شعار سال: بنای کم نظیر باقیمانده عصارخانه عصار کاشان واقع در محله دروازه حاج جمال (کوچه مخابرات) متعلق به دوره قاجار و قبل از آن که در سال ۱۳۹۱ثبت ملی شده یکی از گنجینههای باارزش حوزه میراث فرهنگی کاشان است که نیازمند توجه مسئولان برای مرمت و بازسازی این اثر تاریخی است. عصار خانه عصار جلوه گاه دانش بومی در استحصال دانههای روغنی است که این بنای کم نظیر باقیمانده عصارخانه دوره قاجار و قبل از آن (احتمالا صفوی) میباشد.
توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از خبر:
عَصارخانه در شهرهای قدیم ایران به آسیابهای مخصوصی اطلاق میشد که از آنها برای خرد کردن مواردی، چون سنگ و زردچوبه و فلفل و مانند آن استفاده میشد یا مواد گیاهی و روغنی، مثل کرچک و غوره و ... را به داخل آن میریختند تا روغن یا آب آنها گرفته شود. عصارخانه عبارت از محوطهای بود که در وسط آن دو قطعه سنگ گرد بر روی هم قرار داشت و این دو قطعه سنگ از یک طرف با اهرمی به یک رأس چهارپا، مثل الاغ یا شتر یا قاطر یا اسب متصل بود. با حرکت کردن حیوان، که به صورت دَوَرانی صورت میگرفت، سنگ روئی آسیاب به حرکت درمیآمد و با گردش این سنگ، آنچه از موادی که به وسط سنگ مزبور ریخته میشد، تحت فشار و سایش مابین دو سنگ قرار گرفته و نرم میگردید. در قسمت بالای سنگ متحرک جایگاهی بود که مواد خردشونده را داخل آن میریختند تا از داخل سوراخ به زیر سنگ رفته و خُرد گردد.
لازم به توضیح است که عصارخانه کاشان در سال 1402 مورد بازسازی غیر اصولی قرار گرفت و انتقادات زیادی را سبب شد. ویدیوی از شروع بازسازی و مرمت بام “عصارخانه تاریخی کاشان” در فضای مجازی منتشر شده است. کارشناسان حوزه مرمتهای میراثی معتقدند سبکسازی بام یک اثر تاریخی خشتی بدون مقاوم سازی دیوار فرسوده و بدون تعبیه ابزار حفاظت از بام از داخل عصارخانه با آن ارتفاع بلند ، غیراصولی است و هیچگاه یک اثر تاریخی ثبتی را بدین شکل مرمت نمیکنند.
مرمت عصارخانه تاریخی کاشان پس از اینکه سالها متروکه رها شده بود، در سال ۱۴۰۲ با مشارکت شهرداری و میراث فرهنگی توسط یکی از پیمانکاران اداره میراث آغاز شد، اما پس از آغاز عملیات مرمت، طی دو مرحله بخشهایی از دیوارها و طاق عصارخانه تخریب شد و فروریخت، و تنها یک دهانه از طاقهای آن باقی ماند. ریاست محترم اداره در مصاحبه با رادیو کاشان مدعی شد که این دیواره تاریخی نبوده است! باید پرسید مرمت اضطراری و اقدام حفاظتی از نظر کارشناسان این اداره به چه معناست؟ و چطور ممکن است جدارهای که طاق عصارخانه روی آن است تاریخی نباشد؟
باید پرسید از آغاز عملیات مرمت این بنای ارزشمند با توجه به وضعیت اضطراری آن، چه اقدامات حفاظتی در مورد آن انجام شده است؟ برفرض که جمعآوری و تخریب قسمتهای فرسوده ناگزیر بوده است، اما در بنایی با این درجه از حساسیت و فرسودگی که استفاده از چکش برقی ده کیلویی هم خطرساز است، چرا با بیل مکانیکی و تجهیزات چند تنی این اقدام صورت گرفته است؟
با توجه به فرسودگی و آسیبدیدگی بنا، چرا پیش از تثبیت و اقدامات حفاظتی، عملیات آواربرداری آن آغاز شده است؟ در حالیکه برای حفاظت از چنین بنایی و پرهیز از ایجاد تنش، آواربرداری از داخل و روی بام عصارخانه باید به آخرین مراحل حفاظت و پس از تثبیت طاقها موکول میشد.
جای سوال است که با چه اطمینانی طی دو روز، سه کارگر را روی طاقی فرستادهاند که تشخیص دادهاند هنگام شمعگذاری فروخواهد ریخت؟ و چطور برای طاقی که شمعگذاری را تاب نمیآورد، آواربرداری و سبکسازی را تجویز نمودهاند؟
پایگاه تحلیلی- خبری شعار سال ،برگرفته از منابع گوناگون.