علیرضا کاوند، رئیس دانشکده علوم قرآنی تهران گفت: یکی از اقداماتی که باید برای توسعه نظریهپردازی قرآنی انجام شود، دعوت از شخصیتهای برجسته دینی و قرآنی خارج از کشور به صورت حضوری و مجازی است، چراکه وقتی با شخصیتهای صاحبنظر ارتباط برقرار میکنیم و تبادل و تعامل بیشتر میشود، ورود نظریات جدید و کارساز در حوزههای قرآنی و میانرشتهای هم افزایش خواهد یافت.
شعار سال: پژوهشهای دینی و قرآنی بخشی از فعالیت دانشگاهها و مراکز علمی کشور است، اما اغلب این پژوهشها تکراری، فاقد جنبه کاربردی یا ارزش ترجمه هستند و حرف تازهای ندارند، چراکه از یک سو زیرساختهای پژوهشی لازم برای چنین فعالیتهایی فراهم نشده است و از سوی دیگر دغدغه فعالیتهای روشمند قرآنی وجود ندارد.
برای بررسی وضعیت و آسیبشناسی پژوهشهای دینی و قرآنی در دانشگاهها با علیرضا کاوند، رئیس دانشکده علوم قرآنی تهران، به گفتگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
نظر شما درباره وضعیت فعالیتها و پژوهشهای دینی و قرآنی پس از انقلاب چیست؟ آیا به اهدافمان دست پیدا کردهایم؟
متأسفانه قبل از انقلاب اسلامی مؤسسات و مراکزی نداشتیم که به صورت رسمی فعالیت پژوهشیِ دینی و قرآنی انجام دهند و اگر فعالیتی صورت میگرفت، بیشتر فردی بود یا جریانات فرهنگی در مساجد فعالیت میکردند و برخی از مراکز و سازمانهای غیررسمی و مردمی به این امر میپرداختند، اما بعد از انقلاب اسلامی، مراکزی برای فعالیتهای پژوهشی و قرآنی تأسیس شد و حتی شاهد تأسیس وزارتخانههایی همانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی بودیم و وزارت علوم نیز بخشهای مرتبط با مباحث قرآنی و دینی دارد.
همچنین حوزه علمیه، که شاید قبل از انقلاب فعالیت دینی و قرآنیاش را به صورت غیررسمی انجام میداد، پس از انقلاب، فعالیتهای رسمی قرآنی را آغاز کرد و بدین ترتیب مراکز و سازمانهایی که میتوانستند فعالیت قرآنی انجام دهد بیشتر شدند، حتی مؤسسات قرآنی مجوز لازم را از وزارت ارشاد گرفتند و نهادهایی همانند سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در همین راستا تأسیس شدند و به رشد پژوهش کمک کردند. علاوه بر این، فعالیت دانشکدههای علوم قرآنی در سراسر کشور، که از سال ۱۳۶۲ با تأسیس دانشکده قرآنی تهران آغاز شد و امروز به ۱۸ مورد رسیده است، فرصت مناسبی برای افزایش فعالیت پژوهشی دینی و قرآنی محسوب میشود.
دانشکدههای علوم قرآنی چقدر توانستند به رشد پژوهشهای دینی و قرآنی کمک کند؟
امروزه ۸۰ عضو هیئت علمی و حدود هزار استاد مدعو و پنج تا شش هزار دانشجو داریم. همچنین حدود سی هزار نفر در سه دهه اخیر فارغالتحصیل شدهاند و بسیاری از آنها مقاله نگاشتهاند و پایاننامههای بسیاری با موضوعات قرآنی نوشته شده است. دانشگاه علوم و معارف قرآن سهم زیادی در تولیدات پژوهشی داشته است. این دانشگاه اساتید فراوانی دارد که در زمینههای قرآنی و تفسیر به پژوهش میپردازند و بسیاری از آنها حافظ و قاری قرآن هستند؛ بنابراین دانشگاه ما میتواند به عنوان یک مجموعه بزرگ در کنار سایر مجموعهها در کشور تولیدکننده پژوهشهای قرآنی و مورد نیاز جامعه باشد.
