کشور مستعد تولید جو، دومین وارد کننده جهانی؟

دکتر مجتبی پالوج، قائم مقام موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی اقتصاد کشاورزی معتقد است که با وجود استعداد بالای کشت جو در کشور و اقلیم مناسب برای کشت این محصول، سالانه بیش از ۲ و نیم میلیون جو وارد می‌کنیم که تاسف بار است. دومین تا سومین وارد کننده بزرگ جو در دنیا هستیم!

شعار سال: میزان مصرف نهاده‌های دامی اصلی در کشور که بخش مهمی از واردات نهاده هم برای همین محصولات است، یعنی ذرت، ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار تن، کنجاله سویا ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تن و جو نیز ۶ میلیون ۳۰۰ هزار تن است. البته سایر نهاده‌های دامی مانند کنجاله کلزا نیز به میزان ۲۰۰ هزار تن در سال تولید می‌شود این موارد به غیر از علوفه‌ها (خشبی) از عمده نهاده‌های دامی عمده مصرفی در کشور است.

میزان تولید داخلی سه نهاده دامی اصلی در مقایسه با واردات و مصرف خیلی کمتر بوده، به طوری که سالانه حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن ذرت، حدود ۴۰ هزار تن کنجاله سویا و ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تن جو تولید می‌شود. بر این قاعده، میزان واردات سه نهاده دامی اصلی هم شامل ۸ میلیون تا ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تن ذرت، ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تن کنجاله سویا و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن جو است. قیمت جوی وارداتی کشور هم بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار است. آمار‌های فائو در سال ۲۰۱۷ (۴ سال پیش) نشان می‌دهد ایران سومین واردکننده بزرگ جو در جهان بوده و ۱.۳ میلیون تن از این محصول را وارد کرده که فقط از واردات عربستان و چین کمتر است. عربستان با واردات ۱۱ میلیون تن جو در سال ۲۰۱۷ بزرگ‌ترین واردکننده این محصول شناخته شده است و چین نیز با واردات ۶/۴ میلیون تنی در رتبه دوم از این نظر قرار گرفته است.

در سال ۱۳۹۹ بیش از ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور به صورت آبی و حدود یک میلیون هکتار نیز به صورت دیم به زیر کشت محصول جو رفته بود. با توجه به اینکه تولید جو زراعت پاییزه به حساب می‌آید به راحتی می‌توان ۹۰ درصد نیاز کشور را تامین کرد، به شرطی که از لحاظ اقتصادی برای تولید کنندگان به صرفه باشد و قیمت‌های منطقی برای خرید این محصول در نظر گرفته شود. از طرف دیگر هر کشوری که ۷۵ تا ۸۰ درصد نیاز خود را تامین کند در تولید آن محصول خود اتکا به حساب می‌رسد. خودکفایی ۹۰ درصدی جو با افزایش تولید کشت دیم و حتی با جایگزینی با بخشی از گندم می‌تواند تحقق پذیر گردد. البته باید احتیاط کرد که از میزان تولید ۱۳ تا ۱۴ میلیون تن گندم کم نشود و ثابت بماند.

برخی از کارشناسان معتقدند که چنانچه الزامات طرح کاهش واردات نهاده های دامی از جمله تامین بذر و تعیین خریدار و کشت قراردادی محصول با قیمت مناسب فراهم شود، می‌توان تا بیش از ۳۰ درصد از واردات را در داخل تامین کنیم در برخی موارد نیز امکان جایگزینی خوراک دام با محصولات دیگر داخلی میسر است که البته این امر نیازمند کار فرهنگ‌سازی و تغییر در الگوی تغذیه دام و طیور است.