شعار سال: این هشدار معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت است که درباره شیوع سرطان‌ها آمار‌هایی را ارائه کرده است؛ آمار‌هایی که می‌گویند ٦٠ درصد سرطان‌های کشور به دستگاه گوارش مربوط می‌شوند؛ سرطان‌هایی که سخت و غیرقابل درمان است. ابتلا به سرطان در ایران از متوسط جهانی کمتر است، اما مسأله‌ای که کشور ما دارد این است که جمعیت ما رو به پیری می‌رود و «امید زندگی» هم در میان ایرانی‌ها در مدت ٤٠‌سال بالغ بر ٣٠‌سال افزایش یافته است. با این حال ۵۰ درصد سرطان‌ها قابل درمان و ٤٠‌درصد آن‌ها قابل پیشگیری هستند.

اما امکانات غربالگری از جمله انجام کولونوسکوپی و آندوسکوپی برای تشخیص سرطان‌های دستگاه گوارش در همه نقاط کشور قابل دسترسی است؟ تکلیف آن دسته از بیمارانی که در محل زندگی‌شان کلینیک یا بیمارستان انجام‌دهنده این خدمت وجود ندارد چه می‌شود؟ آیا در همین تهران، بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها می‌توانند جوابگوی این خدمت باشند؟

با نگاهی جزئی به این آمار و در نظر گرفتن روند ایجاد سرطان کولون و قابل پیشگیری بودن آن می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که انجام تست غربالگری سرطان روده می‌تواند در سلامت جامعه تغییر ایجاد کند؟ درحالی که انجام کولونوسکوپی یک خدمت فراگیر برای افراد بعد از ۴۰ سالگی است با این حال ارائه خدمت کولونوسکوپی در بخش سرپایی که در گذشته با حاشیه‌هایی همراه بود، همچنان محل گلایه و اعتراض برخی از بیماران و پزشکان است.

بیماران می‌گویند هیچ حد و مرزی برای قیمت‌گذاری خدمات آندوسکوپی و کولونوسکوپی در مطب‌های پزشکی وجود ندارد و این روش تشخیصی و غربالگری با هزینه‌های به مراتب بیشتر از تعرفه‌های به روز شده خدمات پزشکی ارائه می‌شود. از طرفی اعتراض برخی از پزشکان نیز به این نکته تأکید دارد که بعضی از دانشگاه‌های علوم پزشکی برای صدور مجوز انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی در مطب‌ها سلیقه‌ای عمل می‌کنند به طوری‌که در همین پایتخت مجوز کولونوسکوپی با یک سری رانت‌ها فقط برای چند کلینیک خاص صادر شده است.

از طرفی در سال‌های اخیر، گران بودن آندوسکوپی و کولونوسکوپی باعث شده بسیاری از مطب‌ها برای انجام کولونوسکوپی صف بکشند و به نوعی مطب شان را فقط به کولونوسکوپی اختصاص دهند. حتی در این میان برخی از پزشکان دستگاه کولونوسکوپی را به صورت اقساطی خریداری کرده و به اصطلاح روی درآمد این خدمت برنامه‌ریزی کرده بودند. با این همه در سال ۹۷، مصوبه‌ای مربوط به خدمات مورد تأیید بیمه‌ها در ذیل معاونت درمان وزارت بهداشت تصویب شد که هزینه خدمت کولونوسکوپی در مطب از تعهد بیمه خارج شد.

پیرو این سناریو، انجام کولونوسکوپی در مطب ممنوع شد و به پزشکان متخصص گوارش اعلام کردند؛ کولونوسکوپی، قابل انجام فقط در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها مجاز است. بعد از این تصمیم، به دلیل ایجاد تعارض منافع بین پزشکان شاغل در مطب و کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها این اقدام غیرکارشناسی باعث کشمکش و تنش در جامعه پزشکان گوارش شد.

از همین رو، در حالی‌که بعضی بیمه‌ها و بعضی از معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به نامه اردیبهشت ۹۸ استناد می‌کنند و هنوز کولونوسکوپی را ممنوع می‌دانند، اما طبق اعلام دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی وزارت بهداشت با قائل شدن شرایطی، انجام کولونوسکوپی در مطب مجاز است.

