بسیاری از صاحب‌نظران علم سیاست از آغاز افول تمدنی غرب و خیزش شرق برای تسلط بر اقتصاد، سیاست و علم در جهان سخن می‌گویند. برخی از کارشناسان با اشاره به جایگاه مهم ژیوپولیتیک کشورمان در منطقه غرب آسیا و مجاورت با مناطق مهم جهانی به این موضوع اشاره می‌کنند که باید در این تحول گفتمانی منفعل نباشیم.

تنزل جایگاه غرب و لزوم چرخش نگاه‌ها به شرق با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در این خصوص، موضوع گفتگوی دکتر جواد منصوری سفیر اسبق کشورمان در چین با گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا شد تا با ایشان درباره اهمیت این تغییر پارادایم بین‌المللی و گزینه‌های فراروی کشورمان گفتگو کنیم.

*نظر شما درباره عصر جدید که در آن، دوران سیادت غرب رو به پایان بوده و شرق به‌تدریج در حال ظهور است چیست؟

بر اساس آموزه‌های قرآنی و بر همان اصول قطعی که خداوند مقدر کرده، دوران ظلم روزی پایان خواهد یافت؛ بنابراین ما این احتمال را قطعاً می‌توانیم بپذیریم که در آینده، تمدن غرب رو به اضمحلال رفته و منطقه دیگری از دنیا که می‌تواند شرق باشد رشد خواهد کرد. روزی که شهید محمدباقر صدر از فروپاشی شوروی برای اولین بار سخن گفت، بسیاری آن را به سخره گرفتند اما حضرت امام(ره) در ادامه همان بینش شهید صدر در نامه تاریخی خود به «گورباچف» به فروپاشی کمونیسم به دلیل دوری از فطرت خداوند اشاره کرده بودند. در آن مقطع زمانی فروپاشی رخ نداد، ولی دیدیم که بعد از مدتی این واقعیت، عینیت یافت.

آنچه ما اصطلاحاً غرب می‌گوییم -شامل اروپا، آمریکا، کانادا، استرالیا و ژاپن - به‌تدریج در حال افول هستند. البته این حرف ما نیست و برای اولین بار ریچارد نیکسون بیش از ۴۰ سال پیش گفت: «امپراتوری آمریکا قطعاً به سرنوشت امپراتوری روم مبتلا خواهد شد و همان‌طور که برده‌ها کاخ امپراتوران روم را خراب کردند، جهان‌سومی‌ها هم آمریکا را از بین می‌برند.» این موضوع، مورد اذعان اندیشمندان غربی نیز هست و الآن که من با شما صحبت می‌کنم، در آمریکا شاید بیش از ۲۰ کتاب نوشته‌شده که بر زوال آمریکا تصریح کرده‌اند.

*در فضای پیش‌آمده که غرب رو به افول و شرق رو به صعود است، چه ضرورتی وجود دارد که قطب‌نمای نگاه ما به‌سوی شرق باشد؟

من قبل از اینکه به این سؤال شما جواب بدهم باید نکته‌ای را متذکر شوم. به‌عنوان یک نظام اعتقادی، انقلابی و اسلامی، اساساً اتکا برایمان غلط است، حالا چه اتکا به غرب و یا به شرق باشد؛ بنابراین اینکه بگوییم غرب ماهیت استعماری دارد و شرق ماهیت استعماری ندارد و در نتیجه به شرق اتکا کنیم، انگاره غلط و ناصوابی است. لذا این عبارت نه شرقی، نه غربی، یعنی نه اتکا به شرق است و نه اتکا به غرب، نه سلطه شرق و نه سلطه غرب. ما باید به خودمان اتکا کنیم و روی پای خودمان بایستیم. ما باید به نیروهای خودمان و به امکانات خودمان تکیه کنیم. البته در این راه باید از تمام امکانات سراسر دنیا عاقلانه و مدبرانه استفاده کنیم.

بنابراین اگر صحبت از نگاه به شرق می‌شود، به معنای اتکای به شرق و اینکه برای همیشه و به‌صورت مطلق نگاه به شرق داشته باشیم، نیست. باید بتوانیم از تمام امکانات موجود در دنیا به شکل عاقلانه و منطقی به‌گونه‌ای که هویت، استقلال، منافع، امنیت و تمامیت ارضی ما حفظ شود استفاده کنیم. در این راه اگر روزی احساس کردیم که کشوری مانند شیلی در آمریکای لاتین هم حاضر است با ما تعامل داشته باشد باید از آن به‌شرط حفظ مصالح ملی استفاده کنیم.

