در جوامع اسلامی و یا حتی مدعی اسلام، قوانین مشروعیت خود را از حقوق می‌گیرند و حقوق بواسطه دستورات دینی، استنباط، استخراج و اجتهاد می‌شوند. چنانچه این رویه بدرستی انجام شود، شاید بتوان انتظار داشت که جوامع مسلمان تجلی بخش مجدد مدینه فاضله پیامبر باشند. مشکل در اینجاست که استنباط دینی منجر به استخراج حقوق و تدوین قوانین، با نوعی تندروی و کند روی مواجه بوده و فرآیند و موضعی آسیب دیده و آسیب زا است. نوع برخورد با حجاب، کار زنان، آموزش دختران، محاسن و موی جوانان، حد شرعی و غیر شرعی شدن موسیقی، سطح معاشرت و اختلاط زنان و مردان و مصادیقی از این جنس، از پیامد‌های همان آسیب و ظاهرگرایی‌ها است که امروزه شاهد وقوع آن در افغانستان هستیم. جوامع اسلامی با وجود برخورداری از پتانسیل‌های بالای تمدنی، متاسفانه بدلیل وجود برخی ظاهر گرایی‌های دینی، جهل مرکب و مقدس، میدان دهی به عوام و نفی صلاحیت‌ها (اولویت دهی به تعهد و نفی تخصص یا کنار زدن متعهدان متخصص)، کم توجهی به شناسایی و برخورد غیر شعار گونه و عملی با جریان نفاق، آسیب‌های زیادی دیده و می‌بیند.