کریدور شمال-جنوب راه آهن و معطلی بر ۱۶۳ کیلومتری خط ناتمام ریلی

مهم‌ترین بخش کریدور شمال-جنوب، مسیر ریلی آن از بنادر جنوبی به بنادر شمالی کشور است. در انتهای این مسیر ریلی از رشت تا آستارا، به طول ۱۶۳ کیلومتر ناتمام مانده که حلقه مفقوده کریدور شمال-جنوب در کشور است.

شعار سال: موافقتنامه ساخت کریدور شمال-جنوب سال ۱۳۷۹ به امضای وزرای حمل‌ونقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید. انتقال بار به این مسیر برای کاهش هزینه و زمان حمل و نقل، هدف اصلی راه‌اندازی کریدورشمال-جنوب است. ایران با قرار گرفتن در مرکز این کریدور به‌عنوان کشور واسط، مهم‌ترین نقش را مسیر کریدور ایفا می‌کند و در صورت بهره‌برداری کامل از این خط انتقال بار، بیشترین بهره ترانزیتی نصیب ایران می‌شود.

رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی عازم روسیه شد تا در خصوص افزایش تبادلات حمل و نقلی میان دو کشور مذاکره کند. قاسمی به همکاری تهران و مسکو در طرح‌های مشترک ریلی اشاره و تأکید کرد: در حال حاضر روسیه از طریق دو خط ریلی در داخل ایران به خلیج فارس متصل است؛ ضمن آنکه معاملات متقابلی بین ایران و روسیه در بحث صادرات و واردات و موضوع حمل‌ونقل وجود دارد که این مسأله در دستور کار‌های مذاکرات خواهد بود.

تحریم روسیه، بعد از جنگ این کشور و اوکراین، فرصت ویژه‌ای برای ایران ایجاد کرده تا جایگزین مسیر‌های حمل و نقلی از روسیه یا به روسیه باشد. اگر نقطه آخر کریدور ریلی-شمال جنوب هر چه زودتر تکمیل شود، بهره‌برداری از مسیر ترانزیتی ایران برای حمل کالا به روسیه و بالعکس رونق می‌گیرد. جایگزینی این خط با مسیر‌های سنتی، مسافت و زمان حمل را ۴۰ درصد کوتاه‌تر و هزینه را ۳۰ درصد ارزان‌تر خواهد کرد.

احیای توافقنامه کریدور شمال - جنوب
داریوش امانی، رئیس سازمان راهداری درمورد سفر وزیر راه و شهرسازی به روسیه گفت: قرار است دو موضوع ترانزیت مستقیم به روسیه و احیای کریدور شمال - جنوب با حضور معاون راه و ترابری روسیه بررسی شود.
او با اشاره به حجم باری ۴۰ میلیونی میان کشور‌های روسیه، هند و ایران گفت:در سال ۲۰۰۰ توافقنامه کریدور شمال - جنوب میان ایران، روسیه و هند امضا شد که تاکنون اجرا نشده است.

وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از موضوعات، استفاده از ظرفیت ترانزیتی دریای خزر بدون واسطه کشور‌های دیگر است، در حال حاضر ترانزیت کشور ما یا از طریق کشور آذربایجان یا ترکمنستان به سمت روسیه صورت می‌گیرد و پرداخت عوارض سنگین جذابیت ترانزیتی را برای ما کم کرده است. امیدواریم دراین زمینه هم به توافق‌های خوبی برسیم.

این کریدور بین‌المللی نقش مهمی در توسعه اقتصادی و توسعه پایدار منطقه دارد از سوی دیگر درآمد قابل توجهی از محل ترانزیت نصیب ایران می‌کند. با توجه به اهمیت این خط ترانزیتی، وزارت امور خارجه حمایت خود را از آن اعلام کرد.

ابتدای هفته، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در جلسه مشترک با سید‌میعاد صالحی، مدیرعامل راه‌آهن ایران از ادامه حمایت قاطع وزارت امور خارجه از تلاش‌های راه‌آهن در راستای دیپلماسی اقتصادی و اهمیت ترانزیت تأکید کرد. در جریان امضای قرارداد دوجانبه وزارت امور خارجه و راه‌آهن، صالحی گزارشی از آخرین اقدامات در راستای ساخت حلقه‌های مفقوده ریلی در کریدور شمال - جنوب از جمله راه‌آهن رشت - آستارا و راه‌آهن چابهار - زاهدان را به وزیر امور خارجه ارائه کرد.

وزیر امور خارجه نیز با اشاره به اهمیت ترانزیت در دیپلماسی اقتصادی و سیاست همسایگی دولت، از مدیر عامل و کلیه دست‌اندرکاران راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به خاطر تلاش‌های گسترده برای ارتقای جایگاه ترانزیتی کشور قدردانی کرد.

امیرعبداللهیان همچنین بر ادامه حمایت قاطع وزارت امور خارجه از این تلاش‌ها در راستای دیپلماسی اقتصادی و اهمیت ترانزیت تأکید و تصریح کرد که وزارت امور خارجه پیگیری‌های لازم را با مقام‌های ذیربط برای کمک به رفع برخی تنگنا‌ها و کاستی‌ها به عمل خواهد آورد.

