پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

فرشاد مومنی، اقتصاددان و رئیس موسسه دین و اقتصاد در نشست دانایی و توسعه و رونمایی از کتاب اندیشه بی‌خانمان می‌گوید که در واقع همه چیز در جامعه ما دفرمه و از ریخت افتاده است. حال سوال این است که چرا چنین اتفاقی رخ داده است. پاسخ مشخص است، زیرا این امر در کادر نظام حیات جمعی دیده نشده یا نخواسته که دیده بشود. در چنین شرایطی سیاستگذاری اقتصادی ما شبیه انتخابات برگزار کردن ما می‌شود. به همبن دلیل رضاقلی دغدغه دارد که چرا این علوم کارکرد ندارند. این به این معنا نیست که اصحاب علم درک ندارند که چه اتفاقی رخ داده است بلکه آنچنان هویت جمعی پیدا نمی‌کند که اثربخشی داشته باشد. اگر حکومت بخواهد رابطه خود با مردم را در استاندارد ۲۷۰ سال پیش نگه دارد نمی‌توان دانش‌بنیان شد، این را رضاقلی در کتاب سراب گرایی صنعتی در جامعه قبایلی ایران و ضرورت در مرکزیت قرار گرفتن علم و فناوری در توسعه، بیان کرده بود. دوستانی که به نسل من می‌گویند که تو هم آن زمان انقلاب بودی پس باید عذرخواهی کنید به آن‌ها توصیه می‌کنم که کتاب تاریخ بی خردی خانم باربارا تاکمن را بخوانند. در این کتاب، پنج نفطه عطف تاریخ بشر را بررسی کرده و تصریح دارد که عادی‌ترین انسان‌های تاریخ، واقعیت را درک می‌کردند، اما در ساختار قدرت حاکمان موضوعات دم دستی ساده را درک نکرده بودند. فردی عذرخواهی بکند با نکند بیشتر سطح فهم خود را از پدیده انقلاب اجتماعی منعکس می‌کند. ضمن اینکه گره‌ای هم با عذرخواهی من باز نمی‌شود. شبیه موضوعی که در مورد انقلاب مطرح می‌شود در مورد توسعه هم مطرح می‌شود. همچنانکه برخی به صراحت اعلام می‌کنند که میلی به توسعه ندارند. حیاتی‌ترین مسائل هم تا زمانی که هویت جمعی در کشور پیدا نکنند نمی‌توانند در مسیر اعتلا قرار گیرند. مساله توسعه یک مساله اجتناب‌ناپذیر است و اگر به صورت فعال و خلاق با توسعه روبرو نشویم در نتیجه سیلی خواهیم خورد. از ربع پایانی قرن بیستم کشور‌ها وارد یک مدار جدید به نام عصر دانایی شدند و انقلاب دانایی و اقتصاد مبتنی بر دانایی به مثابه یک شیوه تولید و همزمان به مثابه یک نظام حیات جمعی باید مورد توجه قرار بگیرد. کشور‌های در حال توسعه در موج اول انقلاب صنعتی فکر می‌کردند که صنعتی شدن یک امر انتزاعی بوده و صرفا با جابجایی ماشین‌آلات محقق می‌شود برای همین بر این باور بودند که دیگران ماشین‌آلات صنعتی تولید کردند و ما خریداری کرده و صنعتی می‌شویم. این در حالی است که صنعتی شدن باید در کادر نظام حیات جمعی دیده شود و تغییرات اجباری متناسب در ساخت سیاسی و اجتماعی و نظام آموزشی و ... لحاظ شود، اما، چون این نکات لحاظ نشد، جوامع به ابن روز افتادند به ترتیبی که الان حسرت دوران پیشاصنعتی را می‌خورند. یعنی گرفتاری‌ها چندین برابر شده و توانمندی پیشین را از دست دادند. این نوع طرز تفکر بود که باعث شد در بیست سال تورم کشور، سه هزار و نود درصد و نقدینگی ده هزار و دویست و پنجاه درصد رشد کند. وقتی ماجرای توسعه گره خورد باید روی دو جا متمرکز شد یکی اعتبار علمی جهت‌گیری‌های سیاستی و فرایند‌های تصمیم‌گیری و تخصیص منابع و دیگری نظام توزیع منافع. دقیق توضیح دهم که چطور به جای علم در فرایند سیاست‌گذاری و تخصیص منابع از شبه علم استفاده می‌کنند و گنجشک را رنگ می‌کنند و جای چیز دیگری قالب می‌کنند. این چه جور علمی است که یک بسته سیاستی معین در طی بالغ بر سه دهه گذشته در دستور کار نظام تصمیم‌گیری کشور قرار داشته است، اما به هیچ کدام از اهداف اعلام کرده نرسیده است و هزاران تخریب و فساد و به هم ریختگی و وابستگی ذلت‌بار و نابرابری ناهنجار را پدید آورده آما همچنان در دستور کار است و با بزک کردن جلو می‌رود. در دستکاری واقعیت و جا زدن شبه علم و دروغ و کلک و پنهان کاری واویلایی درست کردند. شما حساب کنید که در این کشور سه چهار سال است که سالنامه آماری را منتشر نمی‌کنند. نزدیک سی سال است که روند تحولات سهم مربوط به ارزش آفرینی واسطه‌گریی مالی را حذف کردند تا سلطه ربا را پنهان کنند در حالیکه ده متغیر کنترلی دیگر وجود دارد که با آن می‌توان موضوع را متوجه شد.

