اخیرا ویدئوکلیپی در فضای مجازی در حال وایرال شدن است که در آن نشان می‌دهند که آب قرار داده شده در یک محفظه شیشه ای، از حالت مایع به حالت جامد تبدیل شده و یخ می‌زند و لحظاتی بعد، جوشیده و تبدیل به مایع می‌شود و مجددا یخ می‌زند. این اتفاق در دمای ۰.۰۱ درجه سانتی‌گراد و فشار ۶۱۱.۶۵ پاسکال (بسیار پائین‌تر از فشار استاندارد جو روی زمین و ایجاد شده به کمک پمپ‌های خلا) رخ می‌دهد. این پدیده شگفت‌انگیز به نقطه سه گانه Triple Point معروف است؛ جایی که آب به طور همزمان در سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد.

حسین سیمایی صراف وزیر علوم در بیست و پنجمین جشنواره تجلیل از پژوهشگران، فناوران و نوآوران برگزیده کشورکه امروز در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، گفت: آدم وقتی که در بعضی از خیابان‌های شهر در بعضی از کتابفروشی‌ها را می‌رود و سر می‌زند یک خورده متاسف می‌شود که چقدر بازار نشر و کتاب و مقاله و ظاهراً پژوهش مبتذل شده است.

رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر گفت: اخیرا به دلیل تحریم‌ها و مشکلات مختلف دانشگاه‌ها دچار چالش‌هایی شده‌اند. فرایندهای داوری طولانی وعدم پذیرش مقالات ایرانیان بدون دلایل علمی و رد سریع (fast reject) مقالات از سوی مجلات می‌تواند در نشر بروندادهای علمی کشور تاثیر بگذارد. در مجموع محدودیت‌های مالی، کاهش ارتباطات بین‌المللی، مسائل ناشی از تحریم، سخت‌گیری ناشران، کاهش انگیزه‌های پژوهشگران، کاهش حضور پژوهشگران در همایش‌های بین‌المللی، دسترسی نداشتن پژوهشگران به پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی شرایط دانشگاههای ما را برای ارتقای رتبه دشوارتر می‌سازد.

یکصد و چهل و یکمین نشست مجمع عمومی فرهنگستان علوم در روز پنجشنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۳ با حضور محمدرضا عارف معاون‌اول رئیس‌جمهور، مخبر دزفولی رئیس فرهنگستان و اعضای منتخب برگزار شد. مخبر دزفولی به وظیفه فرهنگستان در تحقق مرجعیت علمی و ارتباط نظام‌مند با دولت اشاره داشته و عارف نیز به بحث تقویت دیپلماسی علمی، جایگاه فرهنگستان بعنوان اتاق فکر دولت، الزام به سیاست زده نشدن فرهنگستان، اشاره نمودند. نکته جالب اینکه هیچ یک از دو طرف، تبیین درستی از نقش فرهنگستان علوم نداشتند و وظایف انجمن‌های علمی و شورای انجمن‌های علمی کشور را با نقش فرهنگستان اشتباه گرفته بودند. بعبارت روشن تر، تحلیل منظومه فکری افراد حاضر در جلسه نشان دهنده، تعارفی بودن جلسه بود تا اراده ورزی برای استخراج نقشه راه همکاری‌های متقابل.

از مشخصات جامعه امروز ما که تاریخ به‌خاطر خواهد سپرد، دخالت دانش‌نما‌ها و دانشمندنما‌هایی است که با تمسک به شبه علم، به هر دلیلی مانع کشف حقیقت و بیان واقعیت می‌شوند. سابقا اگر چشمه بعضی اظهار نظر‌های غیرعلمی و خرافه‌ای یا توهمی از محوطه کوچه و بازار بود امروز حالا سر و صدا‌ها از محوطه دانشگاه و حوزه و توسط مدعیان دانش در می‌آید. بیت‌الغزل سخنان دکتر سیمایی صراف وزیر محترم علوم در جلسه معارفه خویش این بود که: سروصدای شبه علم خیلی بلند است و سد راه ما شده. کسانی که علمی فکر نمی‌کنند به راحتی تن به خرافه، خیالات و توهمات می‌دهند. عده‌ای می‌گفتند ما به کرونا اعتقاد نداریم، مگر کرونا امری عقیدتی است؟! این بی سوادی به سادگی قابل سنجش نیست و در آمار‌ها ثبت نمی‌شود. این نوع بی سوادی، وقتی با انواع مدارک رنگارنگ دانشگاهی، تایید و تقویت شود ندانستن و جهل مرکب را باعث می‌شود.