خطی دیگر در مسیر کریدور شمال-جنوب
بخشی از کریدور شمال-جنوب در مسیری دیگر، راه‌آهن رشت به انزلی است. ساخت این بخش ریلی، ترانزیت کالا را به کشور‌های حاشیه خزر رونق می‌بخشد. خیرالله خادمی، معاون ساخت و توسعه وزیر راه و شهر‌سازی در خصوص این مسیر گفت: عملیات اجرایی راه‌آهن رشت- انزلی سرعت گرفته است. معاون وزیر راه و شهرسازی در بازدید از این راه‌آهن گفت: با تخصیص اعتبار مصوبات سفر رئیس جمهور به استان گیلان در بهمن ماه سال گذشته حدود ۵۰ درصد مطالبات فعلی پیمانکاران این مسیر ریلی پرداخت شد و عملیات اجرایی در این محور ریلی راهبردی واقع در کریدور بین‌المللی شمال- جنوب سرعت گرفت.

وی پیشرفت عملیات اجرایی در بخش زیرسازی را بیش از ۸۰ درصد اعلام کرد و افزود: در حال حاضر عملیات زیرسازی قطعه ششم بیش از ۹۰ درصد و قطعه هفتم بیش از ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در صورت تأمین اعتبار مورد نیاز در زمان مناسب، ظرف چند ماه آینده تکمیل می‌شود.

خادمی همچنین پیشرفت فیزیکی عملیات روسازی راه‌آهن رشت- انزلی را بیش از ۳۰ درصد دانست و گفت: تاکنون ۱۱ کیلومتر از مسیر ریل گذاری شده است که با پیشرفت عملیات زیرسازی، عملیات نصب خط در ۲۶ کیلومتر باقیمانده نیز ظرف چند ماه آینده تکمیل می‌شود. وی احداث این مسیر ریلی را با هدف تکمیل کریدور بین‌المللی ریلی جدید، گسترش صادرات و واردات و ترانزیت کالا از مناطق شمالی کشور به خلیج فارس و دریای عمان را گامی مهم در توسعه اقتصادی کشور بیان کرد و افزود: این مسیر ریلی در ادامه راه‌آهن قزوین- رشت، مرکز استان گیلان را به منطقه ویژه اقتصادی کاسپین متصل می‌کند که از نظر مبادلات بازرگانی با کشور‌های همجوار منطقه دارای اهمیت ویژه است.

کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه حمل و نقل با اشاره به اهمیت کریدور ریلی شمال-جنوب، تکمیل آن را از اولویت‌های اقتصادی کشور می‌دانند. نکته مهم دیگر در جذب بار از ایران با کریدور ترانزیتی شمال- جنوب، تکمیل راه‌آهن چابهار و اتصال آن به شبکه ریلی است. با توجه به اتصال چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی به بنادر هند، ساخت راه‌آهن چابهار، جذابیت کریدور شمال-جنوب را برای هند چند برابر می‌کند. حمل کالا‌ها از هند بعد از رسیدن به چابهار با ریل به بنادر شمالی و از آنجا به روسیه و اروپا میسر می‌شود. سید جلیل جلالی‌فر، عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در این خصوص به مهر گفت: یکی از اهدافی که هندی‌ها در چابهار سرمایه‌گذاری کردند همین مسأله ارسال کالا با هزینه کم و سرعت بالا بود، اما هنوز خط ریلی در این منطقه آماده نیست. زمانی این کریدور فعال می‌شود که هندی‌ها از این مسیر کالا را ترانزیت کنند.

در حال حاضر مسیر‌هایی در انتقال بار از کشور‌های جنوبی به سمت شمال و بالعکس فعال است، اما مسیر اصلی این کریدور در ایران هنوز به بهره‌برداری کامل نرسیده است. با توجه به درآمدزایی بالای فعالیت این کریدور ترانزیتی، تأخیر در تکمیل آن، ضرر به اقتصاد کشور است. مهم‌ترین بخش کریدور شمال-جنوب، مسیر ریلی آن از بنادر جنوبی به بنادر شمالی کشور است. در انتهای این مسیر ریلی از رشت تا آستارا، به طول ۱۶۳ کیلومتر ناتمام مانده که حلقه مفقوده کریدور شمال-جنوب در کشور است. ارتباط دریای خزر، دریای عمان و خلیج فارس و اقیانوس هند، از طریق ریل و حمل‌ونقل کالا به‌صورت ترکیبی از جنوب آسیا به سمت اروپا بویژه روسیه و قفقاز مهم‌ترین مزایای بهره‌برداری از این خط ریلی است. این کریدور، کشور هند را از طریق بنادر جنوبی (بندرعباس، چابهار، بندر امام خمینی، بندر بوشهر و بندر شهید رجایی) به آسیای میانه، شمال و شرق اروپا متصل می‌کند که آخرین حلقه از تکمیل کریدورشمال-جنوب، ساخت و تکمیل اتصال راه‌آهن رشت به آستارا است. راه‌آهن آستارا در حال حاضر به راه‌آهن کشور آذربایجان متصل است، با تکمیل راه‌آهن رشت –آستارا تحول بخش حمل‌ونقل در کشور را شاهد خواهیم بود.