در حالی که نظام سلامت در حال آسان‌تر کردن دسترسی به این خدمت برای بیماران است، اما مطابق تعرفه‌های به‌روز شده خدمات پزشکی، در سال ۱۴۰۱ هزینه آندوسکوپی در مراکز درمانی خصوصی که همیشه به گران‌تر بودن مشهور بوده‌اند نباید بیش از ۲ میلیون تومان باشد، اما با یک پرس‌وجوی ساده از بیماران می‌توان دریافت که هیچ قید و بندی برای قیمت‌گذاری‌ها وجود ندارد و خدمات آندوسکوپی و کولونوسکوپی با هزینه‌هایی متفاوت و به مراتب بیش از این‌ها ارائه می‌شود.

برخی اخبار رسیده به ما نشان می‌دهد با وجود تعرفه‌های به‌روز شده و مشخص خدمات درمانی در تعیین هزینه‌های خدمات پزشکی آندوسکوپی و کولونوسکوپی هیچ حساب و کتاب مشخصی وجود ندارد و قیمت‌ها می‌تواند از یک مرکز به مرکز دیگر و چه بسا از یک قسمت شهر به قسمت دیگری از شهر به طرز ملموسی متفاوت باشد.

شرط و شروط انجام کولونوسکوپی در مطب‌های پزشکان فوق تخصص

طبق تعرفه مصوب وزارت بهداشت، هزینه انجام آندوسکوپی با بیهوشی در سال ۱۴۰۱ مطابق با تعرفه مصوب، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. این هزینه شامل کلیه تجهیزات مصرفی به همراه آندوسکوپی مری، معده و اثنی عشر است. هزینه‌های یک بیمار طی این آزمایش، بسته به عوامل مختلف، بسیار متفاوت است و به این موضوع بستگی دارد که آیا بیماران تحت پوشش بیمه هستند یا خیر.

هزینه‌های کولونوسکوپی در دو دسته آزاد (بدون بیمه) و دولتی (با بیمه) انجام می‌شود. تعرفه کولونوسکوپی معده بدون بیهوشی دولتی از ۸۸۰ هزار تومان، تعرفه کونولوسکوپی معده بدون بیهوشی آزاد از یک میلیون و ۱۵۰ هزار تومان، تعرفه کولونوسکوپی معده با بیهوشی دولتی از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان، تعرفه کولونوسکوپی معده با بیهوشی آزاد از یک میلیون و ۹۵۰ هزار تومان است.

رئیس انجمن جراحان داخلی درباره انجام غربالگری در مطب‌های پزشکی می‌گوید: پزشکان فوق تخصص گوارش با مجوز وزارت بهداشت مجاز به انجام اندوسکوپی و کولونوسکوپی هستند. دکتر خسرونیا با بیان اینکه هیچ محدودیتی برای فوق تخصص گوارش برای انجام کولونوسکوپی و آندوسکوپی در مطب وجود ندارد، عنوان می‌کند: آندوسکوپی و بویژه کولونوسکوپی نیازمند نوعی آرام‌سازی افراد است، باید در مراکز و مطب‌هایی انجام شود که از سوی وزارت بهداشت مورد بازدید قرار گرفته، مجوز‌های مربوطه را دریافت کرده و حداقل‌های لازم را برای انجام این کار داشته باشند.

به گفته دکتر خسرونیا طبق مصوبه وزارت بهداشت یکی از حداقل‌هایی که این مطب‌ها علاوه بر شرایط و امکانات فیزیکی و پزشکی باید داشته باشند، این است که حتماً یک کارشناس پرستاری با تجربه و آموزش دیده در حوزه بیهوشی یا یک کارشناس بیهوشی و هوش‌بری باید در مطب بویژه برای انجام کولونوسکوپی حضور داشته باشد.

او در ادامه می‌افزاید: کولونوسکوپی در مطب‌های فوق‌تخصصی گوارشی که تمایل به انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی داشته باشند، می‌تواند انجام شود، بنابراین فوق تخصص گوارش و داخلی که آموزش‌های لازم را در این زمینه دیده، در صورت تمایل به انجام کولونوسکوپی می‌تواند در مطب نسبت به اخذ مجوز اقدام کند.

دکتر خسرونیا درباره امکان تخلف برخی مطب‌ها و بی‌توجهی به حضور کارشناس بیهوشی بعد از اخذ مجوزها، نیز می‌گوید: مدیریت نظارت بر درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور چه به صورت دوره‌ای و چه به صورت تصادفی به مطب‌ها سرکشی می‌کنند. قاعدتاً در این زمینه هم اگر تخلفی وجود داشته باشد، قطعاً بررسی کرده و با آن برخورد می‌شود.