شعار سال :با یک حساب سرانگشتی و اندکی زحمت برای نشانه یابی، میتوان درک نمود که «آموزش و پرورش» از اولویتهای مسئولان و سیاست گزاران کشور ما نیست، وقتی اولویت دولت آموزش و پرورش نباشد نتیجه همین خواهد بود که دولت برای تنظیم و پیشنهاد بودجه سالیانه این وزارتخانه، حساسیت چندانی ندارد، چون هیچ برنامه و ماموریتی برای آن درنظر نگرفته و تا مجبور نباشد هم،چنین کاری را انجام نخواهد داد.
بررسی تطبیقی وضعیت سرانه ها و بودجه آموزش و پرورش ایران در مقایسه با کشورهای همسایه و کشورهای توسعه یافته، حقایق زیادی را بازگو می کند. در تحقیقی که توسط عباس معدن دارآرانی ، مهدی نوید و مجید رعنایی با موضوع مقایسه تطبیقی وضعیت آموزش و پرورش ایران با ۱۳ کشور همسایه با استفاده از نشانگرهای دانش آموزی, نیروی انسانی, محیط و تجهیزات, مالی, برون دادی و کیفی (مبتنی بر 20 زیر شاخص) انجام شد ، مشخص گردید که ایران در بین کشورهای همسایه در رتبه هفتم قرار گرفته و در بین هفت کشور عربی به جز عراق, کشورهایی که در مرز جنوبی خلیج فارس قرار دارند رتبه های اول تا ششم را کسب و از ایران و سایر کشورهای همسایه پیشی گرفته اند. براساس سایر یافته های تحقیق, ایران در مقایسه با 13 کشور همسایه در 7 نشانگر رتبه کمتر از 5 و در 11 نشانگر رتبه بین ششم تا دهم را کسب کرده است. ایران در نشانگر پوشش تحصیلی ظاهری حائز رتبه سوم, در نشانگر پوشش تحصیلی واقعی رتبه اول و در نسبت دانش آموزان فنی و حرفه ای به کل دانش آموزان حائز رتبه دوم شد. همچنین از لحاظ سهم بودجه آموزش از بودجه عمومی در رده چهارم و از بعُد نشانگر میزان فارغ التحصیلی دانش آموزان دوره ابتدائی در بین کشورهای همسایه, حائز رتبه پنجم شده است. نتایجی که ممکن است باعث فریب ما و تصور وضعیت مطلوب از آموزش و پرورش و سرانه های بودجه ای آن شود. وقتی این آمار با میانگین های جهانی مقایسه می شود، وضعیت بشدت تغییر نموده و چهره محرومیت ها ، خود را نشان می دهند.
مجموع کل بودجه وزارت آموزش و پرورش در لایحه بودجه ۱۴۰۲، مبلغ ۲۰۶ هزار میلیارد تومان است، یعنی بودجه سالانه وزارت آموزشوپرورش ایران چیزی حدود ۴.۵ میلیارد یورو بوده و این بودجه در ژاپن ۲۴۶ میلیارد یورو میباشد. وضعیت بودجه آموزش و حقوق معلمان و سرانه دانش آموزی و... در برخی از کشورها به یورو در مقایسه با وضعیت بودجه آموزش و پرورش کشورمان عبارت است از:
۱) حقوق معلمان: حتی اگر ۸۰ تا ۹۰ درصد از بودجه آموزش و پرورش را صرف پرداخت حقوق معلمان کنیم که البته سهم واقعی حقوق معلمان در بودجه وزارت، کمتر از ۷۰ درصد است، لذا میانگین حقوق سالانه معلمان ایران حدود ۳،۵۰۰ دلار است. میانگین حقوق سالانه معلمان در برخی از کشورهای دنیا:
*** کانادا ۶۷،۰۰۰ دلار
*** آمریکا ۶۷۰۰۰ دلار
***کره جنوبی ۵۷،۰۰۰ دلار
*** ژاپن ۵۱،۰۰۰ دلار
میانگین حقوق معلمان در دنیا ۳۹،۰۰۰ دلار و تقریبا ۱۲ برابر حقوق معلمان در ایران است.
۲) سرانه دانشآموزی: با تقسیم بودجه وزارت آموزشوپرورش بر تعداد دانشآموزان، عدد حاصل را سرانه دانشآموزی مینامند (این عدد را با سرانه مدارس اشتباه نگیریم)، در بودجه ۱۴۰۲ سرانه دانشآموزی در ایران چیزی حدود ۳۳۸ دلار در سال است.سرانه دانشآموزی در برخی کشورها:
*** ژاپن ۱۶،۳۲۶ دلار
*** آمریکا ۱۲۰۰۰ دلار
*** سوئد ۱۱،۲۰۰ دلار
***فرانسه ۱۰۵۰۰ دلار
*** کره جنوبی ۷۰۰۰ دلار
***ترکیه ۱۸۰۰ دلار
میانگین سرانه دانشآموزیِ دنیا ۹۳۱۳ دلار یعنی حدود ۳۰ برابر سرانه دانشآموزی در ایران است.