تاریخ ایده‌ها (History of ideas) رشته‌ای پژوهشی در تاریخ محسوب شده که به بیان، نگهداری و تغییر ایده‌های انسانی در طول دوران می‌پردازد. تاریخ ایده‌ها یک رشته خواهر یا یک رویکردی خاص در تاریخ روشنفکری، محسوب می‌گردد. مطالعات در تاریخ ایده‌ها ممکن است شامل تحقیق بین رشته‌ای در تاریخ فلسفه، تاریخ دانش یا تاریخ ادبیات باشد. در سوئد، تاریخ ایده‌ها و علوم از سال ۶ نوامبر ۱۹۳۲ موضوعی مجزا برای دانشگاه بوده‌است. متاسفانه در ایران، توجه خاصی به تاریخ ایده ها با رویکردهای تاریخی ، ترویج و توسعه علم، علم برای همه، پهنه بندی و هم یابی های علمی و غیره نمی شود. بر همین اساس، نگاه بسیار ضعیفی به تهیه تزاروس ها و لکزیکون های تخصصی در کشور وجود دارد.

حجت الاسلام احمدحسین شریفی، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم در مطلبی با عنوان اولویت‌های علوم انسانی اسلامی در نقشه جامع علمی کشور بیان داشت که اولویت‌های علمی ترسیم شده در این نقشه دست کم در حوزه علوم انسانی و معارف اسلامی هنوز هم (که در پایان این برنامه هستیم) از حالت اولویت خارج نشده‌اند! و تا رسیدن به نقطه رضایت‌بخشی در این موضوعات فاصله بسیار زیادی داریم.هر چند در ده سال گذشته فعالیت‌های خوبی در تک‌تک این موضوعات صورت گرفته است؛ اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم. اساساً در برخی از این موضوعات، نه در حوزه‌های علمیه و نه در دانشگاه‌ها، هیچ اقدام قابل ذکری انجام نگرفته است!

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه امروز کشورگشایی از طریق علم و فناوری در حال وقوع است؛ گفت: جالب است که کشورگشایی از طریق علم و فناوری پسندیده و مشروع هم است. اگر می‌خواهیم قدرت نرم نظام را ارتقا دهیم و اگر دنبال صدور انقلاب اسلامی و گسترش تمدن خود هستیم، تنها راه آن سرمایه‌گذاری در زمینه علم است.

ارتباطات بینا رشته ای در دنیا متاسفانه با نوعی کم توجهی بنیادین مواجه بوده و تجارب رایج موجود در چند قالب راه اندازی چندرشته ای ها در دانشگاه ها ، انجام فعالیت های پژوهشی با رویکرد بینارشته ای ، تاسیس اتاق های فکر در نهادهای سیاستگذار ، ترویج علم و چند اقدام محدود دیگر، در حال دنباله گیری است. این در حالی است که می توان با اقداماتی نظیر تعریف و مستندسازی دیدگاه های کلان در هر رشته ( همانند رابطه استراتژی های بخشی با استراتژی اصلی در یک شرکت) ، کاربردی سازی علوم ، گرایش دهی متقابل به رشته ها در حوزه های علمی دیگر و مواردی همانند اقدام به کاهش سخت خوانی در حوزه های علمی نمود. رفع سخت خوانی با تالیف یک دایره المعارف ، فرهنگ لغت یا واژه نامه کاهش نیافته و حتی ممکن است ، تشدید کننده نافهمی ها هم شود.

دولت کانادا اخیرا سیاست جدیدی درباره تامین مالی تحقیقات در زمینه «فناوری‌های حساس» اعلام کرده که نگرانی‌هایی در جامعه آکادمیک در ایران برانگیخته است. بسیاری در شبکه‌های اجتماعی تصور کردند این قانون به معنای تحریم دانشجو‌های دانشگاه‌های ایران است. بر اساس این تصمیم، اگر موسسات آموزشی و دانشگاه‌های کانادایی برای انجام تحقیق روی «فناوری‌های حساس» با بعضی موسسات چینی، ایرانی و روسی در ارتباط باشند، از وام دولتی محروم خواهند شد.

