شعار سال: براساس گزارش سرمایه گذاری خارجی جهان ۲۰۲۰ که توسط کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل اعلام میشود میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایران در طی سال ۲۰۱۹ به ۱ میلیارد و ۵۰۸ میلیون دلار رسیده است. میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال ۲۰۱۸، به ۲ میلیارد و ۳۷۳ میلیون دلار رسیده بود، یعنی میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال ۲۰۱۹ با کاهش ۸۶۵ میلیون دلاری، یعنی ۳۶.۴ درصدی مواجه شده است. براساس آمارها میزان سرمایه گذاری خارجی در دولت آقای روحانی از سایر دولتها به مراتب پایینتر بوده است، یعنی دولت آقای روحانی علی رغم تلاش بسیار برای ارتباط با دنیا در این بخش نیز ناکام مانده است. کارنامه سرمایه گذاری خارجی در دولت آقای روحانی نمره قبولی نگرفته لذا دولت تدبیر و امید در این حوزه نیز موفقیتی کسب نکرده است. مجید رضا حریری؛ رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین شرایط سرمایه گذاری خارجی و سوابق و آمار سرمایه گذاری خارجی را دراین گفتگو با ما در میان گذاشته است که در ادامه مشاهده میکنید.
افزایش سرمایه گذاری خارجی در کشورها از چه جهاتی حائز اهمیت است؟
سرمایه گذاری خارجی در همه اقتصادها موضوع مهمی به شمار میرود و همه کشورها به دنبال افزایش سرمایه گذاری خارجی هستند چرا که سرمایه گذاری خارجی به افزایش رونق، ثروت و اشتغال منتهی میشود، لذا بخش مهمی از ارتقای شاخصهای اقتصادی هر کشوری وابسته به افزایش سرمایه گذاری خارجی است. با توجه به محدودیتهای منابع ملی کشورها و اثرگذاری سرمایه خارجی در نرخ رشد و کاهش تورم که از سرمایه گذاری داخلی بیشتر است، لذا دولتها توجه ویژهای به شکل گیری سرمایه گذاری خارجی در کشور خود دارند، لذا سرمایه گذاری خارجی درایران نیز از چند جهت حائز اهمیت است. از برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعهی کشور تا کنون براساس هدف گذاریها رشد اقتصادی ۸ درصد تعیین شده است، اما این مساله هرگز جنبه عملی و عینی به خود نگرفته است. متوسط رشد نرخ کشور در طی سالهای گذشته بیشتر از ۲ درصد نبوده است، قطعا اگر به نرخ رشد ۸ درصدی برسیم به معنای ثبات و پایداری اقتصاد است یا بهتر است اینگونه عنوان شود اگر اقتصاد ثبات و پایداری داشته باشد رشد ۸ درصدی اتفاق میافتد و اقتصاد سامان مییابد.
دولتها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هر کدام در جذب سرمایه گذاری خارجی تا چه حد موفق بوده اند؟
تامین منافع ملی اقتصاد و رسیدن به رشد اقتصادی در گرو بهرهمندی از سرمایه گذاری خارجی است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل تحمیل جنگ به ایران عملا امکان هر گونه سرمایه گذاری خارجی از بین رفت، اما از اوایل دهه ۷۰ به بعد یعنی در سه دهه گذشته سرمایه گذاری خارجی در ایران شکل گرفت. با نگاهی به آمار و ارقام سرمایه گذاری خارجی در سه دهه گذشته درمی یابیم که در این سه دهه مجموع جذب سرمایه گذاری خارجی متوسط سالانه بین ۲ تا ۳ میلیارد دلار بوده است. در دولتهای سازندگی، اصلاحات، بهار و تدبیر و امید یعنی با پشت سرگذاشتن چهار دولت بعد از جنگ در سه دهه گذشته عملا هیچ یک از این دولتها پرونده روشنی از سرمایه گذاری خارجی از خود ارائه نداده اند.
عمده سرمایه گذاری خارجی در ایران در چه بخشها و حوزههایی بوده است؟
سرمایه گذاری خارجی که سالانه بین ۲ تا ۳ میلیارد دلار بوده است عموما در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی بوده است. افزایش سرمایه گذاری خارجی وابسته به مهیا بودن شرایطی در اقتصاد کشورهاست، به این معنا که یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری در سرزمین دیگری عموما کاری به رنگ پرچم، شعارهای ملی و ایدئولوژی آن کشور ندارد بلکه به دنبال سرمایه گذاری در اقتصاد کم ریسک با بیشترین سود آوری است. قطعا سرمایه گذار خارجی اگر چنین فضایی را در اقتصاد ایران نبیند به سراغ سرمایه گذاری در اقتصاد کشور دیگری میرود، هر چند روسای جمهور و وزرا و مسوولین ما تلاش کنند به آنها بگویند ما به شما احترام میگذاریم یا ایران بهشت سرمایه گذاری برای شماست، اما آنها شاخصهای رشد اقتصادی کشور را ملاک تصمیم نهایی سرمایه گذاری خود قرار میدهند.
