شعارسال: در نشست ۹ مرداد ۹۸ هیات دولت، لایحه تغییر واحد پولی ایران از ریال به تومان و حذف چهار صفر تصویب شد. براساس این طرح، واحد پول ملی جدید تحت عنوان تومان تعریف می‌شود. به این ترتیب هر تومان، معادل ۱۰ هزار ریال فعلی خواهد بود.

دولت از اجرای این طرح حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت وجه نقد در تبادلات پولی داخلی، هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته را به‌عنوان اهداف خود دنبال می‌کند.

همچنین کاهش هزینه چاپ ، نشر اسکناس و سکوک و نیز رفع مشکلاتی از قبیل استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، معضلات شمارش و حمل حجم بالای اسکناس و سکه و خارج شدن مسکوکات از چرخه مبادلات اقتصادی کشور، از دیگر اهداف لایحه حذف چهار صفر از واحد پولی عنوان شده است.

نمی‌توان اقتصاد را دستوری اداره کرد

مدیرکل اقتصاد و دارایی استان خوزستان اقتصاد را به پیچ و مهره‌های یک ساعت تشبیه کرد و گفت: هرکدام از پیچ و مهره‌های ساعت را شل و یا صفت کنیم، جای دیگری از آن خراب می‌شود؛ بنابراین نمی‌توان اقتصاد را دستوری اداره کرد؛ چراکه از حساسیت‌های زیادی برخوردار است.

محسن کاویانی با تأکید بر تأثیر حرکت روی ریل اقتصاد بر مولفه‌های  سیاسی، نظامی، دفاعی و آموزشی  گفت: امروز کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که سیاست‌های اقتصادی را باید به‌آرامی دنبال کرد و اگر یک موضوع اقتصادی را مطالعه می‌کنیم، باید بررسی کرد که این پدیده چه تأثیری در آینده خواهد داشت.

وی حذف صفرها از پول ملی در اقتصاد ایران را تحت شرایطی ضروری دانست و گفت: امروزه ارقام در همه زمینه‌ها به‌خصوص بودجه بزرگ شده‌اند و عوام، خواص و حتی مسئولان دستگاه‌های اجرایی باید پیش از بیان مبالغ، در خواندن ارقام تأمل کنند.

تغییر دولت‌ها بدون تغییر پایه پولی

کاویانی با اشاره به تغییر فناوری  و دولت‌های مختلف طی سال‌های گذشته، گفت: باوجوداین هنوز پایه پولی کشور از دوره پهلوی تاکنون تغییری نکرده؛ بنابراین با تغییرات به‌وجود‌آمده در دنیا، ضرورت دارد پول کشور نیز تغییر کند، اما مسأله  اساسی زمان انجام آن است.

این کارشناس حوزه اقتصاد درخصوص زمان مناسب برای اجرایی کردن حذف صفرها از پول ملی گفت: این کار باید در زمانی اجرا شود که کشور در ثبات اقتصادی به سر برد.

وی به اجرایی نشدن برخی احکام بودجه‌ای در قانون برنامه ششم توسعه اشاره کرد و گفت: علاوه‌بر این، ایران  در زمره کشورهایی است که بیش‌ترین تورم را تجربه کرده و به‌عبارت دیگر کشور دچار ابرتورم است؛ بنابراین به‌دلایل مختلف زمان اجرایی کردن این طرح باید به تأخیر بیفتد.

کاویانی یکی از دلایل تأخیر در حذف صفرها از پولی ملی را تغییر مدام قیمت اقلام و کالاها عنوان کرد و گفت: این موضوع به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها قطعاً تورم‌زا خواهد بود؛ به‌طوری‌که برآوردهای صورت‌گرفته از تورم چهار تا پنج درصدی حکایت دارد.

مدیرکل اداره اقتصاد و دارایی استان خوزستان همچنین به کشورهایی که تجربه حذف صفر از اقتصاد را دارند، اشاره کرد و گفت: چنین کشورهایی برخلاف ایران، قوانین بودجه‌ای یک‌ساله نداشته‌اند.

حذف صفرها به برنامه هفتم توسعه موکول شود

کاویانی خواستار موکول شدن حذف صفر از پول ملی ایران به برنامه هفتم توسعه شد و افزود: درحال‌حاضر حذف صفرها در تضاد با قوانین جاری محسوب می‌شود.