فرشاد مومنی اقتصاددان معتقد است: فرشاد مومنی که در نشست بررسی ضرورت‌های توسعه خواهی در ایران در موسسه مطالعات دین و اقتصاد سخن می‌گفت، با بیان اینکه در این شرایط که با این نارساییها، تلخی‌ها و فرصت سوزی‌هایی روبرو هستیم، اندیشه توسعه، می‌تواند راه برون رفتی ایجاد کند، تصریح کرد: برای کسانی که طی بالغ بر سه دهه گذشته، بحث‌های من را دنبال کرده اند، این آگاهی وجود دارد که از آغازین روز‌های اجرای برنامه تعدیل ساختاری، یکی از مهمترین مولفه‌های تلاشهایم این بود که به مسئولین کشور که با نهایت توهم، به اینکه از طریق بسته سیاستی موسوم به تعدیل ساختاری گرهی از کشور بازکنند، دل بسته بودند، گوشزد کنم که برنامه تعدیل ساختاری، برنامه توسعه نیست. وی معتقد است:تا زمانی که احساس ناامنی و نااطمینانی به حداقل نرسد، امکان غلبه ظرفیت‌های دورنگری به کوته نگری فراهم نمی‌شود. ناامنی فراگیر، ریشه دارترین مانع توسعه در ایران است.

با وجود آنکه دکتر داود سوری در طیف بندی رسانه‌ای در زمره اقتصاددانانی قلمداد می‌شود که در سمت جریان طرفدار اقتصاد آزاد قرار می‌گیرد، اما بسیاری از اقتصاددانان مرسوم به نهادگرا خواستار آزادی او شده اند. بیش از ۳۴۵ تن از اقتصاددانان و فعالان اقتصادی و رسانه‌ای در نامه‌ای مشترک خواستار آزادی دکتر داود سوری شده اند.

جمعی از اقتصاددانان نهادگرا طی نامه‌ای شوک‌های متعدد و بی ثباتی اقتصاد کلان را در پی جراحی‌های اقتصادی از سوی سیاست گذار بدون توجه به عواقب آن را بسیار خطرناک دانسته اند. در این نامه بر خلاف سنوات گذشته چهره‌های شاخص نهادگرایی ایران مانند محسن رنانی، فرشاد مومنی و عباس شاکری نامه را امضا نکرده اند، اما چهره‌هایی مانند محمد ستاری فر، حجت میرزایی، بهروز هادی زنوز آن را امضا کردند.