کدام شاخصهای اقتصادی زمینه ساز افزایش و ورود سرمایههای خارجی به کشورهاست؟ و ما در کجای آمارها و شاخصهای جهانی قرار داریم؟
یکی از مهمترین ملاکهای انتخاب سرمایه گذاری در کشورها شاخص رشد اقتصادی و فضای کسب و کار است، در حالی که متاسفانه رتبه فضای کسب و کار در ایران در بین ۱۸۰ کشور جهان ۱۳۰ است، یعنی جمهوری اسلامی ایران در یک سوم انتهای جدول قراردارد، لذا برای اینکه برای سرمایه گذاری خارجی انتخاب شویم سرمایه گذار چند شاخص را مورد توجه قرار میدهد. وضعیت فساد اقتصادی یکی از مهمترین شاخصهای سرمایه گذاری خارجی به شمار میرود، شاخص فساد اقتصادی که معمولا سازمان بین المللی شفافیت از بین ۱۵۰ کشور منتشر میکند ایران در یک چهارم انتهایی بین عدد ۱۳۰ تا ۱۴۰ یعنی در لیست بدترینها به لحاظ فساد مالی و اداری قرار دارد. سرمایه گذار خارجی برای سرمایه گذاری شاخص رقابت پذیری و آزادی اقتصاد و شفافیت اقتصادی را بررسی میکند که متاسفانه ما در همه اینها به نوعی رفوزه هستیم، لذا هیچ دلیل و منطقی برای رغبت سرمایه گذار خارجی در کشور وجود ندارد، با توجه به شاخصهای ارائه شده بین المللی از وضعیت اقتصادی ایران سرمایه گذار به سادگی متوجه میشود ایران مناسب سرمایه گذاری نیست، لذا زمانی سرمایه گذار خارجی مایل به سرمایه گذاری درایران میشود که فضای کسب و کار رقابتی شده باشد و همچنین شاهد افزایش شفافیت و رقابتی شدن اقتصاد باشد، هر زمان این موضوعات در اقتصاد ایران عملی شد آن زمان محیط اقتصادی برای سرمایه گذاری خارجی آماده میشود.
عملکرد نهادهایی، چون سازمان جذب سرمایه گذاری خارجی وزارت اقتصاد و امور دارایی را در جذب سرمایههای خارجی چگونه ارزیابی میکنید؟
سازمان جذب سرمایه گذاری خارجی عملا به اندازه هزینهای که به لحاظ فضا و ساختمانی که اشغال کرده و حقوقی که به مدیران و کارکنان آن پرداخت میشود فایدهای از جهت جذب سرمایه گذاری خارجی یا فایده اقتصادی برای کشور نداشته است. قطعا نه این سازمان نه هیچ سازمان و وزارتخانهای نمیتواند راهکاری غیر از آماده شدن محیط اقتصادی براساس شاخصهای عنوان شده برای سرمایه گذاری خارجی بیابد، قطعا سرمایه گذار خارجی اقتصاد ایران را به خوبی میشناسد و با شاخصهای نامطلوب اقتصادی هرگز تمایلی برای سرمایه گذاری در کشور پیدا نمیکند، لذا سرمایه گذاری خارجی که طی سالهای گذشته اتفاق افتاده تنها در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی بوده است، چرا که سرمایه گذار میداند در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی با دولت طرف است نه مردم، همچنین به خوبی واقف است که قیمت گذاری این حوزهها تابع قیمت گذاری بین المللی است نه قیمت گذاری داخلی، لذا با توجه به اینکه این حوزهها کمتر از فضای اقتصاد داخلی تاثیر میپذیرد برای سرمایه گذاری بیشتر مورد توجه طرف خارجی است. متاسفانه بعد از تحریمها سرمایه گذاری در حوزههای نفت و گاز و پتروشیمی هم تقریبا صفر شده و سرمایه گذاری نیز دراین بخش از روال عادی و طبیعی خود فاصله گرفته است.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، انتشار: ۲ تیر ۱۳۹۹، کد خبر:۸۵۶۵۹۷، www.snn.ir