گزارش ۲۰۲۱ شاخص جهانی دانش (GKI) برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) منتشر شده است. کشور ایران در شاخص فضای برانگیزاننده و توانمند ساز برای آموختن از ۱۵۴ کشور رتبه ۱۲۳ را بخود اختصاص داده است. در آموزش عالی با این همه کمیت بزرگی داریم، رتبه جهانی ما از ۱۵۴ کشور ۱۳۷ است چرا؟ از جمله نقطه ضعفهای عمده ما عبارتند از: تنوع پذیری وآزادی علمی با رتبه ۱۴۲، در کیفیت اشتغال دانش آموختگان با رتبه ۱۲۳، در کل تأثیر اجتماعی آموزش عالی با رتبه ۱۱۷ . آیا این شاخص ها جای سوال و اما و اگر ندارد.
شعار سال: از جمله موارد امید آفرین آن حرکتهای نوید بخش طی سالهای گذشته در پایههای آموزش فنی وحرفهای است دست مریزاد به همه آن کنشگران که طی یک دهه در این زمینه کوشیده اند و پایه رتبه جهانی ما را در این خصوص، به ۵۴ از ۱۵۴ رسانده اند. البته که در این زمینه مشکلاتی زیاد از حیث شمول وبرابری و کیفیت داریم، ولی در مجموع کوشندگان بی نام ونشان مان حرکت خوبی کرده اند. سپاسگزاریم.
اما این گزارش بیشتر حاوی هشداریهایی دربارۀ وضعیت کشورمان هست که باید جدی بگیریم
کشوری که در استعداد اولیه توسعه انسانی با شاخص ۰.۷۸۳ و بیش از یک میلیون بیلیون (هزار میلیارد) دلار اندازه و بزرگی تولید ناخالص داخلی (یعنی منابع بالقوه) جزو کشورهای مستعد توسعه هست. کشوری که جزو گروه کشورهای ۳۹ گانه با استعداد توسعه انسانی بالا هست، ولی در میان همین کشورها از جهت روندهای مان در عقب کاروان حرکت میکند و رتبه ۳۶ را دارد.
از زمره آسیب پذیرترین نقاط هشدار آمیز ما در این گزارش عبارتند از :
یک. در شاخص فضای برانگیزاننده و توانمند ساز برای آموختن از ۱۵۴ کشور رتبه ما ۱۲۳ است
دو. در آموزش عالی مان با این همه کمیت بزرگش، رتبه جهانی ما از ۱۵۴ کشور ۱۳۷ است چرا؟ از جمله نقطه ضعفهای عمده ما عبارتند از:
۱. تنوع پذیری وآزادی علمی با رتبه ۱۴۲،
۲. در کیفیت اشتغال دانش آموختگان با رتبه ۱۲۳،
۳. در کل تأثیر اجتماعی آموزش عالی با رتبه ۱۱۷
سه. در برابری زنان وضعیت نگران کننده داریم. رتبه ما ۱۴۳ است
چهار. در سطح پایه معیار زندگی برای شهروندان، رتبه ما ۱۴۷ است واقعا لایق خیلی خیلی بهتر از این هستیم
پنج. در مصرف انرژی به نحو تجدید پذیر رتبه ما افتضاح است: ۱۴۳؟! ودر کل عملکرد اقلیمی و محیط زیست مان ۱۴۲.
شش. در شمول اجتماعی (برای همه گروههای اجتماعی واقوام ایرانی ونواحی وطبقات و…) کارنامه خوبی نداریم و رتبه مان: ۱۱۵
هفت. در کل کیفیت حکمرانی از ۱۵۴ کشور رتبه ما ۱۴۶ است، در وجود صداها و پاسخگویی حکومت ۱۴۴، محیط سیاسی مان رتبه ۱۵۲، ودر اثربخشی حکمرانی ۱۳۷، در کنترل سیستماتیک فساد نیز ۱۳۷ در صلح و ثبات ۱۴۳ واز حیث کل فضای برانگیزاننده و توانمند سازجهت توسعه متوازن و پایدار وهمه جانبه رتبه ما ۱۴۷ است.
هشت. در کل اقتصادمان نیز از ۱۵۴ کشور رتبه ۱۲۵ را داریم که اصلیترین علتش سیاسی شدن اقتصاد ماست (به شرح فوق!). در زیرساختهای حمل ونقل رتبه مان بدتر است (رتبه ۱۳۳). اخیرا دیدیم که چطور چین و هند نیز ما را دور میزنند و از راههای دیگر کالاهای خود را میبرند. این همه روی آنها خصوصا اولی حساب میکنیم این هم جزای مان. از همه بدتر اینکه ما از حیث سهولت شکل گیری یک کسب وکار از ۱۵۴ کشور، رتبه ۱۴۸ را داریم. این همه از حیث عاقبت و کیفیت ادارۀ دولتی ِ اقتصاد مان. در «باز بودن اقتصاد» برای رقابت مولد و پویایی و تنوع رتبه مان واقعا باعث تأسف است: ۱۳۴. کشوری با پیشینه جاده ابریشمی که تمدنش همواره در ارتباطات با ملل و فرهنگهای دیگر پیش رفته است الان این فروبستگی از چیست؟
دکتر مقصود فراستخواه
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سایت دکتر مقصود فراستخواه، تاریخ انتشار: اردیبهشت ۱۴۰۱، کد خبر: ۲۰۲۲، www.ferasatkhah.com