شعار سال: بر اساس اصلی در قانون اساسی، جان، مال، آبرو و حیثیت افراد باید از تعرض مصون باشد و نباید به آبرو، اعتبار و حیثیت افراد بطمه‌ای وارد و آن را پایمال کرد.

در نتیجه اگر کسی حقوق دیگران را زیر پا گذاشته و پایمال کند و یا چیز‌هایی به دیگران نسبت دهد که در قانون جرم انگاری شده و به این طریق باعث شود آبروی طرف مقابل لکه دار شود، شخص می‌تواند شکایت اعاده حیثیت مطرح نماید. اعاده حیثیت امری آشنا به گوش ماست و همگی نام آن را شنیده و چه بسا اقدامی در جهت آن کرده‌ایم.

شکایت اعاده حیثیت راهی است برای آن که فرد بتواند آثار سوء اجتماعی که بر اثر تهمت و افترای دیگری به او وارد شده است را کاهش دهد.

به بیان بهتر این روز‌ها بسیار رایج شده است که مردم به محض آن که جرمی تحقق یابد بدون آن که اطمینانی حاصل کنند از شخص مرتکب، اقدام به طرح شکایت کیفری بر علیه فردی می‌کنند و وی را مقصر می‌دانند. این طرح شکایت کیفری بی‌فکر، آفتی است که به نظام قضایی کشور وارد شده و بهترین کار این است که در این زمینه آگاه سازی‌های لازم انجام بگیرد.

سوالی که در این جا مطرح می‌شود این است که اعاده حیثیت چیست و اگر کسی اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند، چه مجازاتی برای فرد مقابل درنظر گرفته می‌شود؟ برای دریافت پاسخ این سوالات، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

اعاده حیثیت چیست؟

زمانی که فردی با طرح یک ادعای دروغ باعث هتک حرمت و ریختن آبروی شخص دیگری می‌شود، شخصی که آبرویش رفته است این امکان را دارد به منظور احیای آبروی از دست رفته‌اش اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند. برای طرح شکایت اعاده حیثیت که ادعای شرف هم نام دارد، لازم است که شاکی خصوصی وجود داشته باشد یعنی تا زمانی که شخص شاکی این شکایت را مطرح ننماید، از سوی هیچ کسی قابل پیگیری نخواهد بود.

اما معنای اعاده حیثیت در اصطلاح حقوقی چیست؟

اعاده حیثیت به این صورت تعریف می‌شود که هرکسی به هر شکلی اموری را واقعیت ندارد به دیگری نسبت دهد به گونه‌ای که حقوق و آبروی آن شخص پایمال شود، مطابق با قانون برای وی حقی ایجاد می‌شود که حقوق از دست رفته خود بر اثر آن ادعا را اعاده نموده و بتواند اثر کیفری که در پیشینه‌اش ثبت شده است را پاک کند.

در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی اعاده حیثیت بهتر تعریف شده است. به موجب این ماده: «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیلهٔ نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا، اکاذیبی را اظهار کند یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.»

بنابراین می‌توان اینگونه گفت که اعاده حیثیت یا ادعای شرف، به این معناست که شخص تلاش کند وضعیت خود را به قبل از ضربه خوردن به حیثیت موقعیت اجتماعی خود بازگرداند.

گاهی ممکن است شرایطی پیش آید که به موجب آن شخصی محکوم شده و حتی برای مدتی بازداشت نیز بشود، اما پس از گذشت مدتی و بعد از آن که تحقیقات تکمیل شد دادگاه وی را بی گناه شناخته و او را تبرئه می‌کند. در چنین حالتی در سابقه فرد چیزی ثبت نمی‌شود، ولی ممکن است شخص اعتبار خود را در محیط کار و یا حتی در خانواده و نزد دوستان و آشنایان از دست بدهد. این جاست که شکایت اعاده حیثیت یک راه حل برای بازگرداندن اعتبار محسوب شده و خسارات مادی و معنوی که به شخص وارد شده جبران می‌گردد.

