شعارسال: هورالعظیم
بیش از سهماه است که در شعلههای آتش میسوزد و مردم خوزستان بهویژه ساکنان نوار
مرزی در این مدت روزگار سختی را سپری میکنند. سیده فاطمه هلالات بیامان سرفه میکند،
سرفههای خشک و پی در پی. میگوید سابقه بیماری تنفسی نداشته و اما در این دو
هفته نفس عمیق کشیدن برایش به یک حسرت تبدیل شده است. نفس را به سختی فرو میدهد
تا شاید کمی از راههای تنفسی دود گرفتهاش باز شود.
اهل سوسنگرد است، شهری که این چند وقت روزهایش دودی است و شبهایش تاریکتر از همیشه. آنطور که سلیمه میگوید پزشکش این حالش را حساسیت تشخیص داده است، حساسیت به این هوای دودآلود. او مدت دقیق حال و هوای خراب شهرش را نمیداند، تخمینی میگوید ۷۰ روز و توضیح میدهد: ۷۰ روز است که بهصورت مستمر دود داریم، قبلاً هفتهای یک تا دو بار پیش میآمد؛ اما در این ۷۰ روز تقریباً هر شب وضعیت خیلی بد میشود. ادامه میدهد: غلظت دود زیاد است. صبحها دید هست؛ اما در شب بهخاطر نوع هوای پاییز در خوزستان و رطوبت شبانه، دود متراکم و مه مانند میشود. او هم میداند که این شعلههای آتش که چند وقتی است به جان زندگیشان افتاده حاصل سوختن نیزارهاست؛ اما آرزو میکند که ای کاش نیزارها به تنهایی میسوخت. میگوید: این نیزارها به تنهایی نمیسوزد، بیشتر سطح هور نی است که حالا دارد با مشتقات نفت و گاز میسوزد که خطرناک است. سلیمه مزرعه، نجاتگر است، اما این اواخر مجبور شده برای نجات نفسهایش به سختی تلاش کند. با این حال میگوید این حال و روز، حال او تنها نیست و خیلی از همشهریهایش روزگار بهتری ندارند. سلیمه میگوید: بیمارستان و درمانگاهها بهخاطر همین دود، پر از بیمار است و ما در هلال احمر هر روز بین مردم ماسک توزیع میکنیم و این اواخر یکسری اسپریهایی هم بین نیازمندانش توزیع میشود.
دود دردناک
سه مرداد بود که فرماندار هویزه از خاموشی آتش هوزالعظیم خبر داد. آتشی که دوباره زبانه کشید و هنوز و با وجود گذشت سهماه از آغاز شعلهور شدنش خاموش نشده است و دودش هرچه میگذرد، دردناکتر میشود. چندی پیش خبری از مراجعه و درمان حدود ۲۵۰ نفر از شهروندان هویزه منتشر شد. خبری که میتوان آن را به بیماران تنفسی و قشر حساس جامعه در سایر شهرستانها همچون سوسنگرد، اهواز و حتی آبادان و خرمشهر که هراز گاهی از میزبانی این دود بینصیب نمیمانند، نیز تعمیم داد و رقمی قابل توجه به دست آید. سودانی، شهروند اهل هویزه است. پدری که تداوم این وضعیت دودآلود برایش به عاملی برای نگرانی تبدیل شده است. بیشتر از همه نگران فرزند یکسال و نیمه خود است و مدام از کاهش وزن غیرعادیش میگوید. او میگوید: هوا اینجا خیلی آلوده است. اینجا نمیتوان نفس کشید. پدر پیری دارم که مدام نفسش میگیرد و او را مرتب به پزشک میبریم و خیلی وقتها درمان بیفایده است. بچه کوچکم هم این اواخر وزنش خیلی کم شده و نمیدانیم مشکلش چیست، حدس میزنیم از هوا باشد. آنطور که تعریف میکند این وضعیت آرامش را نیز از خانوادهاش گرفته است. وی تعریف میکند: یکماه با خانواده به مسافرت رفتیم که فقط از اینجا دور باشم. در طول تابستان هم خانم و بچه را به اهواز خانه پدربزرگشان فرستاده بودم؛ اما حالا مدارس شروع شده و نمیتوانم آنها را جایی بفرستم. آسمان و هوای سفید، سنگینی سینه، بوی تقریباً محسوس که بر روی لباسها بیشتر خودنمایی میکند، شرح حال این روزهای شهرهای مرزی خوزستان و حتی اهواز است. چندی پیش سهم شهرستانهای آبادان و خرمشهر با فاصلهای بیشتر از ۱۷۰ کیلومتر تا هورالعظیم آلودگی شش برابر حد مجاز بود که شمالی شدن هوای منطقه و جهت باد به گسترش وسیع آن انجامید. کارشناس هواشناسی فعلی و مدیرکل پیشین هواشناسی استان خوزستان به توان بادها برای گسترش دود ناشی از آتشسوزی هورالعظیم در طول نوار مرزی و حتی شهرهای مرکزی خوزستان اشاره میکند؛ اما معتقد است بارش بارانهای پاییزی که در ارتفاعات تشکیل میشود، میتواند آتش و دود را مهار کند. کورش بهادری این را هم میگوید که همین دود میتواند مانعی برای بارش باران در خوزستان باشد و توضیح میدهد: دود میتواند باعث عقیم شدن ابرها شود و تأثیر منفی گردوغبار بر میزان بارش درباره دود هم وجود دارد.
