شعار سال: روابط میان کرملین و اتحادیه اروپا و همچنین آمریکا دچار تنش شده که علت آن، طرح پروندههای حساسی، چون بسیج نظامی در شرق اوکراین، ورود در نبرد اخراج و تحریم و فراخوان سفرا از سوی طرفین در کنار موضوع «الکسی ناوالنی» چهره مخالف سرشناس روسی و طرح اتهاماتی از سوی واشنگتن در مورد جاسوسی و دخالت در انتخابات و دیگر مسائل بوده است.
بحران دیپلماتیک بین روسیه و غرب طی روزهای اخیر با موضوع اخراج دیپلماتها بین دو طرف پررنگتر شده است.
سیاست اخراج متقابل دیپلماتها بین روسیه و کشورهای غربی مانند جمهوری چک، لهستان، اوکراین، استونی، لتونی و لیتوانی از سال گذشته آغاز شد، اما امسال تشدید شد و این ماه شاهد شدیدترین بحران دیپلماتیک بین واشنگتن و مسکو بودیم که آمریکا آن را با اخراج ده تن از دیپلماتهای سفارت روسیه در واشنگتن و اعمال تحریمهای جدید علیه روسیه به اتهام دخالت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، آغاز کرد و روسیه نیز در مقابل دیپلماتهای آمریکایی را اخراج و اتهامات آمریکا را رد کرد.
دولت بایدن همچنین برای انتقام جویی به اتهام حملات سایبری و دخالت در انتخابات آمریکا، که توسط مسکو رد شده، تحریمهای زیادی را علیه نهادهای روسیه وضع کرده و نسبت به اقدامات بعدی در صورت مرگ الکسی ناوالنی منتقد کرملین، هشدار داده است.
تنش میان واشنگتن و مسکو زمانی تشدید شد که بایدن در مصاحبهای با شبکه «ای بی سی نیوز» عنوان کرده بود که «مسکو باید بهای دخالت در انتخابات آمریکا را بپردازد.»روسیه ضمن رد تمامی اتهامات در راستای اقدامات تلافی جویانه ضد اروپا، ۵ تن از دیپلماتهای لهستانی را اخراج کرد. طی روزهای اخیر نیز بحران دیپلماتیک بین روسیه و جمهوری چک شکل گرفت. این بحران پس از اخراج ۱۸ تن از کارکنان سفارت روسیه در پراگ آغاز شد. جمهوری چک این افراد را به بهانه دست داشتن سازمان اطلاعات روسیه در انفجار سال ۲۰۱۴ در این کشور اخراج کرد. این انفجار در یک انبار سلاح روی داد.
«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه اتهامات پراگ علیه مسکو را بسیار سخیف دانست و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه نیز چک را به سبب انبار کردن مینهای ممنوعه ضد نفر در انباری که انفجار در آن روی داد، به نقض قطعنامههای بین المللی متهم کرد. روسیه نیز در مقابل ۲۰ دیپلمات چک را اخراج کرد. وزیر کشور چک از کشورهای اتحادیه اروپا و ناتو خواست دیپلماتهای روسیه را برای حمایت از چک اخراج کنند و همین مسئله باعث شد کشورهای حوزه دریای بالتیک برای حمایت از مواضع چک، تعدادی از دیپلماتهای روسیه را اخراج کنند.
روسیه نیز سفرای این کشورها را به وزارت خارجه احضار و اعتراض خود را به اقدامات کشورهای اروپایی به آنها ابلاغ کرد و شماری از دیپلماتهای آنها را اخراج کرد.
اقدامات آمریکا و ناتو در منطقه اروپا و افزایش آمادگی رزمی نیروهای اوکراین و تحکیم حضور این نیروها در مواضع خط مقدم از نگاه مسکو در حکم افزایش تهدیدات نظامی است که با اقدامات مناسبت پاسخ داده خواهد شد.
