جمعه ۳۱ فروردين ۱۴۰۳ - 
تجربه‌های نزدیک به مرگ؛
در شروع هر قسمت از برنامۀ «زندگی پس از زندگی» این عبارت روی صفحه ظاهر می‌شود که «این برنامه صرفا یک گفتگوی تلویزیونی نیست. شما بینندۀ یک پژوهش هستید». اما اتفاقا وقتی از منظری نقادانه و جستجوگر نگاه می‌کنیم، تنها چیزی که در این برنامه نمی‌توان یافت «پژوهش» است. این برنامه صرفا یک گفتگوی تکراری است، پر از مفاهیم مبهم و تعریف نشده که هر کس می‌تواند هر نتیجه‌ای از آن بگیرد.
کد خبر: ۳۷۶۲۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
نسبت فقه و اخلاق؛
نسبت «فقه» و «اخلاق» همیشه در میان عالمان مسلمان و در دهه‌های اخیر میان به طور گسترده‌ای میان دین پژوهان به خصوص نواندشان دینی، محل نزاع بوده است. پاره‌ای از اندیشمندان اخلاق را ذیل دین تعریف می‌کنند، برخی آن را مستقل از دین دانسته و بعضی‌ها نیز اخلاق را مسأله‌ای مُشرف و مسلط بر گزاره‌های دینی می‌دانند به طوری که حکمِ دینی همیشه تابع حکم اخلاقی است. سروشِ دباغ روان‌درمان گر، مدرس فلسفه و نواندیش دینی است. او سالیانی است که دغدغۀ ربط میان «فقه» و «اخلاق» را دارد و توانسته پاره‌ای از موضوعات فقهی را در «ترازوی اخلاق» – در دستگاه اخلاقیِ خود – واکاوی کند. کتاب او به نام «زمین فقه و آسمان اخلاق» به تازگی منتشر شده است. از سوی دیگر محمد موسوی عقیقی پژوهشگر فقه، فلسفه و اخلاق مناسبات میان «فقه» و «اخلاق» را به فراخور موضوعاتی بررسی می‌کند. متن زیر، گفتگوی میان سروش دباغ و موسوی عقیقی است است.
کد خبر: ۳۷۲۵۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۲۲
یادداشت محسن سلگی؛
انقلاب اسلامی و مدرن بودن اصطلاح انقلاب در آن باید گفت انقلاب اسلامی هم مدرن بود هم دینی؛ چراکه هم انقلاب است هم اسلامی. هرچند که روح و غایت و منشأ آن دینی است، اما از نظر روشی و ابزاری، بی ارتباط با عالم و مفاهیم مدرن نیست. به زبان دیگر عموماً و عمدتاً دینی است و هرگز در ایدئولوژی‌های مدرن، ماندگاری و نیز کشش و انرژی مفاهیم مطرح شده در انقلاب اسلامی وجود نداشته و نخواهد داشت. اما این به منزله تباین و به ویژه تقابل و تنافر مطلق آن با امر مدرن نیست.
کد خبر: ۳۷۱۰۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۰۴
ریچارد داوکینز و پندار خدا
یکی از جریان‌های فکری معاصر که در محافل دانشگاهی و روشنفکری جهان بسیار تأثیرگذار بوده و در گسترۀ وسیعی تبلیغ و ترویج می‌شود جریان موسوم به “الحاد نوین” یا “خداناباوری جدید” یا “اتئیسم نو” است. در آغاز لازم است به تاریخچۀ این تفکر “بی‌خدایی جدید” (New Atheism) اشاره شود تا باب آشنایی با این جریان فلسفی- الهیاتی (و در واقع ضد الهیاتی و ضد دینی) هر چه بیشتر گشوده گردد و به فهمی درست از ان نایل آییم.
کد خبر: ۳۶۶۶۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۰
هژمونیِ هوش مصنوعی
آیا تمام عرصه‌های حیات آینده ما در دستان و تدبیر هوش مصنوعی خواهدبود؟ آیا هیچ قلمروی خارج از نفوذ، نظارت و مدلسازی هوش مصنوعی وجود ندارد؟ آینده پژوهان و تحلیگران تکنولوژی و سناریونویسی، هوش مصنوعی را مهمترین پدیده غالب و قالب‌سازِ عصر جدید و آینده می‌داند. اینرا در آثارتحلیگران مبرز وخاصه دانشورانِ اجتماعی و سیاسی این موضوع نظیر فوکوبا (۱۳۹۴)، هراری (۱۳۹۶و ۱۳۹۷) و… می‌توان دید. ترسیم سال‌های سیاه و فرو‌افتادگی ما در شبکه و ماتریسِ هوش مصنوعی یا همان تکثر و تولید الگو‌های جدید از کلان‌داده‌های مختلف و خلق ابزار‌ها و معماری‌های متفاوت و شتا‌ب‌دهنده و مدیریت‌کننده امور بشر تا ایجاد انسان‌نما‌ها و ربات‌های انسانی‌وش، چکیده این تصویر است. دورنمایی که گاه از آن بانظرات فراهوش و تکینگی (Singularity Hypotheses) نیز تحلیل و یاد می‌شود (Eden Et Al ,۲۰۱۳). باو جود یاریگری‌های زیادآن به انسان و جوامع، شاید عالم سینما مدت‌ها قبل، دیستوپیا و سیمای تیره آن را نیز در فیلم‌های علمی تخیلی برای ما با غلبه ربات‌ها و موجوداتِ شبیه‌سازی شده که خود نوعی خلق هوش مصنوعی در کلان داده‌های دی ان‌ای و ژنوم انسانی است ترسیم کرده‌است.
