شعار سال: چالش‌های متعاقب گذار به عصر اطلاعات بیش از آنکه فنی باشند از ماهیت سیاسی برخوردار هستند و دولت‌ها برای سازگاری نظام سیاسی خود با تحولات فناورانه و چگونگی مواجهه با چالش‌های انقلاب اطلاعات شیوه‌های خاص خود را بر می‌گزینند که در قلمروی موضوع حکمرانی فضای مجازی قرار می‌گیرد.

در سطح بین المللی نیز درک دولت‌ها از تهدید و جنگ با افزایش و توسعه کارویژه‌های فضای سایبر گسترش یافته است و آمادگی برای مقابله با نبرد‌های غیرنظامی به ویژه جنگ اطلاعاتی و جنگ سایبری در دستور کار بیشتر دولت‌ها شامل همه قدرت‌های بزرگ قرار داد. در این میان، سوء استفاده ایالات متحده از اعمال حکمرانی یک جانبه سنتی بر فضای مجازی در جهت برآورده ساختن منافع خود و تضعیف رقبا بر دغدغه‌های سایبری بازیگران بین المللی افزوده است. یکی از این بازیگران روسیه است.

روسیه به دلیل هم آوردی راهبردی طولانی مدت با ایالات متحده آمریکا احتمالا بیش از هر دولت دیگری از جنبه‌های شناختی پدیده سایبر به اندازه جنبه‌های فنی آن نگران است. به همین دلیل مسکو در مقایسه با تمرکز پایتخت‌های غربی بر امنیت سایبری شبکه محور فنی، رویکردی متفاوت، جامع‌تر و یکپارچه‌تر نسبت به امنیت اطلاعات اتخاذ کرده است.

چگونگی پیاده سازی این چشم انداز در آموزه‌ها و راهبرد‌های فنی، سیاسی و نظامی این کشور آشکار بیان شده است. رهنامه امنیت اطلاعات روسیه در سال ۲۰۱۶ تازه‌ترین و فراگیرترین سندی است که به راهبرد روسیه در فضای مجازی به ویژه پیرامون شناسایی و مقابله با تهدید‌های سایبری، جنگ سایبری و جنگ اطلاعاتی اختصاص دارد.

همچون دیگر کشور‌های جهان، موضوع امنیت سایبری و اطلاعات در روسیه به ثبات داخلی و جلوگیری از مداخله‌های بیرونی با هدف پاسداری از منافع ملی پیوند خورده است و بخش مهمی از راهبرد امنیت ملی این کشور را تشکیل می‌دهد. رهبران روسیه قویا بر این باور هستند که غرب و در راس آن ایالات متحده از ظرفیت‌های جنگ اطلاعاتی به ویژه در فضای سابر برای پیشبرد اهداف و نیات خصمانه خود علیه مسکو در سطح وسیعی بهره می‌برد و حتی بخشی از دلایل فروپاشی جماهیر شوروی را به گمراه سازی افکار عمومی بلوک شرق در اثر جنگ اطلاعاتی و رسانه‌ای غرب نسبت می‌دهند. این دیدگاه نزد کرملین با وقوع رویداد‌های بی ثبات سازی در دهه گذشته در خارج نزدیک روسیه شامل انقلاب‌های رنگی در صربستان، گرجستان، اوکراین، قرقیزستان و همچنین خیزش‌های ۲۰۱۰ -۲۰۱۱ جهان عرب در جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا تقویت نیز شده است.

وقایع و برداشت‌هایی از این دست طی سال‌های گذشته بر احساس آسیب پذیری روسیه در فضای سایبر افزوده و توجیهاتی برای نظارت و کنترل گسترده داخل بر فضای مجازی به منظور جلوگیری از نفوذ بیرونی، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات، سرقت داده‌های طبقه شده و نیز انتشار اطلاعات نادرست و گمراه کننده با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی فراهم آورده است. الگوی حکمرانی امنیت سایبری روسیه در درجه نخست بر پایه جلوگیری از خدشه دار شدن امنیت این کشور از رهگذر تهدید‌های بیرونی در فضای مجازی شکل گرفته است. راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در روسیه را می‌توان بر اساس همین سیاست تحلیل نمود. به گفته کارشناسان هزینه اجرای این سیاست بالغ بر ۳۰ میلیارد روبل (معادل ۴۲۴ میلیون یورو) می‌شود که از این میزان ۲۰.۸ میلیارد روبل (۲۹۴ میلیون یورو) صرف خرید تجهیزات جدید شده است.

راهکار بعدی روسیه برای به انزوا کشاندن حاکمیت انحصاری آمریکا در فضای مجازی، دیپلماسی سایبری است؛ نگرانی روسیه نسبت به سوء استفاده دولت‌های غربی از ابزار سایبری برای تحقق نیات سیاسی، نظامی و امنیتی خود طی دو دهه گذشته به کوشش‌های دیپلماتیک وسیع این در تصدی گری و تنظیم مقررات فضای مجازی در سطوح جهانی، منطقه‌ای و دو جانبه منجر شده است که می‌توان از آن تحت عنوان دیپلماسی سایبری روسیه نام برد.

دیپلماسی سایبری مسکو بیش ازآنکه به دنبال تثبیت حاکمیت دولت بر فضای مجازی روسیه یا کنترل بر دسترسی شهروندان این کشور در فضای مجازی باشد، ظرفیت هنجاری خود برای به چالش کشیدن نظم بین المللی سایبری شکل گرفته بر پایه قواعده لیبرال را به نمایش گذاشته است. بی شک روسیه در این مسیر تنها نیست و دولت‌های قدرتمند جهانی از جمله اتحادیه اروپایی، چین، هند، برزیل، ایران، ترکیه، آفریقای جنوبی نیز هدف مشابهی را دنبال می‌کنند که وجه مشترک همه آن‌ها را می‌توان در کوشش برای ایجاد حکمرانی جهانی فضای مجازی بر پایه دموکراسی، انحصار زدایی و شفافیت خلاصه کرد.

دیپلماسی سایبری روسیه تا به امروز نقش برجسته‌ای در بسیج نارضایتی‌های جهانی علیه هنجار‌های به طور عمده یک جانبه ایجاد شده حاکم بر رژیم حکمرانی فضای مجازی در سطح بین المللی داشته است. به جز دولت‌های اروپایی، اغلب دولت‌های جهان از ایده مسکو مبنی بر همگانی سازی حکمرانی فضای مجازی بر پایه اصل دموکراسی میان دولت‌ها پشتیبانی می‌کنند و خواستار احترام به حق حاکمیت ملت‌ها در فضای مجازی هستند.

 

شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از تسنیم،تاریخ انتشار:26مهر1399،کدخبر:2370841،www.tasnimnews.com