وی با بیان این‌که یک‌سری از قوانین متضاد با اجرایی شدن این طرح وجود دارد که بخشی از آن‌ها در قانون برنامه ششم و قانون بودجه‌ای سالانه قرار دارند، گفت: قانون بودجه سال ۹۹ نیز در حال تنظیم است که دارای همین نوع از قوانین متضاد خواهد بود.

مدیرکل امور اقتصادی و دارایی استان خوزستان انجام مبادلات خارجی کشور را بااهمیت خواند و گفت: این موضوع نیز یکی دیگر از الزامات حذف صفرها از پول ملی است و در همین ارتباط لازم است تا کشور به سازمان تجارت جهانی بپیوندد؛ سپس بتوانیم اقدامات اصلاحی را اجرایی و عملی کنیم.

وی با تأکید دوباره بر ضرورت اجرای حذف صفرها در اقتصاد کشور گفت: در تجارت خارجی باوجود پرداخت مبالغ بالا به لحاظ وزنی کالای کمی را وارد می‌کنیم که این موضوع باعث کاهش استقبال از انجام سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود.

حذف 4 صفر از پول ملی در شرایط فعلی درست است یا اشتباه؟

رئیس اداره امور شعب بانک ملی ایران در خوزستان نیز درخصوص حذف صفرها از پایه پول ملی کشور به شرایط اقتصادی کشور اشاره کرد و با طرح این سوال که در شرایط فعلی آیا این طرح اقدام درستی است، گفت: در این رابطه باید به تجربه دیگر کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین و حتی ترکیه که این اقدام را انجام داده‌اند نگاه کرد؛ زیرا چنین کشورهایی در ابتدای انجام این اقدام با تورم بالای ۱۰۰ درصد رو‌به‌رو شدند.

سعید طاهری با تأکید بر این‌که این کشورها وقتی دست به این کار زدند که یک ثبات اقتصادی را ایجاد کرده بودند و توانستند تورم را مهار کنند، ادامه داد: در همین راستا ابتدا ما باید ببینیم که این صفرها چرا ایجاد شدند و از کجا آمده‌اند و چه تضمینی وجود دارد بعد از این‌که صفرها حذف شدند، مجدداً به اقتصاد کشور بازنگردند.

وی ادامه داد: با توجه به همه این دلایل، شخصاً می‌توانم بگویم که دولت زمان مناسبی را برای اصلاح سیاست‌های پولی انتخاب نکرده و اگر صرفاً بخواهیم مزایای این لایحه را بررسی کنیم، تسهیل در مبادلات و عملیات حسابداری است که به کوچک‌تر شدن اعداد منجر می‌شود.

رئیس کمیسیون هماهنگی بانک‌های خوزستان یادآور شد: درحال‌حاضر اعداد خیلی بزرگ شده‌اند و گاه در خواندن آن‌ها با مشکل مواجه می‌شویم، ولی همان‌طور که گفته شد، مضرات انجام این اصلاحات به‌مراتب بیش‌تر از مزایای آن است.

وی اضافه شدن صفرها به پایه پولی کشور را ناشی از تورم دانست و گفت: طی ۵۰ سال گذشته نتوانسته‌ایم تورم را کنترل کنیم که همین امر باعث شده سال‌به‌سال ارزش پولی کشور کاهش پیدا کند.

طاهری یادآور شد: درصورتی‌که شرایط تورمی و همچنین مشکلات دیگر در زمینه‌های ارزی، حامل‌های انرژی، قیمت مواد اولیه و نبود ارتباط با سیستم مالی دنیا، همچنان ادامه داشته باشد، قطعاً طی چند سال آینده این صفرها مجدداً به اقتصاد کشور بازخواهد گشت و دوباره ارزش پول ایرانی در مقابل ارزهای خارجی، کاهش خواهد یافت.

تقویت قدرت خرید مردم قبل از حذف صفرها

مدیریت شعب استان خوزستان نیز درخصوص اصلاح نظام بانکی و پولی کشور با اشاره به این‌که موضوع حذف صفرها از پول ملی به‌تنهایی کمکی به اقتصاد کشور نمی‌کند، گفت: قبل از این اقدام باید شاخص‌های دیگری مانند افزایش قدرت خرید مردم افزایش پیدا کند که در این زمینه کار چندانی صورت نگرفته است.

