شعار سال: ارز ۴۲۰۰ تومانی یکی از جنجالی‌ترین تصمیمات دولت در سال‌های اخیر بود که بعد از تحولات دی ماه سال ۹۶ و خروج آمریکا از برجام گرفته شد. دولت میلیارد‌ها دلار را برای کنترل قیمت کالا‌های مورد نیاز مردم به ویژه کالا‌های اساسی به بخش خصوصی با نرخ پایین قرار داد تا علی رغم افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، بتواند قیمت‌ها را کنترل کند، اما در واقعیت در بخش‌های مختلف قیمت‌ها چند صد درصد افزایش را تجربه کردند.

از سویی تصمیمات بعدی دولت مانند تخصیص ارز نیمایی به کالا‌های درجه دوم و حذف ارز ترجیحی از برخی کالا‌های دیگر در سه سال اخیر نیز نتوانست آنطور که باید از رشد افسار گسیخته قیمت‌ها جلوگیری کند. در کنار همه این مسائل سوء استفاده تعداد زیادی از مجرمان اقتصادی از ارز دولتی و سودجویی‌های کلان آن‌ها از فضای به وجود امده به یکی از نقاط تمرکز منتقدان تصمیمات ارزی دولت تبدیل شد.

در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ پس از خط و نشان‌های مجلس برای رد کلیات ان، سر انجام با تصویب کلیات لایحه، نمایندگان به تغییر برخی از جنبه‌های اساسی بودجه سال آینده پرداختند که یکی از مهم‌ترین تصمیمات آن‌ها افزایش نرخ ارز دولتی از ۴۲۰۰ به ۱۷۵۰۰ تومان بود. تصمیمی که با مخالفت دولت نیز مواجه شده است.

برای بررسی آثار وتبعات این تصمیم با احسان سلطانی پژوهشگر اقتصادی و صنعتی به گفتگو نشسته ایم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذارنید.

برنامه‌ای برای توقف افزایش قیمت ارز وجود ندارد

احسان سلطانی با مطرح کردن این پرسش که چرا ظرف سه سال اخیر نرخ ارز رسمی باید از ۳۵۰۰ تومان به ۱۷۵۰۰ تومان برسد گفت: جی دی پی ایران ۴ هزار هزار میلیارد تومان بوده است و اگر نرخ ارز را به ۱۷ هزار و پانصد تومان افزایش بدهند نرخ جی دی پی به ۲ هزار هزار میلیارد تومان می‌رسد یعنی می‌توان گفت نصف شده است و این نشان می‌دهد که این نرخ منطقی نیست، چون اگر این نرخ را در محاسبات اقتصادی کشور که به دنیا مخابره می‌شود اعمال کنید، نتیجه‌ای گمراه گننده به دست می‌آید.

سوال بعدی این است که با چه توجیهی نرخ ارز رسمی را از ۳۸۰۰ به ۱۷۵۰۰ رسانده اید؟ چرا این اتفاق باید بیفتد؟ علت آن این است که در این کشور برنامه‌ای برای متوقف کردن موتور افزایش نرخ ارز وجود ندارد و همه برنامه ریزی‌ها برای این است که نرخ ارز بالا برود.

سلطانی خاطرنشان کرد:ابتدای امر می‌گفتند نرخ ارز را ببرید بالا برای تولید و صادرات خوب است و با این کلک افسار نرخ را باز کردند و تا ۱۸ هزار تومان رفت در حالی که تحریم‌ها هنوز تاثیر خود را نگذاشته بود. بعد‌ها گفتند که نقدینگی در جامعه بالا است و باعث افزایش نرخ ارز می‌شود درحالیکه محاسبه نمی‌کردند که نقدینگی ما بر حسب دلار ۱۱۰ میلیارد دلار شده است یعنی نصف میانگین ده سال قبل از این شوک‌های ارزی! بعد دیدند این بهانه هم نمی‌تواند توجیه کند شروع کردند به ترامپ هراسی به گونه‌ای که ما می‌دیدیم بر اثر یک عطسه یا یک توییت ترامپ، قیمت ارز عوض می‌شد. بعد که ترامپ هم رفت و بهانه دیگری نداشتند حالا آمده اند از کانال مجلس نرخ ارز را ۱۷۵۰۰ تومان کرده اند تا این پیام رابه بازار بدهند که نرخ ارز رسمی بالا خواهد ماند و نرخ ارز بازار نیز در همین رقم‌های بیست تا بیست و پنج هزار تومان می‌ماند.

عده‌ای با سوء استفاده از قیمت بالای ارز، مالیات کمتری می‌دهند

وی در تشریح علت اتخاذ چنین تصمیماتی بیان کرد: تمام این ماجرا‌ها برای این است اهداف یک عده‌ای مانند بانک‌های خصوصی و بنگاه‌های خصولتی حفظ شود. دقت کنید که در سه سال گذشته قیمت فروش تولیدات داخلی از فولاد تا …. ۶ تا ۱۰ برابر بالا رفته است، اما قیمت آب، گاز، برق و … به این نسبت بالا نرفته و از آن طرف می‌بینیم نسبت حقوق و دستمزد‌ها به دلار، یک سوم شده است در نتیجه منتفعان این وضعیت برای حفظ این منافع کلان به این کار‌ها دست می‌زنند.

