شعارسال: سازمان هواشناسی برآورد كرد فعالیت این سامانه حداقل تا پایان روز چهارشنبه 27/09/98 در کشور ادامه دارد. اهواز سیستم دفع آب‌های سطحی ندارد، مسيل‌هاي اصلي شهر شامل رودخانه كارون و شاخه جنوبي آن كه از ميان شهرستان كارون (كوت عبدالله) عبور مي‌كند، لايروبي نشده و ضمنا مسيل‌ها در حين عبور از شهر بتون‌ريزي شده و عملا غيرقابل نفوذ شده‌اند. در اين وضع است که با یک بارندگی محدود خیابان‌ها مملو از آب باران و سیلاب ناشی از آن می‌شود. مدیرعامل شرکت آب‌و‌فاضلاب اهواز مي‌گويد ۴۰ درصد طرح جامع فاضلاب اهواز اجرا شده و طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری این سازمان باید آب ناشی از باران را دفع کند. این مشکل تا حدود زیادی حل شده است. در اهواز نیز شهرداری باید اقدام به ساخت این شبکه‌های دفع آب‌های سطحی کند. با بارش ۱۰ میلی‌متری باران شبکه دفع فاضلاب اهواز دچار مشکل می‌شود، این شبکه تنها برای دفع فاضلاب تعبیه شده و گنجایش دفع آب‌های سطحی را ندارد. اهواز دوهزار و ۴۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب دارد که ‌هزار ‌ و صد کیلومتر آن فرسوده است. جنس این شبکه‌ها عمدتا بتونی است و بر اثر ورود فاضلاب ریزش کرده‌اند. در سیل فروردین‌ماه ۳۳ نقطه اهواز مانند اقبال، کوروش، کوی مشعلی، عین۲، شهرک دانشگاه و گلستان به دلیل مکش منفی شبکه ریزش کرده است. از ۷۰ کیلومتر آسیب‌دیده در فروردين ٩٨، تا آذر ٩٨ هنوز
۴۰ کیلومتر آسیب‌دیده باقي مانده است. فرماندار اهواز در روز ٢٧ آذر ٩٨ گفت: تمام امکانات و تجهیزات برای رفع مشکلات بسیج شدند. او ادامه داد: ایستگاه‌های پمپاژ کنترل و تقویت می‌شود و حتی از مکنده‌های سیار در همه جای شهر استفاده می‌شود. مدیریت بحران، عملا مدیریت کاهش ریسک است و اجزای مختلفی دارد که بیشتر آن پیشگیرانه است. مراحل پیش‌بینی، پیشگیری و آمادگی، احداث، بازسازی و بهسازی بناها و ایجاد یک جامعه تاب‌آور در برابر سوانح همگی مراحلی هستند که قبل از رخداد حادثه باید به آن پرداخته شود. مدیریت بحران موقعی ممکن و مؤثر است که گروهی ورزیده برای مدیریت و هماهنگی فعالیت‌های موجود باشد. چنین کادر و گروهی باید علاوه بر سلامت فیزیکی و روانی، کار متناسب، استراحت مناسب در حدفاصل کارها، توانمندی فنی و علمی در درک داده‌ها، عدد و ارقام و همچنین کار با فناوری‌هایی را که برای مدیریت بحران کارآمد است، داشته باشد. چنين سازماندهي‌ای از فروردين تا آذر ٩٨ هنوز در مديريت بحران شكل نگرفته است. از شواهد تغییرات اقلیمی به‌هم‌ریختن الگوی اقلیمی و بارندگی با ریتم متفاوت و رخدادهای حدی (فرین‌ها) است. با چنین حوادثی می‌توان انتظار داشت تا دوره‌های شدیدتر و طولانی‌تر خشک‌سالی و همچنین بارندگی‌های شدید در فاصله‌های زمانی و بازگشت‌های سریع‌تر در آینده نیز در کشور ما رخ دهد. در سیلاب ۱۲ و ۱۳ فروردین ۹۸ پلدختر سیلاب در ارتفاع حدود سه تا چهار متر فراتر از تراز قرارگیری پل، از رودخانه کرخه عبور کرد. در سیلاب خوزستان که از حدود ۸ فروردین ٩٨ با بالاآمدن آب پشت سدها و از ۱۳ فروردین با آب‌گرفتگی وسیع دشت سیلابی رودخانه‌های کرخه، دز، کارون و در نهایت رودخانه جراحی به وقوع پیوست، حاصل آن شده است که اکنون علاوه بر تلفات جانی، بايد خسارت سنگین مالی و زیرساختی فراوانی را آن‌هم به‌صورت تكراري و حداقل سالي دوبار در شهر اهواز تحمل كنيم. منطقه وسیعی را در ناحیه دشت آزادگان، هویزه، تالاب هورالعظیم، رود کارون، جاده اهواز‌-آبادن و اهواز- بندر امام (در مجاورت تالاب شادگان) دچار آب‌گیری کرد؛ به‌نحوی‌که در دهه سوم فروردین، عملا دشت‌های سیلابی رودهای کارون و کرخه، در شمال اهواز به هم پیوسته بود. توجه شود که دو دشتی که بیشترین میزان آب‌گرفتگی از آنها گزارش شد (جلگه خوزستان و جلگه گرگان) در دهه اخیر از نواحی مهم خشک‌سالی در ایران بوده‌اند.