شعار سال: همه این اسکلت‌های فلزی و طرح‌های نیمه کاره پتروشیمی که در برخی استان‌های کشور دیده می‌شود یا محصول کارشناسی‌های بی کیفیت است و یا حاصل خریدن رای‌های انتخاباتی.

در سال گذشته گزارش‌های گوناگونی از پتروشیمی‌های نیمه کاره‌ای که بدون کمترین توجهی در گوشه و کنار کشورمان رها شده، نوشته و پیگیری کردیم. اکثر این طرح‌ها به دلیل عدم کارشناسی و جانمایی نادرست، با وجود صرف هزینه‌های هنگفت بدون استفاده مانده اند. در این میان طرح‌هایی هم بودند که ۹۰ درصد راه را رفته بودند، اما به علت کمبود اعتبار و بی اهمیتی مسئولان مربوط بلاتکلیف ماندند.

پتروشیمی هگمتانه

پتروشیمی هگمتانه یکی از قدیمی‌ترین پروژه‌های پتروشیمی کشور است که از ابتدا به نیت بهبود شرایط اقتصادی و شکوفایی صنعت همدان کلنگ زنی شد. پروژه‌ای ۲۰۰ میلیارد تومانی که در طی ۱۷ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و تنها به چند قدم دیگر برای بهره برداری دارد. طرحی که یکی از منافع آن رشد اشتغال زایی در استان است و در گامی بزرگ مانع خروج ارز و تقویت قوا کشور برای مقابله با تحریم‌ها می‌شود.

پروژه‌ای ۲۰۰ میلیارد تومانی که در طی ۱۷ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و تنها به چند قدم دیگر برای بهره برداری دارد. طرحی که یکی از منافع آن رشد اشتغال زایی در استان است و در گامی بزرگ مانع خروج ارز و تقویت قوا کشور برای مقابله با تحریم‌ها می‌شود.

شهریور سال ۸۱، مجوز تأسیس پتروشیمی هگمتانه از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی صادر شد تا همدان وارت سهم عظیمی از صنایع پتروشیمی کشور شود؛ اما به دلایلی هرچند نامعلوم به تعویق افتاده است. با بررسی‌های انجام شده، توقف این پروژه تحت تاثیر حاشیه هاست؛ حواشی نا به جایی که کمترین نتیجه آن از بین رفتن عمر مفید تجهیزات و صنایع و متعاقبا بلا استفاده شدن تکنولوژی آن‌ها است.

بنا به گفته کارشناسان صنعت پتروشیمی بروز این صنعت در همدان و در شرایط جغرافیایی این منطقه اشتباه است. هرچند در ابتدا اهالی و مردم استان با اجرایی شدن آن موافق بودند، اما بعد از افتتاح دو پتروشیمی هگمتانه و ابن سینا و ایجاد ناهنجاری‌هایی که مسبب آن پتروشیمی و عدم دفع پساب‌های ناشی از آن است، متوجه خطرات احتمالی این طرح خواهند شد.

 

سقاوه دشتی سرسبز در میانه استان کهگیلویه و بویر احمد است که روستائیان این منطقه از طریق کشاورزی خرج و دخل خود را می‌گذرانند. مختصات این روستا در ۷۰ کیلومتری یاسوج بوده و بیش از ۸۰ گونه مرتعی را در خود جای داده است. بر اساس مجوزی که معاون رئیس جمهور در سال ۹۵ طی سفری به استان صادر کرد، مجتمع پتروشیمی دنا تاسیس شد.

با این حال، مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد نگرانی در خصوص تامین آب و کاهش دبی آب رودخانه بشار را نمی‌پذیرد و معتقد است هیچ مشکلی به لحاظ تامین آب این طرح وجود ندارد. داوودی مهر می‌گوید که اگر قرار است رودخانه بشار با برداشت ۱۵/۵میلیون متر مکعب آب به طور سالانه کم شود، همان بهتر که خشک شود؛ چرا که پیش بینی ما این است که سالانه تا ۵۰ میلیون متر مکعب از آن بهره برداری داشته باشیم؛ بنابراین نگرانی وجود ندارد. این مدیر مسئول در ادامه اظهار داشته است که در کشور ما اولویت اول در بحث منابع آبی، اول محیط زیست و صنعت است و بعد کشاورزی!

کاهش دبی آب رودخانه بشار، آلودگی‌های زیست محیطی، نابودی طبیعت بکر منطقه و کشاورزی آن، شیوع بیماری‌های خطرناک بخصوص سرطان و از همه مهمتر نداشتن طرح آمایش سرزمین برای توجیه این طرح، از جمله این موارد اساسی هستند که باید توسط مسئولین امر پاسخ داده شود. بخصوص اینکه بسیاری از این افراد هم عقیده دارند صدور مجوز‌های این طرح و تایید آن تحت فشار‌های سیاسی بوده و منافع اقتصادی به مسائل زیست محیطی ترجیح داده شده است.

تجربه بیش از ۱۵ طرح متوقف شده پتروشیمی در کشور نشان می‌دهد که علت اصلی اجرایی نشدن این طرح‌ها در اکثر مواقع تامین پایدار آب، شرایط اقتصادی کشور، نحوه تامین و مقدار خوراک مورد نیاز، مسائل محیط زیستی و تأمین مالی عنوان شده است. پالایشگاه‌هایی که بدون اندک منفعتی در گوشه و کنار کشور رها شده اند و هرکدام در برآورده ساختن یک یا چند عامل فوق دچار مشکل هستند. بررسی‌های کارشناسی این عوامل در ابتدای کار می‌توانست مانع از بروز مشکلات در اجرای طرح شود و در نتیجه آن هزینه‌های هنگفت ناشی از آن متحمل کشور نمی‌شد.


در این میان، پتروشیمی زنجان یکی از طرح‌هایی است که از سال ۸۵ کلنگ زنی شد و بعد‌ها با پیشرفت ۲۶ درصدی متوقف شد. دوری این طرح از آب و خوراک پایدار و همچنین کمبود منابع مالی سبب کاهش سرعت پیشروی آن شد. آب مورد نیاز برای این پتروشیمی حدود ۲۵ درصد آب شرب مصرفی زنجان است که کمبود منابع آبی استان، آن را با مشکل مواجه خواهد کرد.

یکی دیگر از مشکلات این پتروشیمی، مکان یابی اشتباه آن بود. دوری از محل تامین خوراک و آب پایدار سبب شد که این پروژه برای سرمایه‌گذاری توجیه اقتصادی نداشته باشد؛ هرچند با تبلیغات رسانه‌ای گسترده، مردم در آن سرمایه گذاری کرده اند. به عنوان مثال هزینه احداث خط لوله تامین خوراک پتروشیمی زنجان در سال ۱۳۹۴ بالغ بر ۶۰۰ میلیارد تومان اعلام شده بود.

 

استهبان، فسا، داراب، جهرم و فیروزآباد، کازرون و ممسنی از جمله شهر‌هایی هستند که در این استان پیشرو شدند، ولی عدم امکان احداث این طرح‌ها نه تنها موجب محروم شدن بیشتر این استان از طرح‌های مناسب جایگزین شده، بلکه کشور را از این توقف‌های چندین ساله متضرر کرده است. چرا که در کشور‌های پیشرو در صنعت پتروشیمی، نه تنها این صنعت را در مناطق مختلف پخش نمی‌کنند، بلکه سعی می‌کنند طرح‌ها را به صورت متمرکز در کنار دریا بسازند. حالا استان فارس به بیابان‌های فنس کشی شده‌ای تبدیل شده که بعد از گذشت چندین سال بلاتکلیفی، در انتظار گوشه چشمی از مسئولان هستند.

کارشناسان این موضوع معتقدند که بیشتر این طرح ها، به نوعی دارای تعریف غیر کارشناسانه‌ای از نظر محیط زیستی و اقتصادی است. آن‌ها می‌گویند طرح‌های پتروشیمی استان فارس در صورت راه اندازی در مجموع سالانه نیازمند ۳۳ میلیون متر مکعب آب هستند و این حجم از آب برابر با مقدار آب مصرفی ۴۵۲ هزار نفر در سال است. این درحالیست که کمبود آب در منطقه و اولویت مصارف شرب و کشاورزی نسبت به مصارف صنعتی، روز به روز بیشتر احساس می‌شود.

 

بنا بود خوراک داراب از خط لوله اتیلن مرکز تامین شود و ظرفیت تولید سالانه ۳۰۰ هزار تن پلی‌اتیلن برای آن پیش بینی شده بود؛ اما به گفته فرماندار داراب تا سال ۹۶ هزینه‌ای بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان برای این پروژه هزینه شده و حاصل آن طی ۱۰ سال تنها چند عدد سوله و دیوارکشی و فنس‌کشی بوده است.

جهرم

این پتروشیمی در تیرماه سال ۱۳۹۰ به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت مادر تخصصی ملی صنایع پتروشیمی از سوی سازمان خصوصی سازی قابل واگذاری اعلام شد؛ اما مورد رغبت بخش خصوصی قرار نگرفت و در فهرست ۲۰ شرکت پتروشیمی بدون مشتری باقی ماند. همچنین سهام این پتروشیمی با وجود عرضه مجدد در بازار فرابورس خریداری نداشت.