شاید یکی از بهترین واژه‌ها برای توصیف تورستن وبلن «متفاوت» است. این تفاوت را در نقد‌های اقتصادی، شیوۀ بیان طعنه‌آمیز و حتی در زندگی شخصی وبلن می‌توان دید. او با ذهنی خلاق و نگاهی جامع به بالاترین مراتب علمی زمان خودش دست یافت، و زبان تند و حواشی زندگی شخصی‌اش همان‌ها را از او گرفت و منزوی اش کرد. زندگی‌نامه‌ای جدید ادعا می‌کند وبلن نه یک بیگانۀ حاشیه‌ای، بلکه مهم‌ترین متفکر اقتصادیِ عصر طلایی آمریکا بود و نقدهایش بر نظریۀ اقتصادی و سرمایه‌داری هنوز حرف برای گفتن دارد.

علیرضا بهشتی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: نهضت‌های دینی بزرگترین آسیب را از تحریف‌هایی می‌بینند که به نام دین صورت می‌گیرد. اینجا است که همه مردم باید حساس باشند و مبادا فکر کنیم کسی از بیرون می‌آید و کمک می‌کند تا وضعی اصلاح شود. همه ما در خانه خودمان باید به اصلاح بپردازیم.

علیرضا بهشتی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، گفت: اگر امر به معروف و نهی از منکر محدود شود به اینکه محتسب، شهنه و داروغه در جامعه اسلامی راه بیفتند و اعمال قبیحه‌ای که در ملأ عام بخواهد انجام بگیرد را جلوگیری کنند و ببینند حجاب خانم‌ها و لباس پوشیدن آقایان درست هست یا نیست، استدلال امام حسین (ع) زیر سؤال خواهد رفت برای اینکه یک واجب بزرگتر یعنی حفظ جان خود و خاندانش را فدا کند و زیر بار ظلم نرود و مرگ در راه حق را بپذیرد.

یک کارشناس اقتصادی گفت: عدم اجماع نخبگان اقتصادی و سیاسی بر سر مسایل کلیدی اقتصاد ایران موجب شده که اصلاحات ساختاری و نهادی به تعویق بیفتد.

مناقشه بر سر آب هیرمند به یکی از طولانی‌ترین اختلافات آبی در جهان دامن زده که از ۱۲۵۱ شمسی تاکنون به‌صورتی کج دار-و-مریز ادامه داشته است.

دانشگاه زابل طبق گزارش توسعه جهانی آب، تا سال ۲۰۳۰ نیمی از جمعیت جهان در مناطقی با تنش آبی خواهند زیست. تعداد تنش‌های آبی در ۲۰۱۱ نسبت به ۲۰۰۹، سه‌برابر شده است. از جمله می‌توان به تنش‌های میان مصر، اتیوپی و سودان بر سر نیل و درگیری میان تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان اشاره کرد.

آیا خرسنگِ حکمروایی دموکرانیک و توسعه در ایران دچار طلسم تاریخی گشته است، تا هر زمان که به قله‌ی تحقق می‌رسد، باز فرو افتد؟ یا به تعبیر آلبر کامو (افسانه سیزیف) مردم قهرمان پوچی هستند، چون با شور و عشق، و درد و رنج، با این که می‌دانند صخره باز پایین خواهد غلتید، باز هم با انقلاب و جنبشی دیگر آن را به بالا می‌برند؟ یا با تعبیر روبر مرل (نمایشنامه سیزیف و مرگ) مردم قهرمان‌اند، چون اگر هم شکست بخورند، از تلاش برای برقراری نظمی جدید دست نمی‌کشند؟

در کشور خود ما اقتصادانانی مثل مرحوم حسین عظیمی، موسی غنی نژاد و محسن رنانی را می‌توان نهاد گرا نامید. مرحوم هاشمی رفسنجانی در تلاش بود که نمونه دولت توسعه خواه (نمونه اسیای شرقی) را در ایران پیاده کند، اما دو چالش اصلی داشت؛ فقدان نخبگان ملی گرا و وجود بوروکراسی ایدئولوژیک و شایسته ستیز و البته مشکلات دیگر...