‌یکی از عوارض خشک‌سالی ایجاد لایه خاک نفوذناپذیر متراکم در سطح زمین است که موجب می‌شود تا نفوذپذیری منطقه در مقابل بارش‌ها کاهش یابد و درصد مهم‌تری از آب به صورت رواناب جاری شود. بر‌اساس گزارش وزارت نیرو و مدیریت منابع آب، در ایران که متوسط بارش در سال‌های اخیر همواره نگران‌کننده بوده و در پنج سال آبی گذشته بین 200 تا 250 میلی‌متر در کشور در نوسان بوده، از اول تا 11 فروردین 98، 261 میلی‌متر باران بارید. از مجموع حجم حدود ۵۰ میلیارد مترمکعبی مخازن سدهای کشور تا 12/01/98، 36 میلیارد مترمکعب (72 درصد) پر شد و از این مقدار حدود 23.5 میلیارد مترمکعب مخازن سدهای خوزستان هستند که تقریبا پر شدند. ‌‌ميزان بارش تا ٢٦ آذر ٩٨ در آبادان ١١٣ میلی‌متر، اهواز ۶۰ میلی‌متر، ماهشهر ۲۸.۵ میلی‌متر، اندیمشک ۲۳ میلی‌متر، بستان ۲۲.۸ میلی‌متر، شوش و دزفول ۲۰ میلی‌متر، هندیجان ۱۷.۶ میلی‌متر، رامهرمز‌
۱۶ میلی‌متر و بهبهان ۱۶.۲ میلی‌متر بوده است. رودهای جلگه خوزستان از سرشاخه‌های خود در رشته‌کوه‌های زاگرس، ایران مرکزی، همدان و جبال منشأ می‌گیرند. منشأ رود کرخه از رشته‌کوه‌های همدان و کرمانشاه (رود قره‌سو) و سپس در لرستان (سیمره) در نهایت به صورت رود کرخه از جنوب کبیرکوه و ناحیه اندیمشک وارد دشت خوزستان می‌شود. حجم آب مهارشده در سد كرخه ٥.٩ ميليارد مترمكعب و جمعا 15.8 میلیارد مترمکعب حجم آب مهارشده در سدهای روی رودخانه کارون است. سیلاب فروردين ٩٨ در خوزستان با بازکردن دریچه‌های سدها از 9 فروردین 98 آغاز شد و تا سه هفته پایانی فروردین 98 ادامه یافت. دشت‌های سیلابی رودخانه‌های کرخه، کارون و دز به هم پیوستند و محدوده وسیعی در شمال شهر اهواز به صورت دشت سیلابی مشترک این سه رود بزرگ ایران درآمد. محل‌های آب‌گرفتگی اصلی که تا پایان اردیبهشت 98 نیز همچنان آب‌گرفتگی در آنها ادامه داشت، عبارت بودند از دشت شمالی و شرقی سوسنگرد و به ‌طور کلی دشت آزادگان و منطقه حمیدیه (که آب‌بند 15 کیلومتری برای مواجهه با ورود آب به شهر حمیدیه پیرامون آن احداث شد)، تالاب هورالعظیم که آب از دشت آزادگان و هویزه به درون این تالاب جاری است، تالاب شادگان و دشت سیلابی رود کارون در شهرستان کارون و جاده اهواز-آبادان و آزادراه اهواز- بندر امام. ضمنا قسمت انتهایی رودخانه جراحی که از جنوب رامهرمز تا شادگان ادامه یافته است و در سال‌های اخیر با آبگیری سد مارون خشک شده بود، پس از بارندگی‌های شدید فروردین 98، مجددا به صورت رودخانه درآمد. سازمان مدیریت بحران باید با داده‌های به‌روز علمی -و نه صرفا دریافت داده‌ها و گزارش‌های اداری از سازمان‌های دیگر مانند سازمان هواشناسی و مؤسسه ژئوفیزیک‌ دانشگاه تهران- بتواند اطلاعات را تجمیع کرده و توان تصمیم‌گیری داشته باشد. سازمان مدیریت بحران جایی است که باید توان تصمیم‌گیری حاکمیتی را بر پایه دانش و توانمندی با کیفیت بالا و بر پایه به‌کار‌گیری نیروهای علمی و فنی با بالاترین کیفیت داشته باشد. وقتی چنین سازمانی صرفا محل دریافت داده‌های مختلف (اغلب ناهمساز) از سازمان‌های گوناگون علمی باشد، بی‌تردید نمی‌تواند این داده‌ها را پردازش کند. در مدیریت بحران همچنان در رده تصمیم‌گیری از نیروهایی با سابقه اجرائی و سیاسی استفاده می‌شود و اعتمادی به نیروهای متخصص و جوان‌تر وجود ندارد. بزرگ‌ترین نقص مدیریت بحران در نبود دیدگاه پیشگیرانه است. انگار كه اتفاق خاصي بين فروردين تا آذر ٩٨ در حوزه مديريت بحران نيفتاده است. در سیل می‌توان با هشدار پیش‌هنگام از ریسک سوانح کاست. در لرستان و خوزستان به تمام طرح‌های توسعه در دشت‌های سیلابی امکان و مجوز و بودجه داده‌ایم. در شهرهایی مانند پلدختر در کنار رودخانه‌ها امکان و مجوز توسعه ساخت‌وساز در پهنه سیلابی رودخانه‌ها داده‌ایم. در دشت سیلابی پایین‌دست سد‌های دز، کرخه و کارون، امکان توسعه کشاورزی و ساخت‌وساز داده‌ایم و در حداقل 20 سال گذشته با خیال آنکه سیلاب در سدهای ساخته‌شده مهار می‌شود، در پایین‌دست با خوش‌خیالی سرمایه‌گذاری کردیم. در طول این سال‌ها نیز مدیران فقط به بازه مدیریتی کوتاه‌مدت خود اندیشیده‌اند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت روزنامه شرق ، تاریخ انتشار: ۲ دی 1398 ، کد خبر: 3604  ، www.sharghdaily.ir