۳) سهم آموزش از کل بودجه (نه بودجه عمومی دولت): کل بودجه کشور در سال آینده حدود ۵،۲۰۰،۰۰۰ میلیارد تومان است (۵،۲ میلیون میلیارد تومان) که سهم آموزشوپرورش ایران از کل بودجه حدود ۳.۹ درصد است، یعنی سهم آموزش بیش از ۲۲ درصد نسبت به سال جاری کاهش داشته است(سهم آموزشوپرورش در سال جاری از بودجه حدود ۵ درصد است در حالی که تا قبل از سال 1393 در حدد 8 درصد بود). سهم آموزش از بودجه در برخی کشورها (متفاوت در سال های ۲۰۱۳ /تا ۲۰۱۵):
*** فنلاند ۸.۶ درصد
*** ژاپن ۸.۳ درصد
*** دانمارک ۶.۷ درصد
*** آمریکا ۶.۵ درصد
*** انگلیس ۶.۳ درصد
*** فرانسه ۶ درصد
۴) سهم آموزش از تولید ناخالص ملی: با سیر نزولی کاهش سهم آموزش از بودجه عمومی دولت و همچنین کاهش سهم آموزش از کل بودجههای سالانه، به دنبال آن، سهم آموزش از تولید ناخالص ملی که در آغاز برنامه توسعه ششم حدود ۳ درصد بوده و قرار بوده به میانگین جهانی که حدود پنج درصد است، برسد، اما با توجه به لایحه بودجه سال آینده، سهم آموزش از تولید ناخالص ملی به کمتر از ۲ درصد کاهش خواهد یافت که نه تنها در سالهای اخیر، بلکه بعد از انقلاب نیز بیسابقه است. سهم کشورها از تولید ناخالص ملی:
*** نروژ ۷.۲ درصد
*** عمان ۶.۵ درصد
*** ویتنام ۵ درصد
*** آلمان ۴/۵ درصد
*** ژاپن ۳.۵ درصد
*** افغانستان ۳ درصد( قبل طالبان)
۵) افزایش بودجه سالانه: با افزایش ۴۱.۷ درصدی بودجه سال آینده نسبت به امسال، در واقع دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۲، نرخ تورم سال جاری را حداقل ۴۱.۷ درصد تأیید میکند و این در حالیاست که تغییر بودجه وزارت آموزشوپرورش از ۱۷۶ (مجموع بودجه وزارت و رتبهبندی) به ۲۰۶ هزار میلیارد تومان، افزایش ۱۷ درصدی دارد، به عبارت روشنتر، معلمان در سال آینده باید در انتظار کاهش ۲۳.۷ درصدی قدرت خرید خود نسبت به سال جاری باشند و دانشآموزان نیز علاوه بر تحمل نرخ تورم، برای تحصیل خود باید ۲۳.۷ نسبت به سال جاری بیشتر هزینه پرداخت کنند.
وزیر محترم آموزش و پرورش، نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای عالی آموزشوپرورش، از مقایسه بودجه وزارت آموزشوپرورش کشور با کشورهای فرانسه، انگلیس، سوئد، نروژ، فنلاند و ...، صمیمانه پوزش میخواهم و اجازه میخواهم کمی منطقیتر باشیم و بنگریم که در مقایسه کشوری مانند آفریقای جنوبی، چه نتیجه پیش میآید؟
اگر بودجه ۲۰۶ هزار میلیارد تومانی وزارت آموزشوپرورش در سال آینده را همین امروز ۳ برابر کرده و بودجه را به ۶۱۸ هزار میلیارد تومان برسانیم، هنوز هم حقوق معلمان ایران، سرانه دانشآموزی دانشآموزان ایران، سهم آموزش از تولید ناخالص ملی و سهم آموزش از بودجه سالانه کشور، تا رسیدن به استانداردهای امسال آفریقای جنوبی فاصله بسیاری دارد.
نویسنده: مزبان حبیبی بابادی دکتری ریاضی-مدرس آموزش و پرورش
منبع: اختصاصی شده پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اضافات و تلخیص برگرفته از کانال تلگرامی حرب تدبیر و توسعه ایران اسلامی . ششم بهمن ماه 1401 . کدخبر:- ./ سایر منابع .