شعار سال: آمار‌ها نشان می‌دهد شیوع ناباروری در ایران بین ۱۳ تا ۱۸ درصد است که با متوسط آمار‌های جهانی مطابقت دارد. معنی این آمار آن است که از هر ۱۰۰ زوج جوانی که ازدواج می‌کنند، حدود ۱۵ زوج از ناباروری رنج می‌برند. در واقع، می‌توان گفت در کشور ما که سالانه یک‌میلیون ازدواج ثبت می‌شود، حدود ۱۵۰ هزار زوج به آمار ناباروری زوجین اضافه می‌شوند. این آمار و ارقام بیانگر آن است که در ایران حدود ۳ میلیون زوج نابارور وجود دارد.


همیشه وقتی زوجی نابارور بودند انگشت اتهام به سمت زنان نشانه می‌رفت. ناباروری در مردان یکی از عارضه‌های ناشناخته در دوران قدیم بود، در حالی که نداشتن فرزند را فقط به زنان نسبت می‌دادند. در این بین، ازدواج‌های متعدد مرد نیز به نتیجه نمی‌رسید و فرزندی به دنبال نداشت! اما باید بدانیم که دلیل ناباروری در هر سه زوج به‌طور میانگین یک مورد مربوط به مرد، یک مورد مربوط به زن و یک مورد آن نیز به دلیل‌های ناشناخته است که ممکن است هر دو نفر درگیر آن باشند.

عوامل ناباروری در مردان مختلف است که ممکن است مربوط به دلایل آناتومی دستگاه تولید مثل در مردان، روانی، هورمونی یا شیوه زندگی باشد. علت ناباروری در حدود ۲۰ درصد از زوج‌ها را نمی‌توان با استفاده از روش‌های موجود تشخیص داد. تحقیقات زیادی درباره ناباروری مردان انجام شده است، اما در بسیاری از موارد ریشه مشکل هنوز ناشناخته است. ناباروری مردان معمولا به‌دلیل اسپرم‌هایی که غیر طبیعی‌اند، اتفاق می‌افتد که این به‌نوبه خود از تعداد نامناسب اسپرم‌ها یا مشکلات انزال ناشی می‌شود.

اما این همه ماجرا نیست. محمد مقدم، اورولوژیست و استاد دانشگاه، می‌گوید: «شرایط ژنتیکی، استفاده از الکل، تنباکو یا سایر مواد، عفونت‌های شدید پس از بلوغ و اختلالات هورمونی ممکن است از دلایل این مشکلات باشد.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی و اشعه، انسداد ناشی از عفونت‌های قبلی، پوشیدن لباس زیر تنگ و آسیب به ناحیه کشاله ران از مواردی است که ممکن است در ناباروری مردان تاثیرگذار باشد.»

او با استناد به برخی مقاله‌های علمی به این موضوع اشاره می‌کند که میزان ناباروری در مردانی که زمانی طولانی، به‌خصوص شب‌ها و هنگام خواب، در معرض سر و صدا قرار دارند، به‌صورت چشمگیری بیشتر مشاهده می‌شود.

محمد مقدم به این موضوع اشاره می‌کند که بین ناباروری در مردان و آلودگی‌های صوتی مداوم، به‌خصوص در شب‌ها، ارتباط معناداری وجود دارد. پیشتر آزمایشی در بین مردان انجام شد که این ماجرا را تایید کرد.

در طول سال‌هایی که این پروژه (از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۳) در دست بررسی بود، ناباروری در ۳۲۹۳ فرد تشخیص داده شد. بعد از کنار گذاشتن مواردی از مطالعه شامل متغیر‌های دیگری همچون سن، درآمد، مصرف سیگار و… که می‌توانست در ایجاد ناباروری آن‌ها نقش داشته باشد، مشخص شد که شانس مشاهده مشکلات ناباروری در مردانی که در معرض سروصدا‌هایی بیشتر از ۵۵ دسی‌بل بودند (صدای خیابان دارای مترو یا تهویه هوای داخل اتاق) به‌صورت چشمگیری بالاتر بود.

به همین دلیل بهتر است که از همان کودکی به افراد آموزش داده شود که در معرض سر و صدا قرار نگیرند.

۵۰ درصد ناباروری‌ها مربوط به مردان است

عباس بصیری، رئیس انجمن اورولوژی ایران، نیز در گفتگو با «شهروند» با بیان اینکه واریکوسل (بیماری ویژه مردان) مهم‌ترین علت ناباروری در مردان است، به این موضوع اشاره می‌کند که ۱۵ درصد ازدواج‌ها در ایران به ناباروری منجر می‌شود؛ ۵۰ درصد عامل ناباروری مربوط به مردان و نیمی مربوط به زنان است.

این اورولوژیست توضیح می‌دهد: «بیماری سنگ کلیه از کودک زیر یک‌سال تا سنین بالا شیوع دارد که گاهی ممکن است به سرطان‌های کلیه و پروستات منجر شود.»
بصیری با تاکید بر اینکه عفونت‌های ادراری در ایران به‌شدت شایع است، می‌گوید که ایران جزو پیشروترین کشور‌ها در حوزه ناباروری است.

‌او ادامه می‌دهد: «علت اصلی ناباروری در مردان با ۴۰ درصد مربوط به عارضه واریکوسل است. بالا رفتن درجه حرارت واریکوسل باعث ناباروری می‌شود.»

او به مشکلات سنگ کلیه نیز در مردان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «از هر ۱۰۰ نفر، ۶.۶ نفر در ایران دچار سنگ کلیه هستند. استان سیستان و بلوچستان بالاترین میزان شیوع سنگ‌سازی و گرگان و مازندران کمترین میزان را دارد.»