در راستای جنگ میان اتحادیه اروپا با روسیه، پارلمان اروپا هفته گذشته قطعنامه دیگری را با اکثریت آرا علیه روسیه تصویب کرد.این قطعنامه پیشنهادهای تحریمی ریشهای را علیه روسیه بیان کرد به این معنا که در صورت تشدید درگیری در «دونباس»، روسیه را از سوئیفت خارج، و واردات منابع انرژی را هم از این کشور متوقف خواهد کرد.
روسیه هم روز جمعه در جریان اقدامات متقابل تحریم اتباع روسی، «دیوید ساسولی» رئیس پارلمان اروپا و ۷ شخص دیگر از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و نمایندگان ساختارهای رسمی این اتحادیه را در لیست سیاه قرار داد.
وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه در پاسخ به تحریمهای اروپا در ۲ و ۲۲ مارس سال جاری علیه ۶ شهروند روسی، ۸ شهروند از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و نمایندگان ساختارهای رسمی اتحادیه اروپا را در فهرست تحریمهای خود وارد کرده است.
بر اساس محدودیتهای مسکو، دیوید ساسولی رئیس پارلمان اروپا، «ورا یوروا» معاون رئیس کمیسیون ارزشها و شفافیت اروپا و سایر مقامات در این فهرست بودند. اتحادیه اروپا قبلا گفته بود که حق تلافی جویی را برای خود محفوظ میداند. محدودیتهای اعمال شده توسط روسیه در پاسخ به تحریمهای اتحادیه اروپا علیه چندین مقام ارشد روسیه در پرونده ناوالنی بود.
البته «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم تحریمهای روسیه علیه ۸ مقام اتحادیه اروپا را غیرقابل قبول و بی اساس میداند.وی گفت: «اقدامات روسیه مانع ادامه حمایت از حقوق بشر، دموکراسی و قوانین بین المللی اتحادیه اروپا و پیگرد قانونی مسئولین نقض حقوق بشر نخواهد شد. این تصمیم که مستقیما علیه اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن است، غیر قابل قبول و فاقد هرگونه مبنای قانونی و غیر منطقی است.»
طبق گفته بروکسل، روسیه به جای تلاش برای تغییر مسیر منفی روابط دوجانبه راه مقابله را انتخاب کرد.بورل اعلام کرد: روابط ما با روسیه به پایینترین سطح رسیده و به هر اقدامی از طرف آنکه ما را تهدید کند، پاسخ خواهیم داد.
به گفته «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه تحریمهای اروپا با دانش و تشویق آمریکا که علاقه خود را برای تبدیل دوباره اروپا به صحنه رویارویی پنهان نمیکند، اعمال میشود. وی تصریح کرد هدف تحریمهای اروپا، بازدارندگی پیشرفت روسیه به هر قیمتی است.
از نظر برخی تحلیلگران با قطع روابط روسیه و اتحادیه اروپا هر دو طرف دچار خسارت خواهند شد.
«صوفیا ساچفکو» یک پژوهشگر آکادمی علوم روسیه در مقالهای نوشت این اروپا است که از قطع روابط با روسیه متضرر میشود، زیرا از منابع عظیم انرژی و کشاورزی روسیه محروم خواهد شد.
در عین حال «ولفگانگ ایشینگر» دیپلمات آلمانی رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ گفت که برخی از کشورهای اروپایی نیاز به محافظت در برابر روسیه دارند و همزمان افزود که یک معماری امنیتی پایدار برای اروپا فقط با مشارکت فدراسیون روسیه قابل ایجاد است.
وی تأکید کرد که بهبود روابط اروپا با مسکو به زمان نیاز دارد. ایشینگر گفت که اقدامات قهری از جمله تحریم ها، میتواند به تغییر ذهنیت روسیه کمک کند. این دیپلمات خاطرنشان کرد که این اقدامات لزوماً باید با پیشنهاد گفتگو مرتبط باشد.
استارت اختلافات روسیه و اتحادیه اروپا کی زده شد؟ تنشها و اختلافات بین روسیه و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴ و با روی کار آمدن دولت غرب گرا در کی یف و سرنگونی حکومت نسبتا طرفدار کرملین در اوکراین آغاز شده و تشدید شد.
