بخش اعظمی از دعای عرفه امام حسین (ع) پیرامون خداشناسی و رابطه عرفانی بین عبد و خداوند است. این دعا را سید علی بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴) در قرن هفتم در دو کتاب الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة و مصباح الزائر که در موضوع دعا و زیارت نوشته شده، آورده است. همچنین تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی (۸۴۰-۹۰۵) این دعا را در قرن نهم در کتاب البلدالامین و الدرع الحصین نقل کرده که با نقل سید بن طاووس در کتاب مصباح الزائر تفاوت اندکی دارد و پس از وی علامه مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰) در کتاب زاد المعاد دعای عرفه را مانند کفعمی نقل میکند. شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان این دعا را از کفعمی و بخش پایانی دعا را به عنوان اضافهای از کتاب اقبال سیدبن طاووس نقل کرده است. امام حسین (ع) در ضمن فرازهای «یا مَنْ کَبَسَ الْاَرْضَ عَلَی الْمآءِ...» و «یا منْ اَرْسَلَ الرِّیاحَ مُبَشِّراتٍ...» و «ابْتَدَأْتَنِی بِنِعْمَتِک قَبْلَ أَنْ أَکونَ شَیئًا مَذْکوراً...» و «فَلَمْ أَزَلْ ظَاعِناً مِنْ صُلْبٍ...» گرچه برای شناخت خدا براهین تجربی اعم از آفاقی و انفسی را لازم دانسته اند، اما در این فراز از دعا «یا من لا یعلم کیف هو الا هو» «یا من لایعلم ما هو الا هو» «یا من لا یعلمه الا هو» با اشاره به اینکه علم به کیفیت حق را فقط و فقط خود او میداند و علم به حقیقت او فقط مخصوص به خود اوست، شناخت کامل نسبت به خدا را نفی کرده و هرگز خدا از نظر علم محاط واقع نمیشود.
شعار سال: دعای عرفه امام حسین (با دعای عرفه امام سجاد اشتباه گرفته نشود) دعایی است که توسط حسین ابن علی، در روز عرفه (۹ ذیالحجه) در صحرای عرفات خوانده شده است. منابع، درباره سال قرائت این دعا، مطلبی ذکر نکردهاند؛ اما محققان این دعا را مربوط به آخرین حج امام حسین (ع) نمیدانند؛ زیرا امام در سفر حجی که قبل از واقعه کربلا بود، در عرفات توقف نداشت. شیعیان این دعا را در روز عرفه در صحرای عرفات و دیگر مناطق دیگر جهان میخوانند. این دعا، در بردارنده آموزههای عرفانی و عقیدتی از جمله شناخت خداوند و بیان صفات الهی، یادآوری نعمتهای بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آنها، تضرع به درگاه خداوند و اقرار به گناهان و توبه، درخواست حوائج، و پاداش اخروی و... اشاره دارد. عالمان و محدثان شیعه با توجه به محتوای دعا، آن را از امام حسین (ع) دانستهاند. البته در انتساب بخش پایانی آن به امام حسین (ع) تردید شده است. این دعا به زبانهای مختلف ترجمه شده است.
دعای عرفه دعایی نسبتاً طولانی و از اعمال مهم شیعیان در روز عرفه است که پس از نماز ظهر و عصر تا غروب خوانده میشود. دعای عرفه منسوب به حسین بن علی، پیشوای شیعیان، با حجمی حدود ۳٬۲۰۰ واژه که با اختلافاتی جزئی در کتب مختلف نقل شده، و مضمونش اعتراف به جایگاه خدا و اقرار به جایگاه انسان در هستی، و نیز حمد و سپاس برای نعمتهای فراوان خداوند بر انسان، یادآوری مشکلات و تبوتابهایی که شخص در عمر خویش از بدو آفرینش تاکنون پشت سر نهاده، و کوشش برای جلب رحمت الهی، و طلب آرامش و عافیت از وی، همچون مهمترین خواستهٔ انسان است. این دعا حاوی اصلی ذکر شده در همهٔ تحریرها، و ذیلی مذکور در برخی تحریرهای دعا در حدود ۸۰۰ واژه است.
آیتالله جوادی آملی با تکیه بر محتوای این قسمت، صدور آن را از غیر معصوم بعید دانسته و معتقد است که در بررسی اسناد روایات، آنچه موضوعیت دارد، اطمینان به صدور آن از امام معصوم است؛ این اطمینان گاهی از راه وثاقت و اصالت و صداقتِ راوی به دست میآید، گاهی از راه بلندی محتوا و اتقانِ متن و گاهی نیز از راه شواهد و قرائن منفصل و متصل. آیتالله ناصر مکارم شیرازی هرچند خودش از منتقدان صوفیه است و کتاب جلوه حق بحثى پیرامون (صوفیگرى) در گذشته و حال از آثار اوست، ولی تردید برخی از اندیشمندان در معتبر بودن بخش اخیر دعای عرفه را موجّه نمیداند و میافزاید این زیادتى نیز در حال و هواى همان دعاى عرفه است و در آن نشانهای از افزودههای گروههاى منحرف یافت نشد.
دعای عرفه امام حسین(ع) دربردارنده مطالبی است که برخی از مهمترین محورهای آن عبارت است از:
*** شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدید عهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحکیم ارتباط با آنها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی.
*** سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمتهای بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آنها.
*** تضرع به درگاه خداوند و اقرار به گناهان و توبه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر.
*** اعتراف به غیر قابل شمارش بودن نعمت های الهی و شمارش پاره ای از آنها و اعتراف به گناهان و خطاها و شمارش آنها.
*** درخواست حوائج که با درود و صلوات بر محمد و آل محمد شروع میشود. سپس تقاضای بخشش و نور هدایت و رحمت و برکت و وسعت روزی و پاداش اخروی و...
در ایران دعای عرفه با حضور میلیونها نفر در مناطق مختلفی از مساجد، دانشگاهها، امامزادگان و همچنین مناطق عملیاتی جنگ ایران و عراق و همچنین سفارتخانههای ایران در خارج از کشور برگزار میگردد.
اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون