پنجشنبه ۳۰ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 April 18 
شعار سال: شب گذشته چهارشنبه (۲۹ اردیبهشت) سومین دوره جایزه ادبی استاد محمد قهرمان به همت مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد و با همکاری گروه زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه برگزار شد.
مریم موذن، دانشیار مطالعات اسلامی و خاورمیانه دانشگاه لویی‌ویل کنتاکی آمریکا در ارتباطی که به‌صورت برخط برقرار شد، اظهار کرد: دهه ۶۰ دانشجوی دوره کارشناسی در دانشگاه ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد بودم، خاطرات بسیار کمی از استاد محمد قهرمان به خاطر دارم، اما تصویری که با نام او در ذهنم نقش می‌بندد مردی موقر و متین است که همواره در کتابخانه دانشگاه در حال مطالعه و یادداشت برداری بود.
وی ادامه داد: جامعه علمی و ادبی آن زمان حال و هوای خاصی داشت و استادان بسیار به‌نامی در دانشگاه تدریس می‌کردند؛ اما به‌دلیل سن کم متاسفانه این فرصت را مغتنم نشمرده و نتوانستم آن‌طور که باید از دانش آن‌ها بهره ببرم، مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری را در دانشگاه تهران سپری کردم. با راهنمایی‌های دکتر حق‌شناس موضوع ادبیات غرب و ایران را برای رساله دکتری انتخاب کردم و با تعداد معدودی از منابع توانستم تحقیقاتی در این زمینه انجام دهم.
موذن با اشاره به اینکه بعد از مهاجرت به کانادا تصمیم گرفته تا تحصیلات خود را بر محور ادبیات تطبیقی دنبال کند، گفت: دانشگاه تورنتو با پرسیدن چند سئوال که چقدر می‌توانم به‌صورت مسلط شکسپیر، ادبیات فرانسه و یا انگلیس را بخوانم این آگاهی را به من داد که شاید انتخاب درستی نکرده‌ام بنابراین تصمیم گرفتم با دانشی که از قبل داشتم مطالعات خود را در زمینه ادبیات خاورمیانه و شرق ادامه دهم.
خدمت بزرگ قهرمان به ادبیات فارسی با احیای متون دوره صفویه
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه تمام مقاطع تحصیلی در دانشگاه مشهد، تهران و تورنتو باعث شد تا بفهمم تمدن ادبیات فارسی قبل از حمله مغول به ایران است، گفت: در مقاطع تحصیلی مختلف در ایران بیشتر دروس مرتبط با ادبیات غنایی، حماسی، تعلیمی و ... است و می‌توان گفت ۷۰۰ سال از زمان اسلام محور مطالعات ادبیات ما را تشکیل می‌داد در صورتی که متون ادبی و نسخ خطی نشان می‌دهد که چه افرادی قبل از مغول‌ها برای ادبیات فارسی تلاش کرده‌اند.
وی تصریح کرد: در ۴۰ سال اخیر نخستین‌بار به زبان فارسی توجه شده و استادان به دنبال متون قدیمی هستند به‌ویژه دوره صفویه که با وجود حاکمان ترک زبان نامه‌نگاری‌های حکومتی به زبان فارسی می‌شود، در همین راستا تصمیم گرفتتم تحقیقات خود را معطوف به دوره صفویه کنم و برای این کار باید از نوشته‌های استاد قهرمان، استفاده می‌کردم. فردی که با وسواس فراوان در این زمینه مطالعه کرده بود و با آثاری که از خود به جای گذاشته کمک بزرگی به ادبیات ما کرده است.
قهرمان، شاعر برجسته خراسانی
در ادامه محمدجعفر یاحقی، پژوهشگر و استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه استاد محمد قهرمان، ستون ادبیات خراسان بود، اظهار کرد: استاد قهرمان توانست با دقت فراوانی که به نسخه‌های خطی داشت، تحقیقات موثری در زمینه ادبیات دوره صفویه و سبک هندی داشته باشد، او همچنین یکی از شاعران برجسته خراسانی بود، به‌طوری که علاوه بر غزل‌هایی که به سبک هندی دارد بسیاری از اشعار او به زبان محلی سروده شده‌اند.
وی عنوان کرد: به یاد استاد قهرمان شعرای خراسانی در روز‌های سه‌شنبه در محفلی دور یکدیگر جمع شده و حتی با وجود شرایط شیوع بیماری کرونا این محفل از طریق فضای مجازی برگزار می‌شود تا به شعر خراسانی توجه شود.
یاحقی با اشاره به اینکه امیدوارم نسل جوان که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم پرورده مکتب استاد قهرمان هستند راه او را ادامه دهند و بر اعتلای شعر خراسان بیفزایند و با احیای موضوعاتی که در کتابخانه‌ها رو به فراموشی می‌رود بتوانند غنای ادبیات فارسی را در بیرون مرز‌های کشور نیز معرفی و پاس بدارند.
ارسال ۱۵ اثر به دبیرخانه جایزه
سلمان ساکت، رئیس مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه با اشاره به برگزاری سومین دوره جایزه ادبی استاد محمد قهرمان اظهار کرد: استاد محمد قهرمان و گلچین معانی در زمینه ادبیات دوره صفویه پژوهش‌هایی انجام دادند و نکته جالب اینجاست که هر دو نفر خارج از گروه‌های آموزشی فعالیت می‌کردند و استاد قهرمان با عنوان کتابدار دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی خدمت بزرگی با آثار خود به دانشجویان و استادان بعد از خودش کرده است.
وی ادامه داد: اولین دوره جایزه ادبی استاد محمد قهرمان در سال ۹۷ برگزار شد که سعید شفیعیون برنده جایزه آن بود، دومین دوره در سال ۹۸ بود که اثر سید‌محمد صاحبی شایسته تقدیر شناخته شد. سومین دوره از آبان‌ماه سال گذشته فراخوان آن منتشر شد که مهلت ارسال آثار ۲۰ فروردین‌ماه بود، اما با یک هفته تمدید تا ۲۷ فروردین آثار به دبیرخانه ارسال شد.
ساکت افزود: کتاب‌ها، مقالات و رساله‌های دوره ارشد و دکتری که در زمینه ادبیات صفویه و سبک هندی است در این سه دوره دریافت شده که با توجه به محدودیت موضوع امسال ۱۵ اثر به دبیرخانه ارسال شد که از نظر تعداد بسیار قابل قبول است.
وی با اشاره به اینکه دو کتاب از نظر محتوایی هیچ ارتباطی نداشتند و همان مرحله اول حذف شدند، گفت: ۱۳ اثر باقیمانده شامل ۲ کتاب، ۳ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و ۸ رساله دکتری می‌شد که از میان آن‌ها یک کتاب و ۴ رساله به مرحله دوم داوری راه یافت، اما با توجه به این که برخی از این افراد از دانشجویان دانشگاه فردوسی بودند داوری مرحله دوم به ۳ استاد برجسته فرهنگستان ادبیات فارسی و خارج از دانشگاه فردوسی سپرده شد که هیچ اثری از نظر داوران برگزیده شناخته نشده و یکی از رساله‌های دکتری اثر فاطمه رضوی شایسته تقدیر معرفی گردید.
ساکت در پایان یادآور شد: امسال از دانشگاه‌های مختلفی همچون علامه، خوارزمی، فردوسی، شیراز، پیام نور، آثاری به دبیرخانه ارسال شده بود که علاوه بر افزایش تعداد آثار نسبت به دو دوره قبل شاهد تنوع دانشگاه‌ها نیز بودیم.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۳۰۶۴۳۹، www.ibna.ir.