روسها هیچگاه نقش اروپا در سرنگونی حکومت «ویکتور یانوکوویچ» در اوکراین که سیاستمداری متمایل به روسیه بود را فراموش نمیکنند و در مناسبتهای مختلف این موضوع را به طرفهای اروپایی یادآوری میکنند.
سرگئی لاوروف ماه گذشته در دیدار با نمایندگان رسانههای خارجی در روسیه به توافقنامه بین سه کشور اروپایی شامل آلمان، لهستان و فرانسه با دولت سابق اوکراین اشاره کرد که روز ۲۰ فوریه سال ۲۰۱۴ وزرای خارجه این سه کشور با یانوکوویچ رئیس جمهور وقت اوکراین امضا کردند.
وی خاطرنشان کرد که روز بعد از امضای این توافقنامه، مخالفان دولت اوکراین به رغم این توافقنامه، دولت یانوکوویچ را که با برگزاری انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری و پارلمانی موافقت کرده بود سرنگون کردند و این در واقع لکه ننگی بر دامن اتحادیه اروپا است. پس از حوادث ماه فوریه کی یف و سرنگونی دولت یانوکوویچ، روس تبارها در شرق اوکراین سر به شورش برداشته و در دو استان «دونتسک و لوگانسک» جمهوری خودخوانده تاسیس کرده و مسکو هم حمایت کرد و در شبه جزیره کریمه هم پس از برگزاری همه پرسی که اکثر ساکنان به جدایی از اوکراین رای دادند با امضای توافقنامه ای، این منطقه به روسیه ملحق شد.
اتحادیه اروپا پس از این حوادث، شروع به اعمال بستههای تحریمی در مورد روسیه کرد و دهها سازمان و شرکت روسی و صدها شهروند این کشور را در فهرست تحریمها قرار داد و روسیه نیز در پاسخ، واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از کشورهای اروپایی را منع کرده و فهرست سیاه مقامها و شهروندان اروپایی منع شده از سفر به روسیه را تشکیل داد.
چرا تحریم؟ آیا احتمال جنگ وجود دارد؟اما آنچه این اختلافات چند ساله را بیشتر حائز اهمیت کرده، مساله اخراج دیپلماتهای روسیه از کشورهای اروپای شرقی؛ یعنی همان کشورهایی که سالهاست اتحادیه اروپا و ناتو برای عضویت آنها در بلوک خود تلاش کرده و هدف از این اقدام نیز ایجاد پیوستگی در قلمرو اعضای ناتو در دریای سیاه است.
علیرغم این تلاشهای ناتو و بر فرض ایجاد پیوستگی در بلوک این پیمان نظامی در برابر روسیه، در منطقه دیگر مشترک میان روسیه و اعضای ناتو، یعنی دریای بالتیک حفره امنیتی بزرگی در میان اعضای طرف غربی وجود دارد و آن جایی نیست جز منطقه استراتژیک «کالینینگراد»!
منطقه کالینینگراد بخشی از خاک روسیه و البته بدون پیوستگی مرزی با این کشور است که در همسایگی لیتوانی و لهستان قرار دارد. همچنین ذکر این نکته ضروری است که این بندر، تنها بندر روسیه واقع در آبهای گرم است که در عمل، هر چهار فصل سال قابلیت کشتیرانی در آبهای دریای بالتیک را برای کشتیهای تجاری و نظامی روسیه فراهم میکند.این منطقه سالهاست به عنوان منطقه آزاد تجاری برای روسیه و البته سپر امنیتی این کشور در قلب اروپا محسوب میشود و از همین روی، از اهمیت بسیار زیادی، هم برای روسیه و هم برای اعضای ناتو برخوردار است. به لحاظ تقسیمات نظامی، کالینینگراد عمدتاً تحت فرماندهی نیروهای نظامی روسیه در بندر سنت پترزبورگ بوده و پایگاه نظامی دوم روسیه در دریای بالتیک پس از این بندر محسوب میشود.
