یکی از مشکلات بنیادین کشور ایران، ضعف شدید در تاریخ تفکر است. کشوری که ادعاهای بالای تمدنی از گذشته خود و تمدن سازی برای آینده با دو رویکرد داخلی و جهانی داشته و در حوزه تاریخ تفکر، ضعفهای بنیادین دارد. ستارگان تاریخی و پیشروهای ادوار را نمیتوان بجای تاریخ تفکر جا زد. نخبه و نخبگی یک بحث است و تاریخ تفکر یک بحث دیگر. ضعف تفکر و کم توجهی به تاریخ تفکر، فساد میآورد و فرومایگی. فساد و فرومایگی در ایران صد سال قبل!، نمونهای از این دردهاست که مجموعه نامههای تهران، ایرج افشار آورده شده است.
شعار سال: یگانه وسیله تحصیل شغل و مقام و هر مقصود دیگر امروز دستهبندی و انتریگبازی و شارلاتانی است. تا آنجا که معلم شدن و حتی رد و قبول شاگردان در امتحانات از روی دستهبندی و به ملاحظات شخصی میشود.
وزراء به قول عوام مثل پیراهن و زیرجامه عوض میشوند و هر وزیری که عوض میشود و بر سر کار میآید اجزای ادارات را بیرون میکند و یک دسته تازه از قوم و خویشهای خود یا دوستان یا کسانی که با او برای وزیر شدنش در دسیسه کاری شریک بوده اند بر سر کار میآورد بی هیچ مناسبتی.
تجار و کسبه دست از کاسبی برداشته و سیاست مآب شده و منظور واحد از سیاست مآبی این است که از این کلاه نمدی داشته باشند.
حضرت عالی میدانید که قحط الرجال امروزی ما نتیجه آن است که در دوره سلطنت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه از لیاقت اشخاص صرف نظر شده و هوسناکی اولیای مملکت مدار امور بود. حالا به مراتب بدتر شده و فقط انتریگ و دسیسه و دسته بندی و فحاشی و بستگی به مقامات مقتدره خارجی و داخلی میزان پیشرفت مقصود است.
بنده پیش بینی میکنم که اگر امر بر همین منوال بگذرد تا ده پانزده سال دیگر معلومات ایرانیها به درجهای برسد که یک نفر آدم قابل مخاطبه و مصاحبه یافت نشود و اعضای ادارات همه اشخاصی باشند که پانزده سال قبل مهتری و جلوداری شمرده نمیشدند.
سطور بالا بخشی از نامه نسبتا مطول محمد علی فروغی به سید حسن تفی زاده در ۳۱ تیر ۱۳۰۰ است. فروغی در این نامه با روشن بینی و دقت نظر به ارزیابی اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در یک قرن قبل میپردازد.
منبع: نامههای تهران، ایرج افشار، تهران، فرزان روز، ۱۴۰۰، ص ۴۴
صلاحالدین خدیو
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرام مجمع فعالان اقتصادی