سوالی که پیش می‌آید این که پیشرفت فیزیکی کمتر از ۱۲ درصد در طول ۱۲ سال برای طرحی که به طور متوسط کمتر از ۴ سال زمان برای احداث نیاز داشت، با چه بهانه‌هایی قابل توجیه است؟

استهبان

حجم آب مورد نیاز برای پتروشیمی استهبان در صورت راه اندازی برابر با ۳ میلیون مترمکعب در سال (معادل ۸ میلیون لیتر د. ر. شبانه روز) است که این مقدار می‌تواند آب مورد نیاز ۴۰ هزار نفر در شبانه روز را تامین کند. این حجم زیاد آب مصرفی مشکلاتی را برای تامین آب شرب و کشاورزی منطقه به وجود آورده و همه این عوامل باعث شده بعد از چندین سال مرحله احداث پتروشیمی استهبان به تاخیر بیفتد و حتی سخن از جابجایی آن به میان آید.

پتروشیمی فیروزآباد

این پتروشیمی که قرار بود عهده‌دار تبدیل اتان پالایشگاه گاز پارسیان به گاز اتیلن به عنوان خوراک سایر پتروشیمی‌های استان باشد، پس از گذشت ۱۰ سال و با پیشرفتی کمتر از ۱۳ درصد، عملا به یکی از طرح‌های غیرفعال پتروشیمی کشور تبدیل شده است.

ممسنی

با شعار توسعه شهرستان ممسنی و کاهش بیکاری کلنگ زنی شد؛ اما بعد از ۱۰ سال بدون هیچ پیشرفتی به صورت زمین خالی باقی مانده است. برای اجرایی و کامل شدن نیاز به حدود ۵۰۰ میلیون دلار داشت

فسا

مشکل فسا دقیقا شبیه به دیگر طرح هاست؛ یعنی تعریف آن در منطقه‌ای که همواره با بحران بی‌آبی مواجه بوده است. جای تاسف است که پیشرفت فیزیکی ۱۲ درصدی این مجتمع در فنس ودیوار کشی و ساختمان‌سازی‌های جزئی خلاصه می‌شود.

پتروشیمی بروجن

پتروشیمی بروجن، طرح نیمه کاره دیگری در استان چهار محال بختیاری است و با اینکه ۱۲ سال از اجرایی شدن این پروژه می‌گذرد، اما غیرفعال و بلا استفاده مانده و جز بیابانی خشک و خالی چیزی به چشم نمی‌آید. در بهمن سال ۹۳ مرضیه شاهدایی، مدیر وقت طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به شرایط خاص منطقه دنا و صعب العبور بودن این ناحیه گفت که امکان رساندن خوراک به محل احداث طرح بروجن وجود ندارد و به همین دلیل این پروژه متوقف شده است!

هر چند گفته می‌شود که برای احداث این پروژه ۲ سال مطالعه کارشناسی انجام شده، اما بررسی روند پروژه نشان از آن دارد که این طرح بدون در نظر گرفتن اصولی مانند آمایش سرزمین، نزدیکی به منابع تامین خوراک و شرایط احداث خط لوله خوراک تعریف شده و طبعا نباید انتظار داشت که بخش خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری در چنین طرحی شود. علاوه بر اینکه این مجتمع به علت دلایل ذکر شده نیاز به افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری شده را نیاز دارد، احداث آن در منطقه‌ای دور از دریا باعث ایجاد ابهام و تردید در تامین آب پایدار این پتروشیمی نیز شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این طرح با ظرفیت تولید ۳۰۰ هزارتن پلی‌اتیلن در سال به طور متوسط به ۳ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد.

 

پتروشیمی کرمان

پتروشیمی فجر کرمان که تفاهم‌نامه احداث آن در سال ۹۳ امضا و در سال ۹۵ کلنگ‌زنی شد، در حال حاضر بدون هیچ پیشرفت فیزیکی رها شده است. تنها پیشرفتی که بعد از گذشت این چند سال چشم‌ها را به خود جلب می‌کند، نصب تابلویی در بیابان محل احداث بود که آن هم مدتی پیش جمع شد. به این پروژه عنوان یک برنامه کشوری داده شده در صورتی که با موانع بسیاری مثل تامین خوراک، مجوز‌های زیست‌محیطی، ابهام جدی در تامین آب موردنیاز و مشکلات تامین مالی مواجه بوده و هست.