کد خبر: ۳۶۵۰۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۲
عبدالله افراسیابی؛
دگماتیسم به مثابه تصلب و تعصب محض مطلق و غیر معقول فکری و ذهنی است و تفکر و تعقل و انتقاد منصفانه و منطقی را برنمی تابد در تعارض و تناقض با آزاداندیشی و منطق و عقل و سیالیت و دینامیسم و ترانسفوریسم علمی و فلسفی می‌باشد.
کد خبر: ۳۶۰۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۲
دیدگاه‌های پوپر در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی از سوی دو طیف فکری مورد انتقاد جدی قرار گرفت. نخست متفکرین شیعه که نفی اتوپیا و ترسیم جامعه ایده‌آل از سوی پوپر را با نفی مهدویت و ظهور منجی عالم بشریت، یکسان تلقی می‌کردند و دوم هایدگریست‌های ایرانی نظیر احمد فردید و رضاداوری اردکانی که تفکر پوپر را دفاعیه‌ای جانبدارانه از سرمایه‌داری و لیبرال دموکراسی حاکم بر کشور‌های غربی می‌دانستند.
کد خبر: ۳۵۹۸۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۸
به مناسبت بزرگداشت؛
رضا منصوری، فیزیکدان شناخته شده به مناسبت بزرگداشت ابوریحان بیرونی، ضمن برشمردن خصائل علمی این دانشمند بزرگ ابراز داشت: شخصا، فردی مثل ابوریحان بیرونی سراغ ندارم که در تاریخ، با چنان ویژگی‌هایی، مخالف شبه علم و خرافات باشد.
کد خبر: ۳۵۷۷۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۱۳
نقدی بر جامعه اسلامی ایران؛
یکی از مهمترین مسائل فکری دوره‌ی معاصر ما، جست و جوی علل و ریشه‌های عقب ماندن جوامع اسلامی به طور اعم و جامعه‌ی ایران به طور اخص از قافله‌ی تمدن جدید با منشأ اروپای غربی و تلاش برای یافتن جواب پرسش‌های کلانی مانند موارد ذیل است؛ چرا تمدن جدید عصر حاضر صرفاً در جغرافیای اروپای غربی سر برآورد؟ چرا سرزمین‌های دیگر از جمله ممالک اسلامی نتوانستند بستر و شرایط لازم برای سر بر آوردن چنین پدیده‌ای را فراهم کنند؟ چرا سرزمین‌های اسلامی در عین این ناتوانی، حتی در برابر این تمدن جدید مقاومت نشان داده و به راحتی حاضر به جذب آن نبوده و نیستند؟
کد خبر: ۳۵۶۵۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۰۴
ضرورت ترجمۀ آثار فیلسوفان غربی
ترجمۀ آثار فیلسوفان غربی ضرورتی انکارناپذیر است و راه را برای شناخت سیر تفکر فلسفی در غرب باز می‌کند. در کشور ما مدتهاست که مترجمان به این مهم پرداخته اند، اما به نظر می‌رسد در این زمینه آسیب‌هایی وجود دارد که برطرف کردن آن‌ها زمینه را برای ترجمۀ بهتر متون فلسفی فراهم می‌آورد. در این باره با دکتر هدایت علوی تبار، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، به گفت و گو نشسته ایم.
کد خبر: ۳۵۵۹۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۳۰
عماد افروغ:
فلسفه اگر بخواهد منهای جامعه‌ی خود، منهای دلالت و بار ارزشی خود و همچنین منهای دلالت و بار عملی خود، مستقل تلقی شود، دردی را در پی خواهد داشت مثل اینکه در کل بگوییم فلسفه وابسته به غیر است و طی آن مدعی شویم که فلسفه علمی جهانی است و این جهان را هم در غرب خلاصه کنیم. این همان از خود بیگانگی است. از قضا هر دو نگاه بیمارند.