*کشورهایی مثل چین و روسیه به چه میزان آمادگی پذیرش همکاری با ما را دارند؟

نکته بسیار مهمی که متأسفانه موردتوجه نیست و باعث اشتباه‌های زیادی در تحلیل‌های ما می‌شود این است که فکر می‌کنیم دولت‌های دیگر باید به فکر منافع ما باشند و اگر به منافع ما فکر نکنند، دشمن ما هستند. درصورتی‌که اصلاً این تفکر منطقی نیست. اصل این است که در دنیا هرکسی به منافع خودش فکر کند؛ بنابراین ما نباید از هیچ دولتی انتظار این را داشته باشیم که به منافع ما به‌طور کامل فکر کند.

ما اگر می‌خواهیم در همه حال به منافع خود دست پیدا کنیم و همچنین مورداحترام سایر کشورها باشیم و در کنار این مسائل، توسط قدرت‌های زورگو و مستکبر مورد تعرض و تضییع حقوق قرار نگیریم، باید با بهره‌گیری از توان داخلی و استفاده از منابع بین‌المللی، زیرساخت‌های خود را تقویت کنیم.

برای پاسخ به پرسش شما باید بگویم تصوری که در کشورهایی مانند چین و روسیه در قبال ما وجود دارد، تصور مناسبی نیست. آن‌ها بر این تصورند که وقتی غرب با ما دچار تنش می‌شود، به سمت شرق می‌رویم. بنابراین، باید نگاه به شرق، به یک رویکرد راهبردی تبدیل شود و همانطور که اشاره شد، از حداکثر توان و ظرفیت آنها برای رشد و بهبود توان داخلی بهره ببریم و به فکر اتکا صرف به آنها نباشیم. فراموش نکنیم؛ همانگونه که رهبر حکیم انقلاب یادآور شدند، بیشترین رشد علمی در کشورهای شرق آسیا دیده می‌شود، لذا حتی اگر مستمسک نگاه به غرب، استفاده از تجربیات آن‌ها در پیشرفت علمی است، باید به آمارهای جهانی در این خصوص مراجعه کنیم.

*تصور عمومی بر آن است که چینی‌ها در رقابت با آمریکا در آینده خواهند توانست گوی سبقت را بربایند. این وضعیت چه سودی برای ما خواهد داشت؟

عرض اولیه من این بود که ما باید از تمامی امکانی در هر نقطه‌ای از دنیا که می‌توانیم استفاده کنیم. در رابطه با چین هم همین موضوع صدق می‌کند و ما باید از ظرفیت این کشور برای راهبرد خود و رسیدن به منافع ملی با حفظ کرامت و عزت ملی استفاده کنیم. قطعاً جنگ تجاری آمریکا و چین به‌طور غیرمستقیم به نفع ما است. اگر هوشمندی و آینده‌نگری داشته باشیم می‌توانیم از این موقعیت استفاده کنیم، اما باید بدانیم که همیشگی نخواهد بود. آن چیزی که همیشگی است خودمان هستیم و باید روی پای خودمان بایستیم.

*مقام معظم رهبری مدتی پیش درباره همکاری علمی با شرق صحبت کردند. آیا می‌توان اینگونه برداشت کرد که نظر ایشان الگوبرداری از شرق برای ساخت صنعت است؟

احسنت. ایشان اشاره‌ای کردند که پیشرفت‌های علمی را ببینید. منظور ایشان از نگاه به شرق این نیست که از آنجا کالا وارد کنیم بلکه باید با الگوبرداری از مدل توسعه‌ای آن‌ها برای پیشرفت کشور برنامه‌ریزی کنیم.

به‌عنوان نمونه، در سفر ژاک شیراک رئیس‌جمهور اسبق فرانسه به چین قرارداد فروش ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس به امضا رسید. چینی‌ها آن زمان اعلام کردند که ۵۰ فروند را به‌صورت هواپیمای کامل به ما بدهید و ۵۰ فروند مابقی را به‌صورت قطعات ارائه کنید تا ما در داخل مونتاژ کنیم و فرانسوی‌ها هم قبول کردند. نتیجه این شد که چینی‌ها قطعات را به‌صورت مهندسی معکوس بازتولید کردند و هم‌اکنون هواپیمای مسافربری خودشان را تولید می‌کنند. در بحث همکاری با شرق نیز بحث حضرت آقا الگوبرداری است تا از تجربه آن‌ها برای پیشرفت کشور استفاده کنیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا ،تاریخ انتشار 5آبان 97، کدمطلب: 320314،www.ana.ir