وی افزود: نکته‌ی دیگر این است که نرخ مالیات‌ها به دلار در پی شوک ارزی اخیر یک سوم شده است و این‌ها مالیات کمتری می‌دهند و ازسوی دیگر می‌بینیم ارزش وام‌ها و معوقات کلان بانکی و … را که افراد بانفوذ در قدرت گرفته اند یک ششم شده است یعنی یک کسانی رانت اطلاعاتی داشته اند اقدام به اخذ وام کلان کرده و با آن کالا‌های مختلف خریداری کرده اند و الان ارزش آن کالا‌ها شش برابر وامی که گرفته اند شده است در حالیکه اصل وام‌ها را هم پرداخت نکرده اند.

این پژوهشگر اقتصادی افزود: یک مسئله دیگر درباره افراد منتفع از شرایط ارزی اخیر این است که بانک‌های خصوصی ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان سپرده گرفته اند که جای آن هیچ تسهیلاتی را ارئه نداده اند، و الان میبینیم ارزش این پول شصت درصد کم شده است یعنی بدهی آن‌ها یک سوم شده است و با همین بی ارزش شدن پول بدهی‌های خود را پرداخت کرده اند. بسیاری از این شرکت‌ها و بانک‌های ورشکسته دارایی هایشان روی کاغذ بیش از بدهی هایشان شد؛ بنابراین این‌ها کار‌ها را کردند که از ورشکستگی خارج شوند.

این محقق حوزه اقتصاد کلان با اشاره به اینکه افزایش نرخ ارز سابقه تاریخی دارد گفت: در امپراتوری روم یکی از اتفاقاتی که مُد شده بود این بود که ارزش پول را کم می‌کردند. در دوره قاجار وزن طلای پول را کم می‌کردند تا ارزش آن کم شود. اساسا دولت‌های ناکارآمد و مسئله دار یکی از کار‌هایی که می‌کند ایجاد تورم و بی ارزش کردن پول مردم است، اما شدت غارت و شدت دزدی در این دو سه سال خیلی بالا بوده است به طوری که در تاریخ ایران سابقه نداشته است.

سلطانی در پاسخ به این سوال که توجیه مجلس درباره تصمیم اخیر خود، حذف رانت مابه‌التفاوت قیمت ارز آزاد و ارز دولتی بوده است، گفت: این همه می‌گفتند بودجه فلان است و آن را رد می‌کنیم، اما دیدیم کلیات آن را تایید کردند. یک کسی می‌گفت دولت و مجلس دعوا کنند ابلهان باور کنند. این‌ها نشسته اند سر سفره، چرا که مجلس و دولت سر و ته یک کرباس هستند.

این آقایان باید بدانند که اولا که از ارز تخصیصی ۴۲۰۰ تومانی چیزی نمانده است و ثانیا هر تصمیمی اگر درست انجام نشود موجب رانت می‌شود. این‌ها اگر رانت شناس هستند چرا در برابر رانت سنگ معدن و نفت، آب، برق و گاز که بنگاه‌های خصولتی میل می‌کنند، ساکت می‌شوند، اما وقتی جیب مردم مطرح است همه رانت شناس می‌شوند.

وی در ادامه افزود: چرا ما داریم گازوییل را به نرخ ارزان می‌دهیم، چون بخش زیادی از حمل و نقل معدنی‌ها از طریق جاده‌ها و خودرو‌های گازوییل سوز است.

 

چه کسی می‌گوید ارز ۴۲۰۰ تومانی کارآمدی نداشته است؟

۷۰ درصد حمل و نقل ریلی کشور مربوط به انتقال سنگ آهن است و چرا بابت آن به برخی صنایع رانت می‌دهیم؟ وی با تاکید به اینکه باید ارز ۴۲۰۰ تومانی را به کالا‌های اساسی اختصاص داد گفت: چه کسی می‌گوید ارز ۴۲۰۰ تومانی کارآمدی نداشته است؟ تاوقتی ارز۴۲۰۰ تومانی می‌دادند قیمت کره، روغن، شکر، مرغ و تخم مرغ کنترل شد و اگر مقداری هم قیمت آن‌ها بالا رفت به این خاطر است که هزینه‌های دیگر آن‌ها افزایش پیدا کرده بود وگرنه تا وقتی که ارز ۴۲۰۰ تومانی دادند قیمت این‌ها کنترل شد، ولی زمانی که به غیر از کالا‌های اساسی، به فلان آقا ارز می‌دادند تا بدزدد طبیعی است که فساد به بار می‌آید و راه حلش این است که ارز‌ها را به چنین کسانی ندهند. در زمان جنگ ما مگر چنین سیستمی نداشتیم؟ مگر قیمت‌ها کنترل نشد؟ طبیعی است که در هر سیستمی اتلاف وجود دارد و کار شما این است که این اتلاف را کم کنید!

سلطانی در پایان درباره اینکه آثار و تبعات افزایش نرخ پایه ارز به ۱۷۵۰۰ تومان، چه خواهد بود گفت: این‌ها می‌خواهند با این کار نرخ ارز بالا برود و پایین نیاید. همه اینکار‌ها میکنند که حباب‌ها از بین نرود و این دارایی‌ها که به ناحق ایجاد شده است از بین نرود.

وی با اشاره به اینکه چنین اتفاقی در همه جای دنیا برای غارت مردم است، خاطرنشان کرد: اگر راست می‌گویند و سوء نیت ندارند، یا به دنبال بی ثباتی اقتصاد کلان نیستند و آب را گلال آلود نمی‌کنند تا ماهی درشت بگیرند، بیایند بگویند تا سه سال دیگر نرخ ارز رسمی و آزاد یک قیمت است و از فردا حکم این است. 


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از، تاریخ انتشار: ۲۴دی۱۳۹۹، کدخبر: asreshahrekord.ir، ۱۴۷۴۶