نشریه علمی معتبر «نیچر» در گزارش سالانه خود اعلام کرد که سال ۲۰۲۳ به لحاظ تقلب آکادمیک رکورد شکسته است و بیش از ۱۰ هزار مقاله تحقیقاتی پس از انتشار بازپس‌گرفته شده‌اند. نرخ بازپس‌گیری مقالات نسبت به مجموع مقالات منتشر شده در هر سال در دهه گذشته بیش از سه برابر شده و در سال ۲۰۲۲ از ۰.۲ درصد فراتر رفته است. در میان کشور‌هایی که بیش از ۱۰۰ هزار مقاله در دو دهه گذشته منتشر کرده‌اند، عربستان سعودی با نرخ استرداد ۳۰ مقاله در هر ۱۰ هزار مقاله بالاترین نرخ بازپس‌گیری مقالات را دارد. این آمار، مقالاتی را که در همایش‌ها پذیرفته شده‌اند در بر نگرفته است. لازم به توضیح است که کم توجهی به اصالت سنجی پروژه‌های تحقیقاتی و پایان نامه‌ای، ضعف شدید اساتید دانشگاه در سه بحث زبان، روش تحقیق و امار و همچنین جذب بالای دانشجویان کم توان و بعضا سهمیه‌ای، در تشدید تولید مقالات کم ارزش و تقلبی بشدت موثر می‌باشد. فعلا بحثی درباره خیابان انقلاب و اجبار به چاپ مقاله از پایان نامه‌های دکتری و ارشد به اسم کار پژوهشی، نداریم.

هدف از تشکیل این کارگروه، بررسی رشته‌های علوم دریایی و تدوین نظام جامع آموزش علوم دریایی به منظور افزایش بهره‌مندی از توانایی‌ها، امکانات و پتانسیل‌های دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، شناسایی چالش‌ها، مشکلات و نیازهای حوزه‌های دریا در امر آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص است.

مقالات علمی برای مخاطبان عمومی و افرادی که تخصص علمی خاصی ندارند و افرادی که رشته‌ای غیر از رشته مقاله نگارش‌شده خوانده‌اند، به سادگی قابل فهم نیستند. به همین دلیل، ساده‌سازی و خبری‌سازی این مقالات توسط خبرگزاری‌ها و رسانه‌های علمی برای تبدیل آن‌ها به محتوایی قابل درک برای مخاطبان عامه و افزایش دسترسی به دانش علمی ضرورت دارد.

از سال ۲۰۱۸ با تشدید تحریم‌ها نه‌تن‌ها میزان همکاری علمی ایران با دیگر کشور‌ها کاهش نیافته، بلکه رشد چشمگیری هم پیدا کرده است؛ مساله‌ای که شاید در وهله اول چندان منطقی به نظر نرسد، اما با نگاهی به سهم مقالات مشترک از میان کل مقالات منتشرشده ایران در بازه زمانی مختلف، می‌توان به صحت آن پی برد. با این حال نمی‌توان نقش تحریم‌ها را در تغییر شرکای علمی ایران نادیده گرفت؛ به‌طوری که چین از سه سال پیش جایگزین کانادا که تا پیش از آن در جایگاه دوم همکاری با ایران قرار داشت شده و امروز بعد از آمریکا بیشترین میزان مقالات تالیفی کشورمان با پژوهشگران و اساتید چینی منتشر می‌شد.

کشور دچار نوعی جنون مقاله نویسی علمی- پژوهشی و چاپ در مجلات گرید دار داخلی و خارجی شده است. مقالاتی که عموما پایان نامه محور بوده و فاقد پختگی ها‌ی لازم هستند (هر دانشگاه داخلی به این گذاره اعتراض دارد اعلام کند تا با بررسی و انتخاب ۱۰۰ پایان نامه تحصیلات تکمیلی از دانشگاه شان روسیاه شان کنیم). گویا علم و پیشرفت علمی با محوریت مقالات علمی- پژوهشی محقق می‌شود. جمع اوری داده‌ها و چاپ مقاله در ایران هم داستان‌ها دارد. کاسبی ۲۰-۳۰ میلیون تومانی برای اخذ پذیرش و چاپ در برخی مجلات تا چاپ ۵۰-۷۰ میلیون تومانی در مجلات ISI (باز هم اگر کسی مدعی است، پا جلو بگذارد ثابت کنیم). سرانگشتی حساب کنیم تا مشتری شوید. مقاله‌ای ۵۰ میلیون تومان یا هزار دلار. با ۳۶ میلیون دلار، می‌توان ۳۶ هزار مقاله رسمی برای کشور و به اسم کشور چاپ کرد. خجالت نمی‌کشیم از این حد افتضاح با پوشش علم. شرم نمی‌کنیم که اسم این شاخص را توسعه علمی بگذاریم؟ پلشتی کار به حدی بالا امده که بخشی از جریان علمی کشور تبدیل شده است به آویز تریپ بازی علمی، گرفتن حقوق هیات علمی و چاپ مقاله توسط دانشجویان. احتمالا آقای وزیر عتف جناب دکتر زلفی گل، صحبتی در این خصوص ندارند؟ متمایل به مناظره نیستند؟ جوابیه‌ای نمی‌خواهند برای تنویر افکار عمومی برایمان بفرستند؟ و.. پاسخ همه این موارد منفی است، چون اصل ماجرا درست است و مدیران علمی ما، جرات صحبت و لایه برداری از این باتلاق را ندارند. با هر مقام علمی دارای پست موثر مدیریت علمی در کشور حاضر به مناظره در مکان و نهاد علمی خودشان هستیم (ما می‌اییم).

