شعار سال:‌ اندیشکده استراتفور در مطلبی با اشاره به انتشار اخبار مذاکره میان ایران و عربستان به گمانه‌زنی در خصوص چشم‌انداز احتمالی بهبود روابط میان تهران و ریاض پرداخت و نوشت: گفتگوهای دوجانبه میان عربستان و ایران به رقابت میان آنها پایان نمی‌دهد، اما می‌تواند موجب کاهش منازعه در جاهایی از جمله یمن که این دو کشور در آنجا نفوذ دارند، شود. خبر مذاکرات کم‌نظیر میان دو رقیب بزرگ در خاورمیانه در شرایطی منتشر شد که ریاض و تهران هر دو تلاش دارند ببینند در ارتباط با دولت جدید جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا از چه وضعیتی برخوردارند. اشتیاق دولت عراق نسبت به قرار دادن بغداد در جایگاه یک قدرت منطقه‌ای مستقل به جای آوردگاه کشمکش‌های نیابتی نیز احتمالاً موجب گردیده تا توجه رسانه‌ها به این گفتگوها جلب شود.

ایران و عربستان به دنبال ارزیابی مجدد روابط سیاسی و امنیتی خود

این اندیشکده بر این باور است که تغییر در سیاست آمریکا در دولت بایدن نیز به پیشبرد روند دیپلماسی میان عربستان و ایران کمک کرده است، زیرا راهبرد جدید کاخ سفید در قبال خاورمیانه این دو قدرت منطقه‌ای را وادار می‌سازد تا روابط سیاسی و امنیتی خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. در خصوص عربستان، اشتیاق دولت بایدن نسبت به میانجی‌گری و شکل دادن به یک توافق هسته‌ای دیگر با ایران، ریاض را ناگزیر می‌سازد تا اطمینان حاصل کند که چنین توافقی امنیتش را تهدید نمی‌کند. در خصوص ایران، بهبود روابط با عربستان می‌تواند به تهران کمک کند تا به هدف بلندمدت خود مبنی بر شکل دادن به همکاری‌های منطقه‌ای کمک کند، همکاری‌هایی که از انزوای جهانی این کشور می‌کاهند و به بیرون راندن آمریکا از خاورمیانه کمک می‌کنند.

در ادامه این گزارش آمده است: آمریکا از دیرباز به دنبال آن بوده تا از حضور امنیتی و راهبردی گسترده خود در خاورمیانه جنگ‌زده بکاهد و تمرکز خود را بر روی تهدیدات در آسیا معطوف سازد. به حداقل رساندن حضور آمریکا در منطقه در نهایت موجب به وجود آمدن خلأ قدرت در خاورمیانه می‌شود. قدرت‌های منطقه به شکل عمل‌گرایانه و پیشگیرانه‌ای مشغول دست‌وپنجه نرم کردن با این مسئله هستند و تا حدودی به بررسی ائتلاف‌های چندجانبه و نقاط ضعف خود پرداخته‌اند.

ایران به مدت چند دهه به دنبال شکل دادن به یک شراکت امنیتی در خلیج فارس با همسایگان عرب خود بوده است. اما عربستان، بحرین، و امارات تا حدودی به خاطر پیوندهای امنیتی و سیاسی چشمگیر خود با آمریکا در این خصوص مردد بوده‌اند. روابط رو به رشد کشورهای عرب خلیج فارس با اسرائیل نیز برقراری روابط بهتر با ایران را پیچیده و دشوار می‌سازند.

 

بی‌ثباتی و نزاع در منطقه همچنان ادامه می‌یابد

اندیشکده اطلاعات جهانی استراتفور در بخش دیگری از گزارش خود به حوزه‌هایی که امکان بهبود شرایط در آن وجود دارد اشاره و عنوان کرد: درک و تفاهم بهتر میان عربستان و ایران شاید موجب بهبود برخی از معضلات امنیتی در منطقه شود، هرچند تکاپوهای منطقه‌ای که از کنترل آنها خارج است، همچنان موجب بروز منازعات خواهد شد. حتی در صورت برقراری آشتی میان عربستان و ایران که نامحتمل به نظر می‌رسد، بی‌ثباتی و نزاع در منطقه همچنان ادامه می‌یابد. اما در مناطق مشخصی که عربستان و ایران در آنجا دارای نفوذ مستقیم هستند، جای پیشرفت وجود دارد.

 

چنین پیشرفتی می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

- کاستن از جنگ داخلی در یمن. حملات حوثی‌ها به خاک عربستان تا به اینجای کار تأثیر محدودی بر صنایع اصلی این کشور از جمله بخش انرژی داشته‌اند. اما ریاض نگران افزایش دقت، گستره، و شتاب این حملات است و حمایت اقتصادی و فنی ایران از این گروه یمنی نیز بر میزان این نگرانی‌ها افزوده است. عربستان به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در جنگ یمن، نقش مستقیمی در مذاکرات سیاسی و تلاش‌های میانجی‌گرانه به منظور برقراری صلح در این کشور دارد. این امکان وجود دارد که ایران در راستای ایجاد فضا جهت بهبود روابط با عربستان از حمایت‌های مادی از حوثی‌ها بکاهد.

- سوق دادن لبنان به سمت تشکیل دولت. حزب‌الله، حزب سیاسی و گروه شبه‌نظامی تحت حمایت ایران، نفوذ قابل توجهی در دولت لبنان دارد. عربستان نیز در میان رهبران سنی در بیروت از جمله سعد حریری نخست‌وزیر مستعفی این کشور نفوذ دارد. فلج شدن طولانی‌مدت اوضاع سیاسی در لبنان موجب کاهش ثبات فیزیکی و اقتصادی همه طرفین دخیل در نظام سیاسی این کشور شده است. در شرایطی که فلج شدن طولانی‌مدت اوضاع سیاسی در لبنان همچنان موجب تضعیف ثبات فیزیکی و اقتصادی در این کشور می‌شود، توافق مستقیم میان ریاض و تهران بر سر لزوم تشکیل دولت می‌تواند به همکاری میان بازیگران متخاصم در بیروت کمک کند.

- تلاش‌های هماهنگ در جهت مقابله با تروریسم در عراق. احتمال آن نمی‌رود که گفتگوهای مستقیم میان عربستان و ایران موجب تغییر کلی موازنه قدرت در بغداد شود.

این اندیشکده در پایان می‌نویسد: تهران به‌واسطه کنترلش بر گروه‌های شبه‌نظامی قدرتمند عراقی از نفوذ بیشتری در این کشور در مقایسه با عربستان برخوردار است. با این حال، گفتگوها می‌تواند به همکاری در قالب تلاش‌های امنیتی ضد ستیزه‌جویان جهادگرا بیانجامد که از دید هر دوی عربستان و ایران یک تهدید به شمار می‌روند. نیروهای مسلح عربستان بر تلاش‌های خود جهت تعلیم نیروهای عراقی در مناطق مرزی استان الانبار افزوده‌اند، جایی که شبه‌نظامیان شیعه برخوردار از حمایت ایران از نقش کلیدی و فزاینده‌ای در نبرد ضد تروریست‌ها برخوردار شده‌اند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از مشرق نیوز، تاریخ انتشار ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: 1210919، www.mashreghnews.ir.