فساد، رانت و نهاد غارت نیز به عنوان عوامل انحراف در تخصیص منابع، سرکوب خلاقیت، نوآوری، مهارت‌های مولد و کاهش بهره وری و کارآفرینی شناخته شده اند و کارآفرینان به وقت وجود قواعد بازی رانت جویانه بیشتر نقش مخرب به خود می‌گیرند تا مولد، و استعداد آن‌ها صرف رانت جویی می‌شود تا تولید و نوآوری.

شقاقی‌شهری گفت: اینکه ٧٠ درصد هزینه‌های تولید بویژه کالاهای اساسی و ضروری وابسته به نرخ ارز است، نشان می‌دهد ما به‌رغم شعارهایی که دادیم برای قطع وابستگی و تکیه بر توانایی‌های داخلی برای تولید ملی، کاری نکرده ایم، لذا واضح است منشأ همه گرانی‌ها در نرخ ارز است.

علی سعدوندی، تحلیلگر اقتصادی، انحصار در کشور را به‌واسطه حمایت‌های قانونی، حاکمیتی و دولتی می‌داند و می‌گوید که تا زمانی که حمایت‌ها باقی‌اند، انحصار‌ها هم پابرجایند.

نام سیدشمس‌الدین حسینی به دولت نهم و دهم گره خورده است؛ چه آن زمان که ردای وزارت اقتصاد دولت محمود احمدی‌نژاد را به تن کرد و چه این روزها که در زمره وزرا و مدیران آن دولت به مجلس یازدهم راه یافته است.

طبق گزارش سال ۲۰۱۹ که انستیتو رویترز با همکاری دانشگاه آکسفورد هر ساله منتشر می‌کند ۴.۳۸۸ میلیارد نفر از ۷.۶۷۶ میلیارد نفر جمعیت کره زمین به اینترنت دسترسی دارند و از آن استفاده می‌کنند که از میان این رقم، ۳ . ۴۸۴ میلیارد نفر نیز به رسانه‌های اجتماعی دسترسی دارند. به این ترتیب می‌توان گفت که بیش از نیمی از مردم کره زمین اطلاعات خود را از اینترنت کسب می‌کنند. اما اینکه چند درصد از این اطلاعات قابل اعتماد است سوال بزرگی است که به راحتی نمی‌توان به آن پاسخ داد.

بحران کرونا و چالش‌های حوزه پزشکی، صدای مخالفان بازار آزاد را بلندتر کرده است. می‌گویند سلامت حوزه‌ای عمومی است و باید جای پای دولت در آن بزرگ‌تر شود. با این حال، امیرحسین خالقی نظری متفاوت دارد و می‌گوید: هیچ‌کس جز خودمان نمی‌تواند ما را از مصیبت نجات دهد و نباید به سیاستمدارانی امید داشت که هزاران ملاحظه جز سلامتی مردم دارند.

در تمام این سال‌ها حضور پررنگ درآمد‌های نفتی همانقدر که سطح توقعاتِ به‌جای اقتصادی و اجتماعی مردم را از دولت‌ها افزایش داده است باعث نگرانی شماری از اقتصاددان‌ها نیز شده است؛ در این میان، اما دولت‌ها رفتار و گفتار دوگانه‌ای نسبت به ماجرا داشته‌اند و هرقدر که به صورت تئوریک از ضرورت تقویت سایر منابع درآمدی سخن گفته‌اند در عمل بیشتر و بیشتر وابسته نفت شده‌اند.