شعار سال: پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها مکررا اظهار کردند که قصد حمایت از برجام را داشته و تمام تلاش خود را در به حداقل رساندن آثار تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهند کرد. حال پس از گذشت ماه‌ها و دادن وعده‌های تکراری در راه‌اندازی ساز و کار مالی اروپایی (spv) با ایران برای ادامه مبادلات تجاری، نهایتا در روز پنجشنبه ۱۱ بهمن ماه، این کانال مالی با نامINSTEXدر فرانسه ثبت و مدیریت آن را "پر شیفر" آلمانی با سابقه طولانی مدیریت درکامرز بانک بر عهده گرفت.

در این ساز و کار مبادلات با یورو انجام خواهد شد؛ اما نکته قابل تامل اینجاست که  در این ساز و کار قرار نیست ایران پولی دریافت کند، بلکه نفت را به کشورهای اروپایی می‌دهد و در مقابل از آنها اقلام مورد نیاز خود را دریافت می‌کند!

لازم به ذکر است INSTEX دو شعبه در ایران و اروپا خواهد داشت و قرار است به عنوان یک نهاد واسط برای تسویه حساب شرکت‌های بدهکار و بستانکار در دو طرف عمل کند.

INSTEX شامل چه اقلامی خواهد شد؟

حمید بعیدی نژاد سفیر کشورمان در لندندر صفحه توییتر خود در رابطه با INSTEX اظهار کرد: «سه کشور اروپایی (فرانسه- آلمان- انگلستان) پیشنهاد کرده‌اند که برای عملیاتی شدن سریع کانال مالی که برای تسهیل تجارت بین دو کشور در تمامی زمینه‌ها تاسیس شده است، فاز اول آن به پرداخت‌های مرتبط با اقلام کالا‌های اساسی و پزشکی اختصاص یابد.»

همچنین وی درباره اقلامی که قرار است در فاز اول INSTEX مبادله شوند، توضیح داد:

۱-انواع محصولات کشاورزی مانند سویا و ذرت، ۲- انواع محصولات غذایی، ۳-میوه و سبزیجات، ۴-سموم کشاورزی، کود و بذر‌های گیاهی، ۵-غذای دام شامل کنجاله و علوفه، ۶- شیرخشک و مواد اولیه، ۷-مواد اولیه دارویی، ۸- انواع دارو‌های عمومی و دارو‌های بیماری‌های خاص، ۹- انواع تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، ۱۰-دستگاه‌ها و وسایل پیشرفته جراحی و اتاق عمل، ۱۱-تجهیزات پیشرفته پزشکی مانند دستگاه‌های رادیو تراپی و پرتو درمانی جهت مقابله با سرطان، ۱۲- انواع واکسن‌های انسانی و دامی و... .کشورمان در سال‌های اخیر قدم‌های مهمی در خودکفایی برداشته است، اما خرید بخشی از این اقلام کماکان ضروری می‌باشد.

واکنش مقامات خارجی به ثبت INSTEX

شاید بتوان ثبت کانال مالی INSTEX را جزء معدود دفعاتی دانست که اتحادیه اروپا خلاف خواست آمریکا عمل کرده، بنابراین واکنش‌های متفاوتی را در سطح جهان به دنبال داشته است!

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پیامی هدف بلندمدت INSTEX «کانال تبادل مالی اروپا با ایران» را گشایش کانال‌های اقتصادی برای کشور‌های ثالثی دانست که تمایل به تجارت با ایران دارند و ۳ کشور اروپایی همچنان تلاش می‌کنند که به چنین هدفی دست یابند.

جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس که خود جز نمایندگان سه کشور اروپایی حاضر در نشست "اینستکس" بود، ثبت این کانال ویژه مالی را گام مهمی دانست و گفت که با وجود راه اندازی این سازوکار همچنان باید کار‌های بیشتری انجام داد و تصریح کرد که ۳ کشور اروپایی در همکاری نزدیک در حال بررسی همه جنبه‌های حقوقی و فنی موردنیاز این سازوکار ویژه هستند.

سباستین کورتسوزیر خارجه اتریش هم در صفحه توییتر خود نوشت: ایجاد INSTEX، گام مهمی در تسهیل تجارت قانونی میان ایران و اروپا بوده و می‌توان گفت که این امر مولفه‌ای قابل توجه در تلاش‌های مشترک ما برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران است؛برجامباید در امنیت باشد و توافق‌نامه‌های بین‌المللی باید مورد احترام واقع شوند.

اما در این بین،واکنش آمریکادر راه اندازی این کانال متفاوت از بقیه و البته قابل انتظار بود!

به عنوان مثال، نشریه "واشنگتن پست" در ارزیابی INSTEXراه اندازی این کانال را چالشی در برابر قدرت اقتصادی ایالات متحده دانست.

واکنش مقامات داخلی به ثبت INSTEX

البته در داخل کشور هم این اتفاق واکنش‌هایی را در پی داشت؛ برای مثالمحمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در صفحه توییتر خود نوشت: " ایران ازINSTEX(ساز و کار ویژه مالی اروپا و ایران) که به عنوان یک گام اول، هرچند دیرهنگام، در مسیر اجرای تعهدات تروئیکای اروپایی برای نجات برجام از طریق تضمین منافع ایرانیان پس از بازگشتتحریم‌های غیرقانونی آمریکا به شمار می‌رود، استقبال می‌کند.

بهرام قاسمی، سخنگو دستگاه دیپلماسی کشورمان نیز اظهار کرد: "اقدام اتحادیه اروپا در تاسیس سازوکار ویژه مالی بسیار دیر صورت گرفت و باید این اقدام بخشی از تحریم‌های غیرقانونی آمریکا را جبران کند."

بهانه‌های اجرایی نشدن INSTEX ، چه می‌تواند باشد؟

زمانی که آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های خود را علیه ایران اعمال کرد، اروپا وعده داد برای ادامه معاملات خود با ایران، یک ساز و کار مالی به نامspvراه اندازی خواهد کرد؛ اما از حرف تا عملشان، فاصله‌ای بسیار طولانی بود!

اکنون یک هفته از ثبت spv با نام جدیدINSTEXمی‌گذرد اما، همچنان اجرایی نشده است! ایران ماه‌ها منتظر ثبت کانال مالی اروپا بود، اکنون چه مدت باید منتظر اجرایی شدن آن باشد؟ و گذشته از آن چه تضمینی برای اجرای صحیح و بی نقص آن از سوی طرف اروپایی وجود دارد؟

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان تاریخ انتشار 18 بهمن 97، کدخبر: 6824954، www.yjc.ir