تا چه اندازه از نظریهپردازی در حوزه علوم قرآنی رضایت دارید؟ با توجه به اینکه به تازگی به عنوان رئیس دانشکده علوم قرآنی تهران انتخاب شدهاید، برای افزایش نظریات در حوزه قرآنی چه برنامههایی دارید؟
حدود چهار سال است که در دانشگاه علوم و معارف قرآن کرسیهای نظریهپردازی ترویجی و نقد و نظر را ایجاد کردهایم و از مرکز حمایت از کرسیهای نظریهپردازی، نقد و مناظره هم مجوز داریم. اخیراً نیز مجوزی برای کمیته دستگاهی کرسیهای نظریهپردازی گرفتهایم و بدین ترتیب خودمان برای برگزاری کرسیها به اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مجوز میدهیم.
در این دانشگاه حدود پنجاه کرسی برپا شده است و در آنها دیدگاههای جدید دینی، قرآنی و مباحث میانرشتهای مطرح شده و ارائهدهندگان از دانشگاه علوم و معارف و بسیاری از ناقدان از دانشگاههای دیگر بودهاند. باید کرسیهای ترویجی آنقدر زیاد شود که یک گفتمان در سراسر کشور با محوریت مباحث قرآنی و تفسیری ایجاد شود تا پاسخگوی برخی از نیازهای جامعه باشند.
همچنین این دانشگاه در پنج سال اخیر تولیدات زیادی در زمینه نظریهپردازی قرآنی داشته که بخشی از آنها در قالب مجموعه مقالات کرسیهای ترویجی در سال گذشته چاپ شد و نیز با وجود اعضای هیئت علمی متخصص، توانستهایم به موضوعات مورد نیاز بپردازیم و حتی بسیاری از آنها به شکل وبینار در اختیار عموم مردم قرار گرفته، اما باید از کرسیهای ترویجی به سمت کرسیهای نظریهپردازی حرکت کنیم. تاکنون برای چند مورد از کرسیهای نظریهپردازی درخواست مجوز کردهایم و به زودی اقدام خواهیم کرد، زیرا به این نتیجه رسیدهایم که باید نظریهپردازی تقویت شود.
چه پیشنهادهایی ارائه میدهید که ما هم در زمینه دینی و قرآنی به نظریه برسیم و صرفاً مصرفکننده نظریات دیگران نباشیم؟
آنچه در حوزههای علمیه و دانشگاهها در رشتههای علوم دینی و قرآنی وجود دارد کرسیهای ترویجی است و شاید در دو سال اخیر با تأکید مقام معظم رهبری و سفارش متولیان امور فرهنگی و شخصیتهای دینی و قرآنی، در حال حرکت از کرسیهای ترویجی به سمت کرسیهای نظریهپردازی هستیم. اگر بتوانیم سالی پنج تا ده کرسی نظریهپردازی در حوزه دینی و قرآنی داشته باشیم، قطعاً بهتر از آن است که سالانه دویست کرسی ترویجی برگزار کنیم. اگر در هر دانشگاه، هر سال یک کرسی نظریهپردازی برگزار شود، در پنج سال آینده صد کرسی نظریهپردازی مورد نیاز جامعه برپا خواهد شد و همین اقدام میتواند گامی برای رفع برخی از مشکلات باشد.
در این شرایط تئوریهایی تولید خواهد شد که برای حل مشکلات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... مفید خواهد بود؛ بنابراین همه دانشگاهها باید فعالیت خود را بیشتر کنند، چراکه دین اسلام و قرآن و روایات، منابعی الهام بخش هستند که میتوانند در تولید نظریات جدید به ما کمک کنند. امیدواریم به زودی در سراسر دانشگاهها کرسیهای نظریهپردازی جدیدی را با عنوان نظریهپردازی قرآنی برپا کنیم.
یکی دیگر از اقداماتی که برای توسعه نظریهپردازی قرآنی باید انجام شود، دعوت از شخصیتهای برجسته دینی و قرآنی خارج از کشور به صورت حضوری و مجازی است، چراکه وقتی با شخصیتهای صاحبنظر ارتباط برقرار میکنیم و تبادل و تعامل فرهنگی و قرآنی بیشتر میشود، ورود نظریات جدید و کارساز در حوزههای قرآنی و میانرشتهای هم بیشتر خواهد شد. همچنین باید شخصیتهای قرآنی داخل کشور ارتباط خود را با سایر کشورهای اسلامی مخصوصاً شیعهنشین افزایش دهند تا به رشد تشیعِ قرآنبنیان کمک کنند؛ لذا افزایش تعامل با بیرونِ دانشگاهها و توسعه فرصتهای مطالعاتی نیز فرصتی برای افزایش کرسیهای نظریهپردازیِ قرآنی است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایکنا، تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۴۰۰، کد خبر: ۴۰۰۱۸۴۹، www.iqna.ir