شعارسال: یکی از سنت های بهارانه ما ایرانی ها که در کنار خانه تکانی ها و خریدهای شب عید و علیرغم همه دغدغه ها اهتمامی ویژه به آن داریم، زیارت اهل قبور در آخرین شب جمعه سال است، سنتی دیرینه برای سهیم کردن اموات و آنها که پیش از این در شادی رسیدن بهار با ما همراه بودند و اکنون در جوار رحمت حق جای گرفته اند، در نشاط نو شدنِ سال.

از این رو و در بررسی فلسفه و علل این سنت و میزان تطبیق آن با آموزه های دینی با حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی حائری پور، استاد حوزه و کارشناس مذهبی و مولف آثاری همچون «آداب نماز» به گفت وگو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:

فلسفه زیارت اهل قبور چیست و آیا آموزه های دینی مذهبی ما روی این سنت صحه می گذارند؟

زیارت اهل قبور در روایات از جهات مختلف مورد تاکید است: یک جهت آن است که این زیارت برای آنها که به آن اهتمام دارند، نسبت به مسئله مرگ و معاد تذکر می دهد تا یادشان باشد این مسیر یعنی مرگ را همه طی می کنند.

به عبارت بهتر، زیارت اهل قبور باعث می شود تا انسان در این ترافیک و شلوغی دنیا به یاد مرگ افتاده و بکوشد اهل تقوا و پاکی باشد، حقوق خدا و مردم را بهتر و بیشتر از گذشته رعایت کند و اگر حقوقی در طول مدت زندگی اش از دیگران فوت کرده و انجام نداده را جبران کند.

از این جهت، زیارت اهل قبور برای سازندگی انسان و اصلاح سبک زندگی اش بسیار مهم است.

علاوه بر این، زیارت اهل قبور تکریم آنهایی است که پیش از این در میان ما بودند و اکنون رحلت کرده اند اعم از والدین، خواهر و برادر، دوستان و مومنان. اساساً عقل و منطق هم می گوید که نباید آنها را فراموش کرد و باید به یادشان بود که از بهترین راه های این یاد کردن، رفتن به زیارت اهل قبور و گرامی داشتن یادشان با خیرات و مبرات و فرستادن صله برای شان است.

از این رو، اینکه در کنار قبور توقف کرده و صاحبان قبر را با فاتحه و خواندن قرآن و دعا یاد می کنیم، برای اموات شادی بخش است.

آیا قرآن کریم هم در این باره توصیه و دستورالعملی دارد؟ به عبارت بهتر آیا زیارت اهل قبور مورد تایید قرآت است؟

بله، در قرآن کریم هم این مسئله مورد تاکید قرار گرفته که نباید کسانی را که از دنیا می روند و روح شان عروج می کند و به ملکوت اعلی می پیوندد به ویژه شهدا را مرده بینگاریم، چون آنها نزد خدا هستند و اساساً به تصریح آیات نورانی قرآن شهدا نزد خدا روزی می خورند: «عِندَ رَبِّهِم يُرزَقونَ».

بنابر این، از نظر قرآن و فرهنگ دینی ما آنها که از دنیا می روند چون فقط جسم شان در دل خاک می رود و روح شان باقی است، پس می توان با ارواح آنها از طرقی همچون زیارت اهل قبور و انجام کارهای خیر به نیت شان ارتباط برقرار کرد؛ یعنی امکان ارتباط میان آنها که در حیات دنیوی اند با آنها که رحلت کرده اند، وجود دارد.

نکته مهم آنکه در ادیان دیگر هم پیروان آنها به زیارت آنهایی که از دنیا رفته، می روند و آنها را تکریم کرده و یاد و خاطره شان را گرامی می دارند.

یعنی همه ادیان زیارت اهل قبور را تایید می کنند اما اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی این مسئله را به زیباترین وجه مطرح کرده و یاد معاد را در این سنت منعکس کرده است؛ یعنی این زیارت در اسلام همراه با یادآوری های مرگ و معاد است و تاثیر این زیارت و خیرات و نذورات برای اموات را به روشنی تصریح می کند.

سنت مرسوم ما ایرانی ها که در آستانه بهار به زیارت اهل قبور رفته و آنها را در شادی بهارانه خود سهیم می کنیم، چقدر به نگاه اسلام به این مسئله نزدیک و موردتایید آن است؟

بی تردید اصل این سنت ملی که در آخرین شب جمعه سال مردم مقیدند تا به زیارت اهل قبور بروند، مورد استقابل و تایید دین است.