علی گودرزی ادامه داد: برنامه‌ریزی‌ها نباید به‌گونه‌ای باشد که تنها در بخش هزینه‌ای صفرها حذف شود، ولی صفرهای در بخش درآمدی همچنان وجود داشته باشد.

وی با بیان این‌که اگر درآمد یک کارگر دومیلیون تومان باشد، بعد از این‌که چهار صفر آن زده شود، درآمد او دوهزار تومان می‌شود، خاطرنشان کرد: بعد از حذف صفرها نباید هزینه‌های او شش‌برابر باشد؛ بنابراین تا وقتی که قدرت خرید مردم افزایش نیابد و به ثبات اقتصادی نرسیده باشیم، عملاً این اقدام اثر روانی بسیار محدودی در افکار عمومی خواهد داشت.

هزینه سنگین برای امحاء و چاپ مجدد اسکناس‌های کشور

این کارشناس مسائل پولی و بانکی گفت: آمارهای غیررسمی از وجود ۲۰ میلیارد قطعه اسکناس در کشور حکایت دارد که امحاء و چاپ مجدد آن‌ها، هزینه‌های سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند.

وی با بیان این‌که درحال‌حاضر در مبادلات اقتصادی یک صفر از پایه پولی به‌صورت عرف حذف شده و واحد پولی در جامعه به تومان شناخته می‌شود، ادامه داد: بهترین حالت در اصلاح قوانین پولی و بانکی کشور، حذف یک صفر است که به‌لحاظ روانی این اتفاق در جامعه رخ داده است.

گودرزی از ترکیه به‌عنوان یک الگوی موفق در طرح حذف صفر از پایه پول ملی یاد کرد و گفت: اما این طرح در کشور زیمبابوه به‌دلیل این که نتوانستند پیش از آن تورم را مهار کنند، موفقیت‌آمیز نبوده است.

این کارشناس مسائل پولی و بانکی همچنین اجرایی شدن این طرح را منوط به رند شدن قیمت بخش زیادی از کالاها عنوان کرد و گفت: برای مثال کالاهایی که زیر ۱۰ هزار ریال هستند، باید قیمت آن‌ها به این مبلغ برسد تا حذف صرف انجام شود و مبلغ آن یک تومان شود یا مبلغ ۱۲۵ هزار ریال که سه صفر دارد، باید به‌سمت ۱۳۰ هزار ریال رند شود که این خود به خود هزینه‌های خانوار را افزایش می‌دهد.

تجربه‌های موفق و ناموفق کشورهای دنیا در حذف صفر از پایه پول ملی

حذف صفر از واحدهای پولی موضوع جدیدی نیست و پیش از این ۱۹ کشور از برزیل گرفته تا هلند و ترکیه آن را انجام داده‌اند. تجربه این کشورها نشان‌دهنده موفقیت در برخی از آن‌ها و شکست در برخی دیگر است. در این بین در برخی کشورها صفرها از پول‌های ملی چندین بار حذف شدند؛ همچون برزیل که در شش مرحله ۱۸ صفر حذف کرد و در برخی از کشورها نیز این اقدام با اصلاحات ساختاری اقتصادی دیگر جواب داد که این مدل مشابهت بیش‌تری با شرایط اقتصادی ایران دارد.

حذف صفرها از واحد پولی نخستین‌بار بعد از جنگ جهانی دوم و در کشور آلمان به اجرا درآمد. علت این تصمیم هم تورم وحشتناکی بود که این کشور بعد از جنگ تجربه کرد. بعد از این برخی دیگر از کشورها هم تجربه آلمان را تکرار کردند، اما همه آن تجربه‌ها موفق نبود.

بعد از آن هم این طرح در بسیاری از کشورهای دیگر انجام شد؛ به‌طوری‌که در طول ۵۰ سال گذشته ۱۹ کشور اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کردند. صفرها در آرژانتین تاکنون چهار مرتبه، در روسیه، اوکراین، لهستان و بلژیک سه مرتبه و در ترکیه، کره‌جنوبی و غنا یک مرتبه برداشته شده‌ است.

 شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 16آذر1398 ، کدخبر: 78846: sabzineh.org