تقی آزاد ارمکی (جامعه شناس) مدعی است که افرادی که مهاجرت می‌کنند، از عامل دیگری غیر از اقتصاد نیز رنج می‌برند که باید آن را نابسامانی اجتماعی بدانیم. یعنی افراد مهاجرت می‌کنند زیرا حس می‌کنند به آنها توجه نمی‌شود.این وضعیت موجب شده تا مردم تصویر دیگری از عِرق ملی پیدا کنند که با تصویر پیشین تفاوت دارد. امروز به خاطر تعداد زیاد ایرانیان خارج از کشور، پدیده‌ای به نام ایران فراتر از مرزهای جغرافیایی در حال شکل‌گیری است. مفهومی در جهان تولید شده که در حال گسترش است. بسیاری از ایرانیانی که ایران را ترک کردند، فرهنگ و مناسبات‌شان را نیز با خود بردند. بعد منفی این پدیده نیز این است که سرمایه انسانی و مادی از کشور خارج شده و بازگشت آن، دور از انتظار است.

آمار نشان می‌دهد جامعه در شرایط طبیعی نیست و نیاز به بازسازی دارد. میل به مهاجرت در میان اقلیت جامعه، طبعاً قابل درک یا دست‌کم غیرنگران‌کننده است اما وقتی اکثریت جامعه‌ای، در بطن خود، میل به مهاجرت داشته باشند، باید فی‌الفور کاری کرد.

شناسایی 3470 مهاجر غیرقانونی ایرانی در مرز اتحادیه اروپا ،نتایج گزارش تازه رصدخانه مهاجرت است. گزارش تازه رصدخانه مهاجرت نشان می دهد که همه ساله به طور متوسط حدود 3هزار و 470 مهاجر ایرانی غیرقانونی در مرز اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شنگن شناسایی می‌شوند. مهاجرانی که بعضا با حوادث مرگبار روبرو هستند. بعنوان نمونه، کشتی با 700 پناهجو هفته گذشته در آب‌های یونان واژگون شد و بخشی از مسافران این کشتی، ایرانیانی بودند که بشکل قاچاق قصد ورود به اتحادیه اروپا را داشتند.

در آخرین گزارش رصدخانه مهاجرت ایران نوشته شده: «در سال ۲۰۲۱ ایـران بـا ۶۸ هـزار پناهجـو در جهان و بـا دارا بـودن سـهم ۱.۴۹ درصـدی از کل پناهجویـان در جهـان، در رتبـه بیسـتم قـرار دارد. مهاجـران پناهجویـی ایرانی اغلـب مهاجران اقتصـادی هسـتند کـه بـا امیـد کسـب درآمـد بیشـتر و داشـتن زندگـی بهتـر در آینـده راهـی کشـور‌های دیگـر می‌شـوند.»

نزدیک به ۶۰ نفر در غرق شدن قایق پناهجویان در نزدیک ایتالیا جان باخته اند. براساس گزارش‌ها پناهجویانی از افغانستان، پاکستان، سومالی و ایران در این قایق بوده‌اند. هنوز به طور دقیق مشخص نشده که چه تعداد از مسافران این قایق شهروندان ایران و افغانستان بوده‌اند و چند نفر آن‌ها در میان کشته‌شدگان هستند.این حادثه در حالی روی داده که دولت تحت تسلط راست افراطی در ایتالیا به تازگی قوانین جدید بحث برانگیزی در خصوص چگونگی اقدام برای نجات مهاجران در پارلمان به تصویب رسانده است.

بعد از تحولات تیرماه سال گذشته کشور افغانستان حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از اتباع این کشور وارد ایران شدند که بخشی از آن‌ها را نخبگان افغانستانی تشکیل می‌دهند. صادق رضا دوست مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور گفت: در زمان حاضر پنج میلیون مهمان افغانستانی از طیف‌های مختلف در کشور حضور دارند.

بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، میزان مهاجران ایرانی در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده که نزدیک به ۳/ ۳ درصد از کل جمعیت کشور را شامل می‌شود. به گفته قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان ۳۷ درصد از رتبه‌های برتر کنکور و المپیاد‌ها از کشور مهاجرت می‌کنند.

سالانه هزاران مهاجر و پناهجو در مسیر رسیدن به اروپا و آمریکا جان خود را از دست می‌دهند که مرگبارترین مسیر دریای مدیترانه است؛ جایی که حدود ۲۴ هزار نفر از مجموع ۴۸ هزار کشته و مفقودی را بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. این ها در حالی است که جهان در حالی شاهد کشته و مفقود شدن هزارن مهاجر و پناهجو در مسیر‌های خطرناک و مرگبار است که کشور‌های مهاجرپذیر چشمان خود را بر روی آن بسته و راهکاری برای حل آن ارائه نمی‌دهند؛ مهاجرانی که شرایط نابسامان کشورشان به طور مستقیم (جنگ و مداخله نظامی) یا غیرمستقیم (تحریم) تحت تاثیر همین قدرت‌های اروپایی و آمریکایی است.

