نفس‌های آخر دریاچه ارومیه

طی ۷ سال، ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه برای احیای ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا هزینه شد، اما تصاویر رسیده از ایستگاه فضایی چین نشان می‌دهد که تراز آب و وسعت این دریاچه در بدترین شرایط ممکن خود قرار دارد. از ابتدای سال آبی جاری یعنی از پاییز ۹۹ تاکنون کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعب حقابه به این دریاچه رسیده و با شواهدی که در سدسازی‌ها، کاهش نزولات جوی و مصارف شدید آب کشاورزی دیده می‌شود، بی‌شک می‌توان وضعیت موجود را آخرین نفس‌های دریاچه ارومیه دانست.

شعار سال: دریاچه ارومیه در شمال غرب کشور، یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های نمکی جهان و ذخیره‌گاه زیست کره یونسکو محسوب می‌شود که این روز‌ها به‌دلیل خشکسالی و سوءمدیریت، نفس‌های آخر خود را می‌کشد.

مسعود تجریشی، مدیر دفتربرنامه‌ریزی وتلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه یک‌ماه پیش اعلام کرد که «برنامه احیای دریاچه ارومیه بیش از ۹۸درصد پیشرفت داشته و ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه داخلی و خارجی به قیمت امروز، برای آن هزینه شده است.»، اما ایستگاه فضایی چین با نام «تیانگونگ» روز گذشته ۹‌تصویر از سرزمین‌ها و آب‌های کره‌زمین منتشر کرده است که یکی از آن‌ها مربوط به دریاچه ارومیه بود. این ایستگاه فضایی از‌ماه فروردین سال‌جاری، کار خود را آغاز کرده و تصاویر گرفته شده از این ایستگاه، توسط ۳ فضانورد چینی مستقر در واحد اصلی ایستگاه فضایی چین منتشر شده است.

کاهش تراز آب و وسعت دریاچه

جدیدترین خبر‌ها از دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که آب این دریاچه طی یک سال، بیش از ۲میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در پایگاه اطلاع‌رسانی خود اعلام کرد که تراز دریاچه ارومیه۶۲سانتی‌متر کاهش دارد. براساس آخرین برآورد‌ها در روز ۱۷ شهریور امسال، تراز فعلی دریاچه ۱۲۷۰.۶۹ متر است که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۱۲۷۱.۳۱ متر بود و آمار مقایسه‌ای نشان از کاهش ۶۲سانتی متری تراز دریاچه دارد. همچنین وسعت فعلی دریاچه ارومیه ۲۱۹۴کیلومترمربع است که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۳۶۵۵کیلومترمربع بود.

از سوی دیگر، هم‌اکنون دریاچه ارومیه ۲میلیارد و ۸۶۰میلیون مترمکعب آب دارد که در مدت مشابه سال گذشته این میزان ۴میلیارد و ۸۸۰میلیون مترمکعب بود. این یعنی حجم آب دریاچه در یک سال، ۲میلیارد و ۲۰میلیون مترمکعب کاهش داشته است.

حقابه نداریم

اوایل اردیبهشت امسال بود که ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد؛ با وجود پیگیری‌های انجام‌شده، وزارت نیرو هنوز حقابه زیست‌محیطی دریاچه ارومیه را پرداخت نکرده و تراز آب دریاچه ارومیه نسبت به‌مدت مشابه در سال قبل ۳۸سانتی‌متر کمتر شده است. این کاهش تراز در شهریور‌ماه امسال تقریبا دوبرابر شده، اما همچنان وضعیت ناگواری در انتظار دریاچه ارومیه است.

همه چیز به یک خلف وعده بازمی‌گردد. وزارت نیروی دولت دوازدهم، در تابستان ۹۹، عدد دقیق حقابه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ را ۶۴۰میلیون مترمکعب اعلام کرده بود که این میزان قرار بود از ابتدای آذرماه ۹۹ تا آخر اردیبهشت امسال به سمت ارومیه رهاسازی شود. اما دریچه سد‌ها را به روی ارومیه بستند.

وزارت نیرو تنها به این اطلاعیه اکتفا کرد که «سال آبی جاری، سال خشک و کم‌بارشی بوده و برف زیادی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نباریده که طی فروردین و اردیبهشت به سمت سد‌ها حرکت کنند.» این در حالی است که براساس توافق‌های انجام شده قرار بود، در سال‌های کم‌بارشی مثل امسال مصرف آب در تمامی حوزه‌ها ازجمله کشاورزی کاهش پیدا کرده تا محیط‌زیست بتواند حق خود را برداشت کند، اما متأسفانه حقابه دریاچه ارومیه از بین رفت تا با چنین تصویر ناگواری روبه‌رو شویم.

آمار سازمان هواشناسی نشان می‌دهد؛ میزان بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سال قبل حدود ۲۰درصد کاهش یافته است. همچنین گرما و تبخیر آب نیز مزید بر علت شده تا تراز و حجم آب دریاچه ارومیه کاهش شدیدی پیدا کند. بدین‌ترتیب حقابه دریاچه ارومیه عملا طی سال آبی جاری از دست رفته است.
حتی سازمان حفاظت محیط‌زیست و ستاد سابق احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد که اگر آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شود، کشاورزان آن را مصرف خواهند کرد.

البته در بسیاری از کشور‌های جهان ابتدا سهم محیط‌زیست پرداخت می‌شود، سپس برای سایر مصارف برنامه‌ریزی می‌شود. اما متأسفانه در ایران تمام آب موجود مصرف می‌شود و به محیط‌زیست چیزی تعلق نمی‌گیرد.

ستاد می‌رود، مرکز می‌آید

اوایل هفته گذشته بود که معاون استاندار آذربایجان‌غربی اعلام کرد مرکز آینده پژوهی دریاچه ارومیه جای ستاد احیا را می‌گیرد. البته وی گفت که تصمیم تعطیلی ستاد در اواخر دولت گذشته گرفته شد. براساس آنچه اعلام شده این مرکز قرار است اتمام طرح‌های نیمه تمام ستاد احیای دریاچه ارومیه را پیگیری کرده و وظیفه هماهنگی بین دستگاهی را انجام دهد تا از یک ستاد به یک مرکز هماهنگی تنزل پیدا کند. ناگفته نماند که خبرگزاری ایرنا ۱۳ شهریور اعلام کرد که برای اتمام کامل ساختمان این مرکز، ۹ میلیارد تومان هزینه خواهد شد.

آمار حوضه آبریز ارومیه

بلایی که بر سر حوضه آبریز ارومیه آمده تازه محصول ۳۶ سد افتتاح شده در این حوضه است. براساس اطلاعات پایگاه وزارت نیرو، هم‌اکنون ۳۱ سد جدید در این حوزه در دست مطالعه و ۱۲ سد نیز در حال ساخت است که اگر همه این موارد عملیاتی شود، تعداد سد‌های حوضه آبریز ارومیه بیش از ۲ برابر وضع فعلی خواهد شد و به ۷۹ سد خواهد رسید تا قطره‌ای آب به دریاچه ارومیه روانه نشود.