب‌ها قوت قلبی ندارم.»
این کارشناس محیط زیست ادامه می‌دهد:«الآن فصل بارش‌ها است و بارش‌های امسال هم خوب بوده و چیزی حدود ۴۴درصد نسبت به سال گذشته بهتر شده است، منتها دو عامل برای هدر رفت آب وجود دارد،یکی تبخیر آب در فصل تابستان و بهار، و دیگری افزایش نفوذ آب به سفره‌های آب زیرزمینی، بنابراین من نمی‌توانم به خودم این وعده را بدهم که در سال آینده وضعیت تالاب‌های ما مانند الان باشد.»
این فعال محیط زیست در پاسخ به  در خصوص حقابه تالاب‌ها عنوان می‌کند:«مسئله حقابه بسیار مهم است که متاسفانه رعایت نمی‌شود، امروز حقابه را به تالاب‌ها نمی‌دهند اگر چنانچه حقابه را به تالاب‌ انزلی می‌دادند وضعیت آن امروز این نبود، اگر حقابه را به دریاچه ارومیه می‌دادند وضعیت آن امروز این نبود، منتها در طول رودخانه‌هایی که دریاچه ارومیه را مشروب می‌کنند، آمدند پمپ گذاشتند و این کشاورزها آب را برای زمین‌های کشاورزی یا دامپروری خود برداشتند، آنچه که باید درست شود همین شرایط حقابه‌ها است.»
این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید:«تالاب پریشان خشک شد به‌خاطر اینکه حقابه تالاب رعایت نشد و آب را برای زمین‌های کشاورزی بردند. تالاب میقان در اراک خشک شد چون آب را گرفتند و چهل کیلومتر بردند برای کشاورزی، برای متصل کردن دو تا دهکده آنجا جاده زدند، یک معدن زدند، در نتیجه تالاب میقان که پر از آب بود خشک شد. این خشک شدن‌ها به خاطر نبود بارندگی نیست، ده‌ها برابر این هم باران بیاید مجدد تالاب‌های ما خشک است و این به‌خاطر کم لطفی‌ها به حقابه این تالاب‌ها است.»
کهرم در خصوص چرایی بی‌توجهی به حقابه تالاب‌ها می‌گوید:«واقعیت این است که محیط زیست محلی از اعراب ندارد، مثلا وزارت نیرو می‌گوید آب شرب برای مردم و آب برای کشاورزی تامین می‌کنم، حالا محیط زیست بیاید بگوید من آهو اضافه می‌کنم!!، کسی به محیط زیست با توجه به اولویت‌های امروز توجهی نمی‌کند، بنابراین وزارت نیرو در نقطه قوت قرار دارد و حرفش را به کرسی می‌نشاند، آب زاینده‌رود را قبل از اینکه به گاوخونی برسد میان کشاورزها پخش می‌کند یا به شهرداری اصفهان برای فضای سبز می‌دهد و چیز دیگری باقی نمی‌ماند تا به گاوخونی بدهند.»
کهرم در پایان با ذکر این که «تا وزارت نیرو حقابه را ندهد چیزی درست نمی‌شود» به «همدلی» می‌گوید:«وزارت نیرو می‌خواهد سد ببندد، برق بگیرد، به وزارت کشاورزی کمک کند، چون برایش مهمتر از حفاظت از محیط زیست است، سازمان حفاظت از محیط زیست در این میان گردنش هم از مو باریک‌تر است، از سویی خود سازمان حفاظت از محیط زیست سواد و اطلاعات مناسبی در خصوص آب ندارد، کسانی را هم ندارد که در این خصوص کاربلد باشند تا بتواند از حقش دفاع کنند، بنابراین وضعیت چیزی می‌شود که امروز شاهد آن هستیم.»

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی، تاریخ انتشار: 13 بهمن ماه 1398، کد خبر:www.hamdelidaily.ir،467