شعارسال: مواضع اخیر عراقچی در لندن درباره برجام و اشاره گزارش اخیر آژانس به موضوع «پیشران‌های هسته ای» زوایایی از این برخوردها و پازل ایران را آشکار کرده است. موضع عراقچی نشان می‌دهد که ایران علنا برای نخستین بار و به شکل بی سابقه‌ای طرف‌های دیگر توافق را به خروج از آن تهدید کرده است.

انتقاد شدید عراقچی از آمریکا در موسسه سلطنتی روابط بین‌المللی در لندن (Chatham House) یک تهدید صریح از سوی ایران برای خروج از برجام است، اگر همچنان برای بانک‌ها و شرکت‌ها شرایط همکاری و تعامل با ایران شرایطی مبهم و توام با سیاست سردرگمی باشد. جمله عراقچی صریح است: «حتی اگر پایبندی ایران دوباره تایید شود و تحریم‌ها [برخلاف ضرب الاجل ترامپ، توسط آمریکا در اردیبهشت ماه] تعلیق شوند اما سیاست سردرگمی دوباره ادامه پیدا کند و بانک‌ها و شرکت‌ها بازهم نتوانند در ایران کار کنند، ما نمی‌توانیم در توافقی بمانیم که برای ایران نفعی ندارد این یک واقعیت است.»

تجربه چند دهه‌ای به ایران ثابت کرده است که مقابل زورگویی و زیاده خواهی باید ایستاد و حتی یک گام عقب نشینی، باعث پیش آمدن چند گامی دشمن می‌شود. تهدید عراقچی به خوبی نشان می‌دهد، محوری که ایران در برابر ضرب الاجل دی ماه ترامپ دنبال می‌کند، سیاست مقابله به مثل و تهدید متقابل است. در حقیقت با این موضع، ایران راهبرد خود را یک گام بالاتر از تمدید دوباره تعلیق تحریم‌ها توسط آمریکا در اردیبهشت 97 قرار داده و تاکید کرده است که حتی اگر آمریکا زیر حرف خود بزند و برجام را باردیگر تمدید کند اما فضای همکاری شرکت‌ها و بانک‌های بین المللی با ایران تغییر نکند، این ایران خواهد بود که به خروج از برجام خواهد اندیشید.

شاید بتوان دلیل کاهش سطح خواسته‌های آمریکا از اروپا را که رویترز هفته پیش گزارش آن را منتشر کرده بود، در همین مواضع صریح ایران جست و جو کرد. عراقچی در این موضع، هرچند آمریکا را مخاطب انتقاد بی سابقه خود قرار داده اما در حقیقت توپ را به زمین اروپایی‌ها هم انداخته و به تقابل با سیاست مبهم «یکی به نعلْ یکی به میخ» درباره برجام پرداخته است. اروپایی‌ها بعد از ضرب الاجل ترامپ درباره برجام که در 22 دی ماه گذشته برای تغییر برجام مطرح شد، به جای آن که به صراحت به تقابل با سیاست آمریکا بپردازند، تاکید می‌کردند که باید خواسته‌های ترامپ را بررسی کنند! درحالی که تکلیف درباره خواسته‌های چهار گانه ترامپ برای تغییر برجام روشن است و هرگونه حرکت در این مسیر، نقطه پایانی برای برجام محسوب می‌شود.

از منظر جمهوری اسلامی اروپا اقدامات عملی لازم را برای حفظ برجام انجام نداده است. این موضع را علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی به صراحت هفته گذشته به وزیر خارجه اسپانیا گفته بود: «اتحادیه اروپا تحرک لازم را برای حفظ برجام از خود نشان نداده است... به صراحت اعلام می‌کنیم اگر برجام برای ما منافع لازم را نداشته باشد، دلیلی برای ادامه آن نیز وجود ندارد.» مواضع اخیر مقامات ایران نشان دهنده رویکرد جدید و جدی تهران در مقابل تهدیدهایی است که علیه برجام وجود دارد و آن را به نقطه پایان نزدیک کرده است.

اما این مواضع همه ماجرا نیست. سویه دیگر موضع ایران، اقدامات علمی و فنی برای مقابله با تهدید آمریکایی برجام است. این بخش از پازل با «پیشران‌های هسته ای» پر می‌شود. برای نخستین بار ایران اقدامات لازم را برای ساخت سوخت هسته‌ای مورد نیاز در پیشران‌های اتمی آغاز کرده و آن را به آژانس نیز اطلاع داده است. حتی اگر هیچ فناوری جدیدی به ظرفیت هسته‌ای ایران اضافه نشود (که تا همین جا ظرفیت‌های جدیدی فراهم شده) با دستاوردهای پیش از برجام می‌توان برای پیشران‌های هسته‌ای قدرتمند، سوخت 20 درصد اتمی تولید کرد. چیزی شبیه به راکتورهای ناوگان یخ شکن‌های روسی که از اورانیوم 20 درصد استفاده می‌کنند. آمریکایی‌ها به خوبی معنای این پیام ایران را می‌فهمند، حتی اروپایی‌ها پیام ایران را به روشنی خواهند فهمید.

پیامی که خیلی واضح است: «اگر برجام منفعت نداشته باشد تحت هیچ شرایطی در آن نمی‌مانیم». بیش از دو ماه تا پایان ضرب الاجل ترامپ درباره برجام مانده است، ضرب الاجلی که برخی منابع می‌گویند نسبت به دی ماه شل تر شده است. فارغ از این که باید اقرار کرد درباره ترامپ نمی‌توان هیچ پیش بینی مطرح کرد اما این راهبرد قاطع و صریح ایران اگر در ادامه ما به ازاهای عینی هم داشته باشد می‌تواند بر تصمیم‌های اروپا و آمریکا اثر جدی بگذارد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از جامعه خبری تحلیلی الف ، تاریخ انتشار: 5 اسفند 1396 ، کدخبر: 3961205082 ، www.alef.ir