شعار سال: گورستان کنونی ابن بابویه در دوران قاجار به بعد مورد استفاده قرار دارد. درباره تاریخچه این گورستان یک روایت شفاهی وجود دارد به این شرح که در آن محل یک باغ بزرگی بوده و در دوران قاجار به‌دلیل وقوع سیل شدید خاک آن شسته و حفره‌ای نمایان شد. در داخل حفره نشانه‌هایی از چند قبر مشاهده و یک جسد سالم هم یافت شد. در آن دوران عده‌ای از علمای تهران برای بررسی به محل حاضر ‌شدند. حتی برخی از روایت‌های شفاهی بازدید شخصی فتحعلی شاه از محل را مطرح کردند.

حمیدرضا حسینی، پژوهشگر تاریخ تهران درباره گورستان ابن بابویه گفت: در دوران قاجار به‌دلیل وقوع سیل در محل جنازه و سنگ قبر یافته شده منتسب به شیخ صدوق بود. در نتیجه مقبره‌ای برای او در آن محل ساخته شد.

او افزود: شالوده مقبره ابن بابویه در گورستان برای آن دوره است. از آن دوره به بعد ابن بابویه به گورستان تبدیل شد.

پژوهشگر تاریخ تهران ادامه داد: از آن دوران برخی افراد تمایل به خاکسپاری امواتشان در مجاورت شیخ صدوق داشتند. بسیاری از افراد مشهور ایران از دوران قاجار تا دهه‌های اخیر که ابن بابویه جزو گورستان‌های قدیمی تهران محسوب می‌شد در آن دفن شدند. در بین افراد مشهور دفن شده در این گورستان می‌توان به خاندان فرمانفرما، خانم فخرالدوله، میرزای جلوه، علامه دهخدا، رجبعلی خیاط، تختی، موذن زاده اردبیلی و ... اشاره کرد.

حسینی تصریح کرد: شخصیت‌های دفن شده در آن گورستان از اهمیت برخوردار هستند. همچنین شیوه تدفین آنها، ساخت مقبره و سنگ مزار این افراد از اهمیت برخوردار است.

عدم توانایی مدیریت گورستان ابن بابویه در محل معتادان متجاهر
او ادامه داد: در سال‌های اخیر مدیریت گورستان ابن بابویه به دلیل اینکه نمی‌توانست کنترل موثر به فضای گورستان داشته باشد معتادان متجاهر در برخی از مقبره‌ها پناه می‌گرفتند. در نتیجه مدیریت گورستان هم توانایی برای مهار این افراد را نداشت.

این پژوهشگر تاریخ تهران افزود: در نتیجه تعداد زیادی از مقبره‌ها خراب شد. شاید ساختمان‌های این مقبره‌ها چندان مسئله‌ساز نبود، اما یک شاهد تاریخی بود. برای مثال مقبره‌های خاندان امیر اعلم، خاندان فرمانفرما و ... را خراب کردند. این تخریب باعث شد تا سنگ‌های نفیس و تاریخی خیلی از مقبره‌ها آسیب ببیند.

ساخت مقبره اقدامی غیر اصولی در گورستان
حسینی تصریح کرد: در سال‌های اخیر هم تصمیم بر توسعه مقبره شیخ صدوق گرفته شد. توسعه‌ای هم لازم نبود. هرچند شیخ صدوق یکی از بزرگان فقه‌های شیعی است و بسیاری از افراد به زیارت او می‌روند، اما این مقبره در حد حرم حضرت معصومه (س) و حرم امام رضا(ع) پذیرای انبوه فراوان زائران نیستند، طبیعتا با کمبود فضا هم مواجه نیست.

او ادامه داد: با این تفاسیر ساختمان قبلی کاملا پاسخگوی نیازهای زایران بود و توسعه ساختمان در این حجم عظیم ضرورت نداشت.

این پژوهشگر تاریخ تهران تاکید کرد: در جریان توسعه ساختمان حرم بسیاری از ساختمان‌ها تخریب شد. پایه‌های بتنی بنا گذاشته و سنگ قبرها هم کنده شد.

حسینی با اشاره به دیگر اقدامات غیر کارشناسی در گورستان ابن بابویه ادامه داد: قبرستان تاریخی از پستی و بلندی برخوردار بود. هرچند بر اساس تصمیمات اتخاذ شده بر این باور بودند که سطح قبرها باید هموار و مسطح باشد، در این باره تمامی قبرها را برداشته تا زمین مسطح و سنگ قبرها را دوباره به سرجای خود بگذارند.

جابه جایی سنگ قبرهای گورستان ابن بابویه
این پژوهشگر تاریخ تهران ادامه داد: البته در این پروژه بی‌دقت کار شد. بر اساس تصاویر منتشر شده با بولدوزر از قبرها خاکبرداری کردند. همچنین تجهیزات سنگین مکانیزه در محل بکاربرده شد.

حسینی افزود: سنگ‌ قبرها هم جابه‌جا شد. برای مثال در این اقدام سنگ قبر فردی را برداشته و بر روی قبر دیگری جانمایی کرده‌اند. نمونه این اقدام را می‌تواند در قبر سید مهدی نوری و فرزندش مشاهده کرد. در برخی قبور هم سنگ قبر از یک مکان برداشته و در مکان دیگری نصب شد.

سکوت میراث فرهنگی در برابر اقدامات غیرکارشناسی متولیان گورستان ابن بابویه
به گفته او میراث فرهنگی در برابر این اقدام متولیان گورستان سکوت کرده نظارتی نداشته و اعتراض هم نمی‌کند.

این پژوهشگر تاریخ تهران تاکید کرد: در محله امام‌زاده عبداله هم در نزدیکی شهرری این اقدام انجام شده است. اولین کاری که انجام شده باید قبور مستندسازی شده و از تک‌تک قبرها برداشت تاریخی صورت گیرد و جای درست آنها مشخص شود تا از جابه جایی سنگ قبور و نشان مزار مدفون جلوگیری شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: 3 اسفند 1399، کد خبر: 4959563،  www.borna.news