شعارسال: شوری بزرگترین مانع بر سر کشاورزی است شاید بتوان گفت شوری از معضل کم آبی هم مهمتر است بسیاری از زمینهای لم یزرع در جهان به دلیل شوری آب و خاک کشت نمیشوند نه به دلیل نبود آب و شاید روزی بشر برای تامین نیاز کشاورزی خود حاضر شود هزینههای هنگفت شیرین سازی آب دریا را بپردازد…
جالبتر اینکه طبق آمار بیش از ۹۸% آبهای سطحی موجود روی کره زمین شور است و تنها ۲% آن شیرین است و البته از این ۲% هم چیزی حدود ۹۰% آن به صورت یخ زده در قطبهای جنوب و شمال راکد است! بنابر این آبهای زیر زمینی برای حیات بشری بسیار مهم هستند.
در اینجا میخواهیم نگاهی عملیتر به موضوع شوری آب و خاک بیندازیم و ببینیم آیا راهکاری برای شیرین شدن آبهایی که قبلا شیرین بودن اند و امروز شور شده اند وجود دارد یا خیر؟
شور شدن آبهای زیرزمینی:
در اعماق زمین هم سفرههای آب شیرین است و هم سفرههای آب شور که اکثرا در مجاورت هم هستند یکی از علل بسیار ساده شور شدن آبهای زیر زمینی برداشت بی رویه از آنهاست
زمانی که از سفره آب زیر زمینی شیرین برداشت زیادتر از تزریق (باران و برف و …) صورت بگیرد آب شیرین در اعماق زمین به حرکت در میآید و با آبهای زیرزمینی شور مخلوط شده و کم کم شور میشود و هرچه برداشت بی رویه بیشتر شود این شوری افزایش مییابد.
در حالت عادی سفرههای آب شیرین و شور در مجاورت هم به یکدیگر راه ندارند اگر به گذشته بر گردیم میبینیم که با حفر قنات در برخی نقطهها آب شور بوده، اما چند کیلومتر آنطرفتر یک قنات آب شیرین داشته، چون سیستم قنات به شکلی بوده که امکان برداشت بی رویه از آبهای زیر سطحی وجود نداشته و میزان آب دهی قنات دقیقا با میزان بارندگی آن سال متناسب بوده هیچ گاه آبهای زیر زمینی شور و شیرین با هم مخلوط نمیشدند، اما با آمدن موتورهای مکش قوی آبهای شیرین با سرعت از زیر زمین تخلیه شدند این تخلیه فضایی برای حرکت آبهای شور به اطراف به وجود میآورد که در نهایت باعث میشود آبهای شیرین هم شور شوند.
برای چاهایی که اینچنین شور شده اند فقط یک راه نجات وجود دارد.
تلمبههای کشاورزی به میزان حداقل ۷۰% جمع شوند و سپس در روی دامنهها و اراضی بندهای ذخیره آب با لولههای عمیق حفر شود به نحوی که زمان بارندگی آب در این حوزچهها یا بندها جمع شده و با لولههای عمیق بالای ۱۰۰ متری به اعماق زمین نفوذ کند در چنین شرایط کم کم تعادل زیر زمینی مجدد برقرار شده و آبهای شور شده شیرین میشوند و موفقیت این طرح بستگه به میزان شوری آبها و میزان بارندگی دارد.
راهکار دیگر که متاسفانه امروز استفاده میشود استفاده از سیستمهای تصفیه آب هست که آب شور را شیرین میکنند، اما این سیستمها عملا کمکی به شیرین شدن آبهای زیرزمینی نمیکنند بلکه اوضاع را بدتر هم میکنند.
اما یکی دیگر از علتهای شور شدن آبهای زیر زمینی استفاده بیش از حد از سموم و کودهای شیمیایی مخصوصا اوره میباشد!
کودهای شیمیایی و مخصوصا اوره باعث سفت شدن بافت خاک میشود و تجمع نمک را در خاک افزایش میدهند با رسیدن آب باران و یا غرق آبی کردن مزرعه این کودها به اعماق خاک رفته و کم کم به آبهای زیر زمینی راه پیدا میکنند و آبهای زیر زمینی تحت تاثیر قرار میگیرند در این حالت نه تنها آب شور میشود بلکه با افزایش نیترات سرطان زا هم میشود و تبدیل به آبی میشود که هم شور است و هم سرطان زا، اما آبی که خودش در طبیعت شور شده سرطان زا نیست که برای برخی امراض پوستی مفید هم هست.
باید دقت داشته باشیم که اگر این شوری از حدی خاص در یک منطقه تجاوز کند دیگر حتی با بستن تمامی چاهای کشاورزی هم قابل برگشت نیست، زمانی که آبهای زیرزمینی بیش از حد تخلیه شوند فضای خالی بین سفرههای زیر زمینی کم کم بسته شده و زمین نشست میکند این موضوع باعث میشود دیگر آبهای باران و برف نتوانند به عمق رسیده و دوباره سفرهها را سیر آب کنند. آبهای زیر زمینی در طول میلیونها سال عمر کره زمین شکل گرفته اند، بنابر این در هر منطقهای که هستید اگر آب چاه شما کمی شور شده است خود دست به کار شوید و به فکر باشید در غیر این صورت یک نسل بعد از شما به نفرین شما خواهند پرداخت که به فکر نبودید و آبها را اینچنین شور کرده و از بین برده اید.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت پسته رفسنجان، تاریخ انتشار: ۱۰ خرداد ۱۳۹۹، کد خبر: -، pesterafsanjan.com