رصدخانه ملی مهاجرت اعلام کرد: شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی کاملا متحول شده و پیش‌بینی ما، حاکی از این است که در حال نزدیک‌شدن به یکی دیگر از قله‌های مهاجرتی هستیم. برآوردی نداریم که چقدر روی این قله خواهیم ماند، اما می‌دانیم این فراز مهاجرتی بی‌سابقه است و در چند دهه گذشته، حتی بعد از انقلاب بی‌سابقه بوده است. وقتی این حالت اتفاق بیفتد، موضوع فقط مهاجرت گسترده یا محدود یک طبقه خاص _استعداد‌های برتر و نخبگان_ نیست، دسته‌های مختلف مردم از جمله ورزشکاران، هنرمندان، استادان، معلمان، کارگر‌ها در صنف‌های مختلف مهاجرت می‌کنند.

معاون امنیتی انتظامی وزارت کشور از شناسایی یک میلیون و ۱۰۰ هزار تبعه غیرقانونی در کشور تا به امروز خبر داد.

مدیر کل دفتر امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور گفت: طرح شناسایی اتباع بیگانه در کشور شروع شده تا اتباع به صورت قانونمند از خدمات ایران استفاده کنند.

وزیر کشور درباره روند سرشماری اتباع افغان اظهار داشت: این کار آغاز شده و در تلاش هستیم در یک زمان محدودی انجام شود و اتباع افغان حتماً باید با ما همکاری کنند. احمد وحیدی افزود: سرشماری برای اتباع اجباری است و در صورت عدم همکاری، حضور این اتباع در کشور غیرقانونی هستند و ما ناچاریم سخت‌گیری کنیم.

رئیس جمهور در جلسه شورای اداری گفت: همه اتباع بیگانه باید دارای شناسه باشند تا برای امور اجتماعی و رفت و آمد‌ها اطلاعات مورد نیاز در دسترس باشد و هرچه سریعتر این کار انجام شود و این موضوع به وزیر کشور نیز گفته شده تا سریعا اقدام کند.

ناصر فکوهی استاد دانشگاه: ویکردهایی همچون طرح «صیانت» برای محدود کردن فضای اینترنتی، نه فقط با فناوری‌های جدید پیش از آن‌کهر به جایی برسند، بی‌فایده شده و تنها بهانه‌ای جدید برای گسترش فساد خواهند بود، از آن بدتر به حیثیت علمی و اعتبار کشور در زمینه رشد و توسعه ضربه وارد می‌کنند. شاید گروهی نیز فکر کنند که با این رفتارها می‌توانیم به سوی سیستم‌های مدیریتی و حکمرانی نظیر کره شمالی برسیم یعنی به یک زندان بزرگ. اما به عنوان یک فرهنگ‌شناس و بدون دخالت دادن نظر خود درباره دموکراسی و آزادی با اطمینان صد در صد می‌توانم بگویم که در ایران محال است بتوان حتی به «چیزی» دورادور به کره شمالی نیز نزدیک شد

از زمان تهاجم روسیه به اوکراین تا کنون و تنها در عرض یک هفته، یک میلیون پناهجو از اوکراین فرار کردند. یک مقام سازمان ملل می‌گوید سرعت مهاجرت از اوکراین می‌تواند "بزرگترین بحران پناهجویان در قرن حاضر" را آغاز کند.

معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور در دیدار رئیس دفتر نمایندگی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران تاکید کرد: کمک‌های اعطایی به ایران با توجه به حجم عظیم پناهندگان بسیار ناچیز است.

سامانه تلفنی ۶۳۶۹ وزارت کار، آماده دریافت شکایات و گزارش‌های مردمی در خصوص بکارگیری نیروی خارجی غیرمجاز از سوی کارفرمایان است.

در کنار مهاجرانی که از سر فقر مهاجرت کرده‌اند عده بسیاری هم به دلیل تغییر حکومت افغانستان از کشورشان خارج شده‌اند؛ کسانی که در حکومت قبلی در ادارات و سازمان‌های مختلف کارمند بوده‌اند و حالا علاوه بر شغل‌شان که از دست رفته است، تهدید‌های مختلفی هم برایشان وجود دارد و مجبور شده‌اند برای حفظ جان، مهاجرت کنند.

درباره بحث مهاجرت اظهارنظر‌های زیادی صورت گرفته است؛ برای نمونه رئیس سابق نظام پزشکی کشور آماری از سه هزار درخواست پزشکان برای خروج از کشور مطرح کرده است.

ابوالفضل فاتح روزنامه‌نگار و فعال سیاسی طی یادداشتی به مساله مهاجرت نخبگان و همچنین مهجوریت نخبگان که طی روز‌های اخیر به بحث اول فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور تبدیل شده است، پرداخت.