شعار سال: نشانه چیزی است که به غیر خود دلالت دارد. محمد‌رضا تاجیک درباره نشانه‌شناسی می‌گوید: «یک نشانه‌شناس سیاسی با تمرکز بر کارکرد نشانه‌ها، به بحث در مورد تولید معنا و چگونگی معنادار شدن زیست جهان سیاسی آدمیان توسط نظام آنان (نشانه‌ها) می‌پردازد».

با این مقدمه می‌توان نشانه‌شناسانه درباره اولین فیلم تبلیغاتی علی لاریجانی با عنوان «دو هیچ» و همچنین فیلم ثبت‌نام آیت‌الله رئیسی، نکاتی را بیان کرد؛ البته باید توجه داشت که فیلم تبلیغاتی آقای علی لاریجانی تکنیکال و سینمایی تهیه شده در حالی که فیلم ثبت‌نام آیت الله رئیسی خالی از وجوه تکنیکال و سینمایی است.

نشانه‌شناسی در فیلم بیش از آنکه به تکنیک توجه داشته باشد به نشانه‌ها و معنای بازنمایی‌شده از نشانه‌ها توجه دارد.

 

 

الف. نشانه‌شناسی فیلم تبلیغاتی علی لاریجانی:

۱. در ابتدای فیلم و صحنه آغازین میان دوربین که مخاطبین و افکار عمومی را نمایندگی می‌کند و سوژه که علی لاریجانی است یک شیء وجود دارد: «بی‌سیم». در انتهای فیلم هم همین تکرار می‌شود و در صحنه پایانی همچنان میان سوژه و مردم (دوربین) آنچه قرار دارد «بی‌سیم» است.

گارد میان مردم و لاریجانی بی‌سیم است. این گارد در طول جریان فیلم همواره سوژه را مشایعت می‌کند. بی‌سیم ابزار کنترل است و دلالت بر اولویت‌دار بودن امنیت برای سوژه را دارد، نشانه حریم‌داری است و حتی دوربین اگرچه برای انتخابات، باید حریم سوژه را حفظ کند.

۲. فیلم با یک نزول اجلال از بالا به پایین آغاز می‌شود و در واپسین ثانیه‌ها هم با بالا بردن شناسنامه از پایین به بالا صعود می‌کند. در میانه این نزول و صعود مردم از دریچه دوربین همواره از پایین به بالا به سوژه می‌نگرند، فقط زمانی نگاه مردم از دریچه دوربین با او رخ به رخ می‌شود که او بر روی صندلی منتظر ثبت‌نام انتخاباتی است، گویی فیلم به ما می‌گوید در هنگامه انتخابات است که می‌توانیم با سوژه رخ به رخ شویم وگرنه در باقی مواقع نسبت مخاطب با سوژه نسبت پایین به بالا و حضیض به عزیز است.

۳. سرتاسر فیلم و بیشتر حجم صحنه‌ها را بادی‌گارد‌ها در بر گرفته‌اند و همه‌جا به‌شکل پر‌رنگ، آشکار و عامدانه‌ای حضور دارند. با آنکه علی لاریجانی امروز هیچ سمت جدی و مهمی در کشور ندارد، اما تقریباً در هیچ صحنه‌ای نیست که بادی‌گارد‌ها نباشند. حضور پر‌حجم بادی‌گارد‌ها بازنمایی حضور حاجب، پرده‌دار، میرغضب و... است و همه دلالت بر شوکت‌خواهی سوژه دارد. به‌نظر، سوژه، شوکت را بر احترام، بر مردم‌داری، بر مهربانی و عطوفت، بر صمیمیت و... ترجیح می‌دهد.

۴. موسیقی فیلم تبلیغاتی لاریجانی برای فیلم پادشاه The King ۲۰۱۹ است. نام تِرَک به‌کاررفته «تاج‌گذاری» است. موسیقی هم دلالت بر میل سوژه به شوکت و اشرافیت دارد.

 

 

ب. نشانه‌شناسی فیلم ثبت‌نام آیت‌الله رئیسی:

۱. پرتکرارترین رفتار در فیلم ثبت نام آیت‌الله رئیسی عمل سلام دادن است. در جای‌جای فیلم او در حال سلام است. واژه سلام از ریشه "سلم" یعنی سر فرود آوردن و به‌معنی تسلیم و تواضع است. عمل سلام دلالت بر میل سوژه بر صلح و دوستی و نشانه تواضع است.

۲. از جمله افراد تکراری هر دو فیلم، شخصیت بی‌سیم‌به‌دستِ فیلم تبلیغاتی آقای لاریجانی است که در ثانیه ۱۲ فیلمِ ثبت‌نام آیت‌الله رئیسی، مستمع یکی از سلام‌های سوژه است و به او پاسخ می‌دهد. در دو فیلم شاهد حضور یک شخصیت در استقبال از دو نامزد انتخاباتی هستیم که در فیلم تبلیغاتی یکی بازنمایی حاجب، پرده‌دار و میرغضب را می‌کند و در فیلم ثبت‌نام دیگری مخاطب سلام است و پاسخ‌دهنده به آن و بازنمایی صمیمیت و صلح را می‌نماید.

۳. آیت‌الله رئیسی، رئیس قوه قضائیه کشور است و طبیعتاً حضور تعدادی از بادی‌گارد‌ها در فیلم ضروری است، اما با این حال بادی‌گارد‌ها در طول فیلم هیچ‌گاه حضور پررنگ ندارند و بار‌ها در فیلم کوتاه یک دقیقه و چند ثانیه‌ای شاهد کادر‌های بسته‌شده‌ای هستیم که در آن خبری از بادی‌گارد نیست.

۴. در طول فیلم دوربین به‌عنوان چشم مخاطب یا بر فراز سوژه است یا کنار سوژه و آیت‌الله رئیسی را بی‌واسطه و دوشادوش همراهی می‌کند، و این مهم دلالت بر همان سلام و صمیمیت پیش‌گفته است.

ج. فرجام سخن:

نشانه‌شناسی فیلم صرفاً به‌معنای شناسایی نشانه‌هایی نیست که عامدانه در فیلم طراحی و جاگذاری شده‌اند. بخش بیشتر نشانه‌ها اراده سازندگان فیلم نیستند، اما حتماً با سوژه فیلم در ارتباطند و نسبتی با سوژه دارند. نشانه‌شناسی تناسب این نسبت‌ها با سوژه و معنا و دلالت آن را می‌کاود.


شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۲۵۰۵۵۱۱، www.tasnimnews.com