ما دیپلماسی را توان نشان دادن قدرت به حریف ، بدون آنکه او احساس خطر کند، تعریف می کنیم که به دو شاخه دیپلماسی رسمی و غیر رسمی( ورزش ، علمی، هنر، صنفی و نهادی و نظایر آنها)، تقسیم بندی می شود. خبر می رسد که سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران عصر یکشنبه ۵ شهریور ماه در همایش رؤسا و مسئولان بین‌الملل دانشگاه‌ها با عنوان «دیپلماسی علمی در سیاست خارجی؛ ظرفیت‌ها و رویکردها» که در وزارت امور خارجه برگزار شد،بحث دیپلماسی علمی یکپارچه با همکاری ۱۴ دانشگاه را به میان کشیده است. از نامبرده باید پرسید که وقتی آموزش عالی کشور در موج دوم تحولات( دانشگاه پژوهش محور) در جا می زند و توان رسیدن به موج سوم(دانشگاه کارآفرین) را ندارد، وقتی افول نظام آموزش عالی کشور بدلیل انواع سهمیه های دانشجویی و هیات علمی قابل پیش بینی است، وقتی دیپلماسی رسمی کشور از مجرای وزارت امور خارجه، انسجام لازم را ندارد، شما از اجرای کدام دیپلماسی عمومی( شاخه دیپلماسی علمی)برای تحقق کدامین اهداف ، حرف می زنید؟ قصد صحبت گل درشت و پر کردن وقت جلسه را داری یا قصد دارید برای تامین منافع ملی کشورت کاری انجام دهی؟ آقای مقیمی عزیز، شاید این حرف ها دهن خیلی ها را باز نگاه دارد، اما ورای حدیث نفس( ان شاالله) ، در جیب کوچک شلوار ما هم جای ندارد اخوی.پرداختن به اولویت ها در انجام وظایف یادت نرود. مخاطرات منجر به افول توانمندی علمی کشور،جدی است . مردانه پای این کار قرار بگیر و با این چالش دست و پنجه نرم کن تا ان شاالله کم رنگ و بی رنگ شود.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی گفت: چهارمین کشور تولید کننده علم در حوزه گیاهان دارویی هستیم و این حاصل حرکت هوشمندانه تأسیس دانشگاه‌های طب سنتی است که اکنون اتفاق افتاد.

عبدالحسین خسروپناه؛ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی را انسانی معقول و کم زاویه می‌شناسیم. بدون تعارف از ایشان می‌پرسیم از کدام سند جامع علمی کشور صحبت می‌کنند؟ چه کسی عملکرد این سند تا زمان حاضر را رصد کرد. ما درباره پیشرفت علمی کشور بشدت نگران بوده و از این حجم صوری بازی و نمایش دلگیر بوده و هشدار می‌دهیم. چرا نباید مولفین و اجرا کنندگان سند جامع علمی کشور به اتهام قصور، تقصیر و اهمال دادگاهی شوند؟

برخی از افراد معتقدند که یخ زدگی امواج صوتی و امواج موبایل، یکی از آسیب های شایع در زمان برودت هوا و کاهش دما ، می باشد. تا حدی که می تواند باعث سقوط امواج یخ زده روی زمین و قطع ارتباطات تلفن همراه در تماس بین دونفر گردد. به منظور کاهش این احتمال ، وارد تنظیمات گوشی خود شده و بخش افزایش سرعت ارسال امواج و بالا بردن دمای امواج ارسالی موبایل تا 20 درجه سانتیگراد را تنظیم کنید. به منظور استفاده سایر خوانندگان، تجارب خود را با ما در میان بگذارید.

پیمان صالحی در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری کشور اظهار داشت: شیب رشد علمی عربستان نیز نشان می‌دهد که عربستان اگر با همین شیب ادامه دهد، سه سال دیگر ما را راحت رد می‌کند. عربستان سرمایه گذاری زیادی در این حوزه انجام داده، ولی برخی می‌گویند که این‌ها مقاله و پژوهشگر می‌خرند. با این حال هر کاری که می‌کند در حال پیش‌روی هستند و حواسمان باید به این موضوع باشد. تا ۵ سال دیگر تمام مجلات پولی خواهند شد.