کد خبر: ۳۵۴۹۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۲۳
انتخابات هیات رئیسه شورای نگهبان؛
انتخابات هیئت رئیسه شورای نگهبان برگزار و با رای اعضای شورا، «هادی طحان نظیف» به عنوان سخنگوی جدید شورای نگهبان انتخاب شد.
کد خبر: ۳۵۰۵۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۳
تفکر پوپر؛
دیدگاه‌های پوپر در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی از سوی دو طیف فکری مورد انتقاد جدی قرار گرفت. نخست متفکرین شیعه که نفی اتوپیا و ترسیم جامعه ایده‌آل از سوی پوپر را با نفی مهدویت و ظهور منجی عالم بشریت، یکسان تلقی می‌کردند و دوم هایدگریست‌های ایرانی نظیر احمد فردید و رضاداوری اردکانی که تفکر پوپر را دفاعیه‌ای جانبدارانه از سرمایه‌داری و لیبرال دموکراسی حاکم بر کشور‌های غربی می‌دانستند.
کد خبر: ۳۴۶۲۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۲۰
نقد«تاریخ فلسفه معاصر غرب»؛
کرباسی‌زاده گفت: تاریخ فلسفه نوشتن کار ساده‌ای نیست. در تاریخ عمومی موادی که مورخ برای بازسازی و روایت تاریخ می‌خواهد رخداد‌هایی در گذشته‌اند که متنوع و بی‌شمارند و مورخ باید به واسطه گزارش‌های موجود در اسناد تاریخ از میان آن‌ها گزینشی انجام دهد.
کد خبر: ۳۴۰۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۳
علم دینی؛
آن چیزی که به اسم دین با استناد به برخی احادیث و آیات مطرح شده، در واقع پوششی است برای نظریه‌ای که نویسنده تحت تاثیر آن بوده است. مثلا نظریه فروید را در روانشناسی زیربنای کار خود (دانسته یا ندانسته) قرار داده و آیات و روایاتی که با آن‌ها تناسب داشته به کار گرفته شده و نام آن را روانشناسی اسلامی گذاشته است در حالی که جنبه التقاطی دارد.
کد خبر: ۳۳۸۵۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۳۱
روایت پرسش از عقلانیت علم
«پوپر» فقط به روش علمی و معیار تشخیص علم از غیرعلم توجه نداشت، بلکه مسائل اخلاقی و دینی و سیاسی مرتبط با علم نیز برای او حایز اهمیت بود. او علم را پدیده‌ای خنثی نمی‌دانست. این نظریه حتی تا به امروز نیز مورد توجه است.
کد خبر: ۳۳۶۷۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۹
گفت‌وگوی علمی
هیچ زمانی برای آموختن دیر نیست و انسان در معرض خطا است و ممکن است اشتباه کند. وقتی این را فهمید، باید از حرفش برگردد و نقد لازمهٔ بحث است.
کد خبر: ۳۳۱۵۱۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۶
با موضوع اقتصاد اسلامی
گفت‌وگوی علمی آیت‌الله علوی بروجردی و حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه دزفولی با موضوع اقتصاد اسلامی برگزار شد.
کد خبر: ۳۳۱۰۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۳
در ایران
در ایران سخن‌گفتن از ارنست کاسیرر بدون نام‌بردن از استاد یدالله موقن دشوار است. وی با ترجمۀ برخی آثار مهم کاسیرر به فارسی و نیز نگارش کتابی دربارۀ او، نشان داد که مدرنیته و ارزش‌های روشنگری- دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، تکثرگرایی و غیره- تنها راه مقابله با دیکتاتوری است. کاسیرر این امکان روشنگری برای مقابله با دیکتاتوری را پیش از شروعِ جنگِ جهانیِ دوم گوشزد کرده بود، که غرق‌شدنِ روشنفکرانِ آلمانی در انواعِ ایدئولوژی‌های چپ و راست و نسبت‌دادنِ تمامِ ضعف‌ها و بدی‌های جامعۀ مدرن به نظامِ سرمایه‌داری و، بدتر از آن، به مدرنیته سبب شد که چشم روشنفکران خیلی دیر بر این امکانِ بازدارنده گشوده شود.
کد خبر: ۳۲۸۳۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۲۹
عبدالحسین خسروپناه؛
سروش، مانند بسیاری از مدعیان روشنفکری گرفتار نوعی آلزایمر تاریخی است. این همه آزادی اندیشه و گفت‌وگو را در کشور ما نادیده می‌گیرد و در آمریکایی زندگی می‌کند که کسی جرئت نمی‌کند هلوکاست را نقد کند.
کد خبر: ۳۲۲۸۵۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۸