 

به گفته استاندار کرمان این طرح از هفت خوان مجوز‌ها عبور کرده و با مشکل مالی و عدم تامین سرمایه مواجه شده است. با این وجود این سوال مطرح می‌شود که چرا در منطقه‌ای که با مشکلات متفاوتی رو به رو است، آقایان از احداث مجتمع پتروشیمی ذوق زده می‌شوند و از آن به عنوان یک طرح کلان ملی نام می‌برند؟ پافشاری نمایندگان و مسئولان شهری و اعمال نفوذ در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کارشناسی این پروژه با چه توجیهی قابل قبول است؟ حتی محمد عباسی، مدیرعامل پتروشیمی فجر کرمان نهفته در گفتگویی اعلام کرد که ما نیاز داریم به هر قیمتی پای این صنعت در کرمان باز شود و مسئولان نظام باید خود را موظف به ایجاد پتروشیمی و صنایع وابسته به آن در کرمان بدانند.

احداث فاز دوم الفین ایلام از سال ۱۳۸۲ آغاز شد، اما تعلل و کم کاری افرادی که به هر نحوی درگیر این داستان هستند، باعث تغییر تاریخ بهره برداری این طرح شد. این درحای است که کارشناسان سرمایه استفاده شده برای ساخت الفین سیزدهم را یک میلیارد یورو (۵ هزار میلیارد تومان) تخمین می‌زنند.

 

پتروشیمی دهلران طرحی مهم و کاربردی در زمینه پتروشیمی است که با وجود تعریف کارشناسانه سال‌ها بدون کمترین پیشرفتی در دست‌های دشت‌های ایلام رها شده است. دلیل اصلی و حائز اهمیت این پتروشیمی منبع تآمین خوراک آن است. این طرح در سال ۱۳۸۶ با هدف تولید اتیلن و پروپیلن کلنگ زنی شد و مثل بسیاری از پروژه‌های مشابه، بعد از گذشت یک دهه تنها ۷ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

 

پتروشیمی اندیمشک یک مجموعه آب بر است؛ با توجه به شرایط بحرانی کشور که در خشکسالی به سر می‌برد، طرح‌های این چنینی الزاما باید در کنار دریا تاسیس شوند. از طرفی، خط لوله اتیلن غرب توان تامین خوراک پروژه‌هایی که برای آن تعریف شده اند را ندارد؛ به بیان دیگر در شرایط کنونی که هنوز بسیاری از مجتمع‌های مصرف کننده اتیلن به بهره برداری نرسیده اند، این خط مقدار خوراکی را که به پتروشیمی‌های فعال متعهد شده است را هم نمی‌تواند تامین کند چه برسد به طرح‌های جدید.

وعده‌های نادرست مسئولین به مردم باعث شده توقف این طرح با مشکل مواجه شود. مردم اندیمشک به امید وعده اشتغالی که بعد از تاسیس این پروژه به آن‌ها داده شده، دلبسته اند وامیدوارند که این طرح کلید بخورد. اما مضرات و صدماتی که پتروشیمی برای شهرستان اندیمشک به ارمغان می‌آورد چند برابر اشتغال زایی آن است.

وعده‌های نادرست مسئولین به مردم باعث شده توقف این طرح با مشکل مواجه شود. مردم اندیمشک به امید وعده اشتغالی که بعد از تاسیس این پروژه به آن‌ها داده شده، دلبسته اند وامیدوارند که این طرح کلید بخورد. اما مضرات و صدماتی که پتروشیمی برای شهرستان اندیمشک به ارمغان می‌آورد چند برابر اشتغال زایی آن است.

 

این‌ها بخشی از گزارش‌هایی است که در سال گذشته به مسئله پتروشیمی‌های ناکارآمد پرداخته که در طبیعتا در یک مقال نمی‌گنجد. تمامی این طرح‌هایی که روی دست سرمایه داران مانده، به نحوی می‌تواند مسهل یا حلال بخشی از رکود اقتصادی کشور باشد. در سال جدید امیدواریم رویکردی متفاوت برای برطرف کردن مشکلات این چنینی که در کشور به چشم می‌آید مشاهده کنیم.

در نهایت سوالی که بیشتر از همه ذهن مخاطب را درگیر می‌کند، عدم تصمیم گیری مناسب و دقیق برای صرف منابع بیت المال است. اینکه مسئولان صرفا برای خوش امد خودشان آجری را بالا بیندازند و بعد اینکه آب از آسیاب افتاد، بی تفاوت به صدماتی که به استان و منابع آن وارد می‌شود، طرح را رها کنند، باید فاتحه سرمایه‌های مادی و معنوی هر استان را خواند.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: 8 فروردین 1399، کدخبر: 829149 ، www.snn.ir