بصیری با اشاره به اینکه تقریبا هیچ راهی برای جلوگیری از ناباروری مردان ناشی از مشکلات ژنتیکی یا بیماری وجود ندارد، اظهار می‌کند: «اقداماتی وجود دارد که مردان می‌توانند برای کاهش احتمال ناباروری انجام دهند. از جمله آن‌ها می‌توان به اجتناب از مواردی از قبیل مقاربت‌های خطرناک جنسی، مصرف مواد مخدر، اشعه‌ها در صورت امکان، قرار گرفتن در معرض مواد سمی، مصرف مکرر الکل، حمام‌های طولانی و گرم یا سونا و رعایت بهداشت شخصی و پوشیدن لباس زیر مناسب اشاره کرد.»

او به موضوع چاقی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «بر اساس مطالعه‌ای که ناباروری را در بیش از ۲۰هزار بیمار مرد مراجعه‌کننده به مرکز باروری ارزیابی کرد، در مورد ۷۰ درصد آن‌ها هیچ تشخیصی وجود نداشت. درصد قابل توجهی از بیماران مرد نابارور هیچ توضیحی برای این مشکل خود ندارند. تحقیقات همچنین نشان‌دهنده روند کاهشی تولید اسپرم در مردان طی ۴۰ سال گذشته است، اما چاقی نیز یکی از فاکتور‌هایی است که در بیشتر مردان نابارور وجود داشته است.»

این پزشک متخصص توضیح می‌دهد: «مردان چاقی که برای کاهش وزن از رژیم‌های غیراصولی پیروی می‌کنند، گرسنگی سلولی به سراغ‌شان می‌آید و اسپرم‌ها نیز این گرسنگی سلولی را تجربه می‌کنند. کاهش کیفیت اسپرم هم به دلیل اضافه‌وزن و هم به دلیل کاهش وزن غیر اصولی دوچندان می‌شود.»

رئیس انجمن اورولوژی ایران مشکلات اورولوژی در مردان را مهم‌ترین دلیل نازایی آنان عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «عامل بسیاری از بیماری‌های دستگاه ادراری، عادات نادرست زندگی است. اصلی‌ترین عادت نادرست مصرف مواد دخانی به‌ویژه سیگار است که مهم‌ترین عامل ایجاد سرطان مثانه به‌عنوان سومین سرطان شایع در مردان است. تجربیات علمی نشان می‌دهد سیگار نه تنها امکان ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، بلکه سرطان را در درجات پیشرفته‌تری ایجاد می‌کند و درمان را مشکل می‌کند. این چیزی است که می‌توان از آن پیشگیری کرد.»

او توضیح می‌دهد: «شایع‌ترین مشکلات دستگاه ادراری سنگ‌های دستگاه ادراری، عفونت‌ها، مشکلات پروستات و سرطان‌های دستگاه‌های ادراری است، به‌نحوی که ۳۷ تا ۳۸ درصد فعالیت یک پزشک اورولوژی مربوط به بیماری پروستات است و به همین میزان در مورد سنگ‌های دستگاه ادراری؛ بقیه به سرطان‌ها و اختلالات مادرزادی اختصاص دارد.»

بصیری بر این باور است که بعضی از بیماری‌ها جنبه ژنتیک دارند، مانند بیماری پلی‌کیستیک کلیه که سومین علت نارسایی کلیه است و منجر به پیوند می‌شود. از این رو، والدینی که یکی از آن‌ها مبتلا هستند باید پیش از بارداری برای مشاوره به مراکز ناباروری مراجعه کنند.

او معتقد است که سرانه مصرف نمک در ایران بالاست و از جمله اقدامات عمومی درباره رفع سنگ کلیه، مصرف کم نمک و نوشیدن بیشتر مایعات است.

توانمندی ایران در حوزه درمان ناباروری

حمید ارشدی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، که فوق تخصص اورولوژی است، می‌گوید: در حوزه علوم پزشکی در همه زیرشاخه‌ها فعال هستیم. سال‌ها قبل وقتی کسی دچار بیماری‌ای، حتی در سطح بسیار کمتر از این‌ها بود، مجبور بود برای درمان به خارج از کشور برود، اما اکنون هیچ مریضی در حوزه اورولوژی برای درمان به خارج از کشور اعزام نمی‌شود و بیشتر بیماری‌ها در داخل کشور قابل درمان است. بسیاری از مشکلاتی که منجر به ناباروری مردان می‌شود در داخل کشور قابل حل است. اکنون در یزد، مرکز رویان تهران و ده‌ها مرکز دیگر ناباروری مردان که به‌طور طبیعی صاحب فرزند نمی‌شوند، قابل درمان است و از روش‌های کمکی در این‌باره استفاده می‌شود.

ارشدی به این موضوع اشاره می‌کند که آمار ناباروری‌ها در همه دنیا حدود ۱۵ درصد است. به‌صورت تقریبی نیمی از این مشکلات به زنان و نیمی دیگر هم به مردان برمی‌گردد و بسیاری از آن‌ها با روش‌های iui و ivf قابل حل است. اما در هر حال، قسمتی از تشخیص این بیماری‌ها با اورولوژیست‌هاست و تشخیص به‌موقع می‌تواند آمار این ناباروری‌ها را به‌شدت بکاهد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سلامت نیوز، تاریخ انتشار: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲، کدخبر: ۳۵۵۰۹۸، www.salamatnews.com