عملیات مهار آتش
رئیسجمهور به وزارتخارجه و سازمان محیط زیست وظیفه پیگیری اطفای آتش در هورالعظیم را محول کرد. آتشی که درپی این دستور برای خاموشیش، با موافقت کشور عراق، بالگرد و هواپیمای آبپاش، راهی آسمان عراق شد. مدیرکل محیط زیست استان خوزستان آتشسوزی را به دو نوع پراکنده و یکپارچه تقسیم میکند که حالت یکپارچه اش از ۱۱ تیر آغاز شده است که ظرف این سه ماه ۲۵ هزار هکتار از هورالعظیم را سوزانده است. هر چند بنا به گفتههای دیگر، آتش در مساحتی بیشتر از ۲۵ هکتار از ۳۵۰ هکتار تالاب هورالعظیم پیشرویی کرده است. لاهیجانزاده به انجام شش عملیات در خاک عراق برای خاموشی این آتش اشاره میکند و میافزاید: در ابتدا این کار بهوسیله یک هواپیما و یک بالگرد انجام میشود که هواپیما بعد از انجام چند مأموریت بازگشت و قرار است باز هم یک توپولوف به ناوگان هوایی برای خاموشی هورالعظیم اضافه شود و کارش را بهزودی از سر بگیرد. وی سختترین قسمت کار را آن بخشی از تالاب که در خاک عراق است میداند که آن بخش هم بخش اعظم کار است و میگوید: در خاک ایران آتشسوزی وجود داشت؛ اما ظرف چند ساعت مهار شد سختی کار در قسمت عراق است. لاهیجان زاده، دود گسترده را نتیجه سوختن نیزارهای هور میداند و خطرات آن بر سلامت را تأیید میکند. مدیرکل حفاظت از محیط زیست خوزستان میگوید: دو ناشی از آتشسوزی نیزارها برای مردمی که مشکلات تنفسی و ریوی دارند مشکل ایجاد میکند و استمرار این وضعیت میتواند برای افراد سالم هم خطرساز باشد.
تلاشِ گران
کیامرث حاجیزاده، مدیرکل مدیریت بحران خوزستان، نیز پیشتر وسعت آتشسوزی را ۱۸۰ هکتار اعلام کرده بود که بهصورت نقطهای ایجاد شده است. او همچنین از تلاش گسترده ایران برای مهار آتش و رایزنیهای میان دو کشور ایران و عراق برای مهار کامل آتش سخن گفته است. هر چند با وجود تلاشهای مکرر در برقراری ارتباط با ستاد بحران برای جویا شدن از روند رایزنیها و پیشروی مهار آتش، این ستاد پاسخی برای پرسشهای مطرح شده ارائه نکرد؛ اما در نهایت در ۱۷ مهر جاری و در جلسه کارگروه مخاطرات زیستمحیطی خوزستان در استانداری خوزستان، حاجیزاده، مدیرکل ستاد بحران خوزستان، به موضوع مهار آتش در تالاب هورالعظیم هم اشاره میکند. وی در این نشست عواملی همچون سیاستهای عراق و تأمین نشدن حقابه هورالعظیم را موجب خشک شدن بخش عراقی تالاب میداند و یادآور میشود که فقط بخشهایی از تالاب که در نزدیکی دایک مرزی ایران قرار دارند مرطوب است. حاجیزاده، تأمین حقابه تالاب را تنها راه رفع مشکلات هورالعظیم ازجمله آتشسوزیها و جلوگیری از تبدیل شدن این تالاب به کانون ریزگرد میداند و از مذاکره با کشور عراق برای تأمین حقابه از سوی این کشور همسایه خبر میدهد. وی در ادامه سخنانش بیان میکند: با وجود همه مشکلات، ایران حاضر به رهاسازی آب در بخش عراقی تالاب هورالعظیم شده است؛ اما با توجه به اینکه شیب تالاب بهسمت ایران است اگر آب رهاسازی شود فقط ۲ تا سه کیلومتر از بخش عراقی تالاب را مرطوب میکند؛ درحالیکه آتش سوزیها در نقاط پنج، ۱۰ و ۲۰ کیلومتری هستند. وی همچنین هزینههای صرف شده برای مهار آتش هورالعظیم را میلیاردی اعلام و اظهار میکند: تاکنون شش عملیات مهار آتش در هورالعظیم انجام شده که هزینههای میلیاردی دربر داشته است. بنا به گفته مدیرکل مدیریت بحران خوزستان، هزینههای پرواز، هزینه تأمین سوخت پروازها و سایر مواردی که موجب مهار آتش در هورالعظیم میشود اعتبارات مالی بسیاری را به خود اختصاص میدهد. محمد سبزهزاری، مدیرکل هواشناسی استان خوزستان، اما در ادامه این جلسه پایان آتش هور با کمک باران را نوید میدهد و میگوید: مدلهای هوایی نشان میدهند سامانه بارشی طی هفته آینده به خوزستان میرسد که بارشهای خوبی را خواهد داشت و حتی اگر نصف پیشبینیهای بارش هم محقق شود آتشسوزی در هورالعظیم خاموش میشود. هور همچنان میسوزد و همسایگان به دود نشستهاش هنوز درد میکشند و از تلاش بیسرانجام برای پایان دادن به این وضعیت بهشدت گلهمندند. به اعتقاد این افراد اگر خدا نباشد، باران خوبی نفرستد، همانطور که برای هوای گردوخاکی چارهای نشده برای آتش هم خاموشی و برای هوای دود گرفته هم پایانی نخواهد بود و شاید این وضعیت مرزنشینان را وادار به مهاجرت اجباری و مرزهای خوزستان را غیرقابل سکونت کند.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 22مهر1397، کدخبر: 55680: www.sabzineh.org