شعار سال: گیلان دارای بیش از پنج هزار اثر شناسایی شده تاریخی است که بیش از یک هزار و ۲۰۰ اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی جای گرفته و بدلیل شرایط ویژه اقلیم این خطه، کمبود اعتبارات مرمتی، مالکیت خصوصی و دلایل دیگر، هر بار خدشه به هر کدام از این یادگاران کهن ذهن دغدغه‌مندان را می‌آشوبد.

اوایل امسال بود که آسیب به پل تاریخی لنگرود خبرساز شد و بلافاصله از سوی مسئولان رد شد. سپس کمتر از چند هفته در اردیبهشت ماه دیوار حائل در دبیرستان قدیمی شهید بهشتی رشت پس از تخریب فاقد ارزش تاریخی شناخته شد که البته از سوی مسئولان مورد تایید قرار گرفت.

چند روزی نگذشت که آسیب به پل تاریخی سیاهرود رودبار دغدغه‌مندان را برآشفت که پای متولیان قضایی نیز به این موضوع رسید و باز هم توضیحات متولیان بر این موضوع استوار شد که آسیب جزئی است و موضوع در دست پیگیری است.

سریال آسیب به بنا‌های تاریخی اینبار به شهرستان املش رسید. طی روز‌های اخیر باز نشر یک ویدئو از وضعیت خانه امان‌الله خان صوفی مبنی بر گذرگاه احشام ذهن دغدغه‌مندان فرهنگی را برآشفته است.

این بنای تاریخی که مربوط به اواخر دوره قاجار است در بخش رانکوه شهرستان املش قرار دارد و در سال ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۵۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در این ویدئو فردی (که بنظر می‌رسد گردشگر یا مسافر است) این خانه تاریخی را در روستای امام دهستان سمام در ۵۰ کیلومتری شهر املش در منطقه ییلاقی و خوش آب و هوا در وضعیت اسفبار آن به تصویر کشیده است.

 

در ویدئو منتشر شده شاهد حضور احشام در داخل و ایوان ساختمان هستیم. علاوه بر این از ظاهر بنا مشخص است که آسیب جدی به پلکان، دیوار‌ها و زیبایی بنا وارد شده است که دلایل آن مشخص نیست.

البته اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در اطلاعیه‌ای که روز گذشته منتشر کرد فرد مذکور را یک گردشگر عنوان کرد که بدون در نظر داشتن شرایط قانونی حاکم بر بنا، این ویدئو را منتشر و موجب تشویش اذهان عمومی را فراهم آورده است.

البته همانطور که در سخنان و گویش فرد مذکور مشخص است، او گیلانی بوده و بعید به نظر می‌رسد از استان‌های دیگر باشد. علاوه بر این شخص مذکور اطلاعات دقیق از منطقه و بنا‌های تاریخی مجاور دارد که بیشتر اورا بومی منطقه جلوه می‌دهد.

تشریح میراث فرهنگی بر وضعیت خانه امان الله خان

همانطور که گفته شد پس از انتشار ویدئو مذکور در فضای مجازی و رسانه‌ای، گزارشی از وضعیت بنای تاریخی یاد شده در سایت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گردشگری گیلان توسط سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی گیلان منتشر شد.

به گزارش شامگاه یکشنبه روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان حسین رفیعیان در خصوص تصاویر منتشر شده از وضعیت بنای تاریخی امان‌الله صوفی در مناطق ییلاقی شهرستان املش گفت: بنای منزل امان‌الله خان صوفی سیاوش در روستای امام دهستان سمام در ۵۰ کیلومتری شهر املش واقع شده و این بنا با قدمت مربوط به دوران قاجاریه، و قرارگیری در منطقه ییلاقی و خوش آب و هوا علاوه بر ارزش تاریخی همواره مورد توجه بازدیدکنندگان و گردشگران قرار گرفته است.

سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی گیلان افزود: به منظور حفاظت و مرمت از بنای مذکور در سنوات گذشته اقدامات کارشناسی به ویژه در قسمت سقف بنا به شکل لت‌پوش به انجام رسیده و با توجه به ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی و همراهی مالک مقرر شد سازه مذکور با هدف تبدیل به مکان فرهنگی و اقامتی تغییر کاربری یابد؛ که متأسفانه به علت مشکلات سرمایه‌گذار و اختلاف با وراث ملک در خصوص مرمت و بازسازی بنا این فرایند متوقف شد.

رفیعیان افزود: علاوه بر اقدامات انجام شده در خصوص مرمت بنا طرح آسیب‌شناسی این بنا تهیه شده همچنین اقدامات لازم در خصوص تعیین حریم بنا در قالب تعیین حرائم ساختمان‌های تاریخی گیلان انجام شده و به زودی حریم این بنای تاریخی نیز به تصویب خواهد رسید.

او اظهار کرد: این ملک از گذشته در اختیار یکی از اهالی روستای امام بوده که بنا به دلایلی پس از ترک ساختمان، متأسفانه در حال حاضر در وضعیت نامناسب قرار گرفته و با مذاکرات اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان با فرماندار شهرستان املش مقرر شد مرمت اضطراری بنا به منظور ساماندهی ساختمان پس از تصویب در کمیته برنامه‌ریزی شهرستان در دست اقدام قرار گیرد.

سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی گیلان افزود: این بنا به لحاظ استحکام در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارد، اما با توجه به مالکیت خصوصی به لحاظ حفاظتی و عدم ایجاد حصار مناسب وضعیت مناسبی ندارد. پیرو مکاتبات با مالکین، تمایلی به همکاری وراث با اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان وجود نداشته و این امر با طرح شکایت و اعلام قصور از سوی مالک شخصی بنا برای سهل‌انگاری در حفاظت از ساختمان توسط این اداره‌کل در دست پیگیری و اقدام است است.

رفیعیان افزود: با توجه به محصور نبودن ملک و تردد احشام در اطراف فضای بنا، موضوع توسط یگان‌حفاظت میراث‌فرهنگی شهرستان املش به مالک و دهیار روستا مورد تذکر قرار گرفت و کلیپی توسط یک گردشگر در فضای مجازی بدون درنظر داشتن شرایط قانونی حاکم بر بنا منتشر و توسط بعضی از وبسایت‌های خبری بازنشر شده که موجب تشویش اذهان عمومی مردم شریف استان گیلان را فراهم آورده است.

او اضافه کرد: همانگونه که اشاره شد تمام اقدامات لازم در بستر قانونی و با توجه به مالکیت وراث بر این بنا توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان به انجام رسیده و تا حصول نتیجه پیگیری‌های لازم صورت خواهد پذیرفت. همچنین این اداره‌کل آماده است در صورت موافقت وراث، با اعطای تسهیلات از محل اعتبارات بند الف تبصره ۱۸ به سرمایه‌گذارانی که برای تبدیل این بنای تاریخی با کاربری فرهنگی یا اقامتی در قالب بوتیک‌-هتل تمایل دارند نسبت به ساماندهی بنای تاریخی مذکور اقدامات لازم را بعمل آورد.

امان بریده خانه امان الله

پیشتر نیز در سال ۱۳۹۷ سرپرست وقت معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان از آغاز مرمت بنای تاریخی امان الله خان صوفی واقع در روستای امام بخش رانکوه شهرستان املش واقع در شرق استان خبر داد.

ولی جهانی در ان گزارش گفت: سال گذشته (۱۳۹۶) سقف این بنای تاریخی به همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان مرمت شد و طی سال جاری نیز مرمت ساختمان به صورت مشارکتی به بخش خصوصی واگذار شد.

جهانی پیش بینی کرد تا ۶ ماه دیگر، با صرف اعتبار یک میلیارد تومان این بنای تاریخی مرمت و بخش مجتمع اقامتی و مهمانپذیر آن به بهره برداری برسد.

خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز گیلان نیز در سال ۱۳۹۶ طی گزارشی حال و روز نامناسب خانه امان‌الله خان صوفی را به تصویر کشید که گزارشات کنونی حکایت از عدم تغییر در وضعیت فیزیکی بنا دارد. حال پس از گذشت حدود چهار سال از این مسئله خانه امان الله طبق گزارش میراث فرهنگی گرفتار اختلافات ملکی و وراثتی است که وضعیت بنای تاریخی را به روز‌های سختی رسانده است.

بنا‌های تاریخی نیازمند پیشتازی

ورود میراث فرهنگی و مسئولان محلی برای احیای بنای تاریخی امان الله خان هر بنای تاریخی دیگر و ورود قضایی به این موضوع را باید قدمی مثبت در حفظ دائمی داشته‌های میراثی یکی از کهن‌ترین استان‌های کشور دانست.

با این حال تعداد بسیاری از بنا‌های تاریخی استان امروز به دلایل مختلف از جمله تملک شخصی در معرض خطر و حتی نابودی هستند. اینکه اکنون افکار عمومی به هر طریقی از متولیان و حتی رسانه‌های رسمی چند قدم جلوتر است را باید گامی مهم در نگرانی جامعه نسبت به داشته‌های تاریخی خود دانست.

مسئله اینجاست که ورود رسانه‌ها به عنوان نماینده افکار عمومی و همچنین متولیان امر نباید به نوش‌دارویی پس از مرگ سهراب تبدیل شود. سریال تکراری آسیب و تخریب بنا‌های تاریخی و چشم تیزبین جامعه نشان از الزام پیشتازی برای جلوگیری از هر خطری است که بر سر بنا‌های میراثی ما سایه افکنده است.

پیش‌تر‌ها در نبود فضای مجازی شاید خبر‌ها کمتر دست به دست می‌شد، اما با تغییر فضای ارتباطات در کوچکترین موضوعی از دید فضای مجازی و انتقال آن به دیگران پنهان نمی‌ماند و این روز‌ها پی در پی هم، خبر تخریب بنا‌های تاریخی در گیلان لرزشی مهیب بر خاطر میراث دوستان این سرزمین کهن می‌اندازد.

میراث فرهنگی و بنا‌های تاریخی هویت و پیشینه هر سرزمین محسوب می‌شوند و می‌بایست با ایجاد دغدغه حفاظت از این آثار، اختصاص بودجه ویژه ملی و تسهیل مرمت برای مالکان ترتیبی اتخاذ شود تا بنا‌های تاریخی از گسل تخریب در امان بمانند.