 

انواع اعاده حیثیت

امکان دارد موضوع اعاده حیثیت در حالت‌های مختلفی مطرح شود که در ادامه انواع آن را بررسی خواهیم کرد:

اعاده حیثیت در اجتماع

تنها کسانی می‌توانند اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کنند که جرمی انجام نداده باشند و این بی گناهی آن‌ها برای دادگاه نیز محرز باشد؛ بنابراین افرادی که واقعا جرمی انجام داده و اکنون بر اثر آن جرم از برخی حقوق اجتماعی خود محروم مانده‌اند نمی‌توانند پس از پایان محرومیت از حقوق اجتماعی شکایت اعاده حیثیت مطرح نمایند.

زمانی که کسی بی گناه بوده و شکایت اعاده حیثیت مطرح می‌نماید، برای آن که آبرو و حیثیت وی به حالت سابق برگردد، در رسانه‌ها و روزنامه‌ها آگهی مبنی بر بی گناهی وی منتشر می‌شود.

اعاده حیثیت در محل کار

اعاده حیثیت در محل کار برای افرادی کاربردی است که که کارمند یا مستخدم یک اداره هستند و متهم به ارتکاب به تخلف اداری و انتظامی شده‌اند. آن‌ها در صورت بی گناهی می‌توانند اعاده حیثیت اداری یا انتظامی کرده و آثار محکومیت اداری که غالبا تنزیل درجه و یا کاهش حقوق است را از بین ببرند.

اعاده حیثیت قانونی

برخی از جرایم هستند که علاوه بر مجازات درج شده در قانون، مجازات تبعی نیز دارند و مجرم به علت ارتکاب آن جرم از حقوق اجتماعی نیز محروم می‌شود. این افراد پس از به پایان رسیدن دوره محرومیت از حقوق اجتماعی به خودی خود اعاده حیثیت می‌شوند و نیازی ندارند برای اعاده حیثیت شکایت طرح نمایند.

اعاده حیثیت قضایی

زمانی که کسی در روند تحقیقات و رسیدگی به یک جرم تحت تعقب قرار گرفته و بازداشت شود، در صورتی که تبرئه گردد این امکان را پیدا خواهد کرد که از دادگاه مربوطه تقاضای اعاده حیثیت کند.

اعاده حیثیت عام

گاهی نیز ممکن است آبرو و حیثیت شخص به حاطر اشتباه قاضی و یا تهمت و افترای دیگران از بین برود. در این حالت شخص این حق را دارد که تقاضای اعاده حیثیت نموده و درخواست جبران خسارات مادی و معنوی وارد شده به خود را بدهد تا به این طریق آبروی ریخته شده به حالت سابق بازگردد.

دلایل اعاده حیثیت

اعاده حیثیت ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که در ذیل به سه مورد از آن‌ها اشاره می‌نماییم:

الف) هتک حیثیت از طریق تهمت و افترا ونشر اکاذیب:در ابتدا اشاره نمودیم که حقوق و اعتبار و آبروی افراد باید از هتک حرمت و حیثیت مصون بماند و کسی نباید آبروی فرد دیگری را به هر نحوی ببرد. در قانون برای هتک هیثیت مجازات تعیین شده است. مجازات توهین تا ۷۴ ضربه شلاق و یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جریمه نقدی و مجازات افترا حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق و مجازات نشر اکاذیب نیز از ۲ ماه تا ۲ سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق است.

ب) هتک حیثیت در نتیجه اشتباه قاضی:به موجب اصل ۱۷۱ قانون اساسی هر زمانی که در اثر اشتباه یا تقصیر قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم به دیگری خسارت مادی یا معنوی وارد شود، در صورت تقصیر قاضی ضامن بوده و در غیر این حالت، دولت مسئول جبران خسارت خواهد بود. در این شرایط هر اقدامی که برای کاهش خسارت و درد‌های خسار تدیده لازم باشد انجام می‌پذیرد.

ج) هتک حیثیت ناشی از عمل خود مجرم:زمانی که کسی جرمی را مرتکب می‌شود باید مجازات‌هایی که برای آن جرم تعیین شده است را متحمل شود. حال برخی از جرایم علاوه بر مجازات‌های اصلی مجازات تبعی که محروم شدن از حقوق اجتماعی برای مدتی محدود است هم دارند. در این حالت کسی که از حقوق اجتماعی محروم مانده پس از تمام شدن محرومیت به خودی خود اعاده حیثیت می‌شود و صلاحیت‌های قبلی را بدست می‌آورد.

طرح شکایت اعاده حیثیت

اما سوال بسیار مهمی که پرسیده می‌شود این است که شاکی چگونه می‌تواند جرم افترا یا توهین را ثابت کند تا بتواند درخواست اعاده حیثیت بدهد؟ در پاسخ باید گفت بیاناتی که به شخص گفته می‌شود باید افترا باشد و زمانی یک بیان افترا محسوب می‌شود که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

به عقیده دادگاه جمله‌ای که به شخص گفته شده است، باعث بی اعتباری او شده باشد؛ و یا آن که به صورت کلی آن جمله باعث بی اعتباری هر شخصی شود؛ و یا آن که جمله نشان دهنده دشمنی، اهانت، تحقیر و آسیب رساندن به کسی در محل کار، تجارت و حرفه او باشد.
جمله‌ای که بیان شده باید به شخص شاکی نسبت داده شده باشد. نسبت دادن به این معنا نیست که حتما اسم شخص در آن جمله آورده شود بلکه کافی است که از دیدگاه منطقی جمله به شاکی نسبت داده شده باشد.
جمله گفته شده به شخص شاکی لازم است که انتشار یافته باشد. البته انتشار به معنای چاپ کردن نیست بلکه همین که شخص جمله اهانت آمیز را علیه شاکی به دیگری گفته باشد یعنی آن را انتشار داده است؛ و در نهایت جمله‌ی زده شده به شخص شاکی باید واقعا باعث لطمه دیدن آبرو و حیثیت شخص شاکی شده باشد. شاکی نیز باید در جهت اثبات وارد شدن لطمه به آبرو و حیثیت خود بر اثر آن جمله، مدرکی ارائه دهد.

حال اگر تمام این ویژگی‌های در جمله بیان شده به شاکی وجود داشت توهین یا افترا بوده و می‌تواند شکایت اعاده حیثیت مطرح نماید. با اثبات توهین یا افترا، شخص اهانت کننده مجازات خواهد شد.
هزینه تنظیم شکایت اعاده حیثیت چقدر است؟

پرواضح است که حضور یک وکیل پایه یک دادگستری که در خصوص شکایت اعاده حیثیت تخصص دارد می‌تواند بسیار مفید باشد و در روند پرونده تأثیر زیادی بگذارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که حتما در چنین مواردی از مشاوره‌ها و راهنمایی‌های وکیل دادگستری بهره ببرید.

پرسش‌های متداول شکایت اعاده حیثیت

مهلت شکایت اعاده حیثیت چقدر است؟

برای شکایت اعاده حیثیت در قانون مهلت معیتی در نظر گرفته نشده است و افراد هر زمان می‌توانند برای اعاده حیثیت از دست رفته خود را بکنند. اما برای رعایت مصالح بهتر است شخص آسیب دیده و شاکی به محض وقوع جرم، اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند.

مجازاتی که اعاده حیثیت برای طرف مقابل به دنبال دارد چیست؟

در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی بیان شده است که دادگاه این اختیار را دارد که مرتکب افترا را به یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاغ محکوم نماید.

در ماده ۶۹۸ نیز حکم شده است که اگر افترا به دلیل نشر اکاذیب باشد و به شخص ضرر مادی و معنوی وارد شود، دادگاه می‌تواند مرتکب را به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاغ محکوم کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایلنا، تاریخ انتشار: ۱ آبان ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۱۴۷۴۶۷، www.ilna.news