در حال حاضر و بر اساس آخرین آمارهای موجود از منطقه کالینینگراد، بخش مهمی از ناوگان زرهی، ناوهای جنگی و صنایع کشتی سازی روسیه (واقع در دریای بالتیک) در این بندر قرار دارد.از سوی دیگر کشتیهای نظامی گشت دریایی «بویان – ام» و «کراکورت» روسیه نیز در این بندر مستقر هستند که هر دو نوع کشتی یاد شده مجهز به سامانه موشکی کروز با برد ۱۵۰۰ مایلی هستند.
دسته دیگری از کشتیهای نظامی روسیه در این بندر را کشتیهای اطلاعاتی مجهز به تجهیزات جنگ الکترونیک تشکیل میدهند که اطلاعات دریافتی حاصل از رصد ترافیک دریایی در بالکان را به واحدهای اطلاعاتی روسیه ارسال میکنند.
سامانههای دفاع موشکی «اسکندر – ام» (با توانایی حمل کلاهکهای هستهای ۵۰ کیلو تنی) و «اس – ۴۰۰» نیز در این بندر مستقر بوده و همچنین ۲۴ موشک بالستیک مافوق صوت با خطای نهایتاً شش متر در ۳۱۰ مایل نیز در کالینینگراد مستقر بوده که تا برلین، پایتخت آلمان را زیر چتر خود دارند.
اما چند ویژگی ژئوپولیتیک، این بندر را به نقطهای منحصر به فرد تبدیل کرده است: قانون استفاده از آبراههای بین المللی تحت مقررات حقوق بین الملل عمومی است که حق روسیه را برای دسترسی به این بندر در تمامی زمانها محفوظ نگه داشته است. همچنین در صورت تجهیز نظامی کافی زاغههای تسلیحاتی روسیه در کالینینگراد، مسکو به راحتی میتواند از نیروها و سامانههای نظامی مستقر خود در این بندر به عنوان نیروی پشتیبان هنگهای مستقر در سنت پترزبورگ استفاده نماید.
با توجه به سامانههای نظامی یاد شده در کالینینگراد که درست در قلب اعضای ناتو قرار داشته و با استناد به مقررات، هیچ کشوری نمیتواند دسترسی روسیه به این بندر را مسدود سازد، به خوبی متوجه میشویم که روسیه این بندر را کاملا برای دوران وقوع درگیری احتمالی نظامی تجهیز کرده و تقریباً تمامی اروپا را با استفاده از موشکهای بالستیک خود تحت پوشش داشته و همین مساله نوعی بازدارندگی نظامی برای مسکو ایجاد کرده است؛ به این معنا که در صورت بروز هر گونه اشتباه محاسباتی از سوی ناتو و انجام کوچکترین تعدی نظامی به بندر سنت پترزبورگ، نیروهای روسی مستقر در کالینینگراد به راحتی به تمامی اروپا دسترسی خواهند داشت.به نظر میرسد با وجود کالینینگراد از یک سو و در دست داشتن شبه جزیره کریمه در دریای سیاه از سوی دیگر، عملاً ناتو از انجام هر گونه اقدام نظامی علیه روسیه ناتوان خواهد بود.
بدون شک به راه افتادن جنگ میان روسیه و ناتو، دستکم تمامی اروپا را در آتش خود خواهد سوزاند و در این میان هیچ دلیل منطقی برای طرف اروپایی برای روشن کردن آتش جنگ با مسکو وجود ندارد؛ لذا به نظر میرسد طرف غربی راهی جز اعمال فشار سیاسی بر مسکو از طریق انجام اقداماتی همچون اخراج سفرای روسیه از خاک خود و یا تحریمهای اقتصادی ندارد و جنگ میان دو طرف دستکم طی سالهای آتی محتمل نخواهد بود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از جماران، تاریخ انتشار:۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر:۱۵۰۷۹۰۰، www.jamaran.news