باید توجه داشت این مسئله همیشه حسنه است اما در آستانه بهار یاد کردن از اموات، کار ویژه ای است تا یادی کنیم از آنها که در بهار جای شان پیش ما خالی است؛ یعنی همانطور که در آستانه سال نو آماده صله رحم و دیدوبازدیدهای نوروزی می شویم، به دیدار آنها که از دنیا رفته اند نیز می رویم.

زیارتنامه مختصری که برای اموات وجود دارد با این مضمون «السَّلامُ عَلَى أَهْلِ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ يَا أَهْلَ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ ...» چه پیام هایی را در خود نهفته دارد؟

زیارت مختصر اهل قبور یادکردی است از اموات به عنوان اهل توحید و موحدان، چون آنها که از دنیا رفته اند در جایی قرار دارند که دیگر اسم و شهرت و قومیت برای شناخت آدم ها مطرح نیست بلکه انسان ها با مکتب و مذهب شان شناخته می شوند، لذا با بهترین خطاب ها خطاب شان می کنیم و می گوییم: «السَّلامُ عَلَى أَهْلِ لا إِلَهَ إِلّا اللَّهُ»؛ سپس در ادامه درباره رسالت نبوی و ولایت علوی هم سخن می گوییم و تصریح می کنیم به زیارت کسانی می رویم که یک عمر به پاکی زیسته اند و اینچنین خطابی برای اهل قبور بهترین و شادی بخش و برای خود ما نیز تذکر است تا مراقب باشیم بر محور عبودیت الله زندگی کنیم و سبک زندگی مان توحیدی باشد تا دنیازده و دنیاگرا نباشیم؛ یعنی در عین استفاده از نعمات الهی، گرفتار فساد و آلودگی و معصیت و گناه نشویم.

از این رو، زیارت مختصری که برای اهل قبور خوانده می شود سراسر تذکر و یادآوری است.

بهترین چیزی که می توان برای اموات به عنوان صله همراه برد؟ چیست و چه چیز بیش از همه می تواند به آنها که به قول معروف «دست شان از دنیا کوتاه است» کمک کند؟

مطلوب ترین و مناسب ترینِ صله ها برای اهل قبور آن است که برای شان هدیه ای ببریم که در آن عالم به کارشان آید، مثل قرائت قرآن به ویژه سوره مبارکه حمد؛ لذا بهتر است خود را مقید کنیم تا در کنار هر قبری یک بار سوره مبارکه حمد را قرائت کنیم که با همین یک قرائت کل قبرستان بهره مند می شوند.

پس از قرآن، آنچه بیش از همه به کار اموات می آید خیرات و مبرات است؛ بعضاً دیده می شود هزینه هایی برای خرید گل می شود که باید گفت متاسفانه گل به کار اموات نمی آید بلکه باید به احیاء تقدیم شود و در مقابل به نیت اموات خیراتی دهیم و خوراکی هایی را به با نیت فاتحه ای تقسیم کنیم که این بسیار مناسب است چنان که در روایات بسیار تاکید شده با هر چه می شود، برای اموات خیرات و ثواب اش را به روح اموات هدیه دهید.

... این بهترین خیرات برای مرحومان و از دنیارفتگان است.

و توصیه رفتاری به زائران اهل قبور؟

پیام مهم رفتن به زیارت اهل قبور در کنار تکریم اموات، تذکری است که زندگان باید بگیرند؛ اگر بخواهیم خوب نسبت به آخرت متذکر شویم و خود را بازیابی کنیم، باید در حین زیارت از وسائل و عواملی که ما را به دنیا مشغول می کند، دور شویم و اینطور نباشد که در قبرستان هم مشغول به صحبت و استفاده از تلفن همراه و .. باشیم چراکه این با پیام زیارت اهل قبور منافات دارد.

یعنی مثل نماز و ارتباط با خدا که نیاز به حضور قلب هست باید در این زیارت هم به دلیل ارتباط با آخرت، حضور قلب داشت تا این زیارت حس سبکی و نشاط و دیگر برکات را برای مان به ارمغان بیاورد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: 24اسفند1396 ، کدخبر: 695911: www.shabestan.ir