شعار سال:دبیر کل سازمان ملل متحد در روز بین‌المللی نلسون ماندلا در کنفرانسی ویدئویی گفت که جهان «در آستانه از هم پاشیدگی» قرار دارد. از نظر برخی تحلیلگران جهان مبتلا به ویروس کرونا، با شرایط جدیدی روبرو شده است. بسیاری از تغییر جایگاه ابرقدرت‌ها صحبت می‌کنند و برخی از شروع یک جنگ بزرگ خبر می‌دهند.
 
به گزارش رویترز، آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحده در حالی که حالت یأس بر چهره داشت، قدرت‌های جهانی را به نادیده‌ گرفتن نابرابری‌ها در نهادهای بین‌المللی متهم کرد اما گفت که همه‌گیری ویروس کرونا «فرصتی عمومی» برای ایجاد جهانی برابرتر و پایدارتر فراهم کرده است. او گفت: «حتی قبل از همه‌گیری کووید-۱۹، بسیاری از مردم در سراسر جهان متوجه شدند که نابرابری‌ها فرصت‌های زندگی آنها را کاهش می‌دهد. آنها دیدند که جهان از توازن خارج شده است. آنها دیدند که اقتصاد سیاسی منابع را به سوی اقلیتی با امکانات ویژه هدایت می‌کند. همچنین در حالی که غالب مردم جهان در نابرابری به سر می‌برند بیش از نیمی از ثروت‌های جهان در اختیار 26 نفر است». سخنان گوترش نشان از جهانی نابرابر داشت که کرونا آن را نمایان‌تر کرده است و همین موضوع می‌تواند شرایط را برای مردم امروز جهان که به راحتی به تمام اطلاعات دسترسی دارند متفاوت کند.
 
تاکنون بیش از ۱۴ میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر نیز در اثر ابتلا به این کووید-۱۹ جان خود را از دست داده‌اند. سازمان ملل برای مقابله با این کرونا درخواست کمک ۱۰.۳ میلیارد دلاری کرده است، اما تنها توانسته است ۱.۷ میلیارد دلار از این رقم را تامین کند. در حقیقت کشور‌ها در شرایطی هستند که هر کشور منافع خود را به شرایط جهانی ترجیح می‌دهد.
 
برای بررسی شرایطی که جامعه جهانی امروز با آن روبرو است و اینکه آیا جهان آبستن جنگ جدیدی خواهد بود، دیدار با نصرت‌الله تاجیک، کارشناس بین‌الملل و دیپلمات پیشین به گفت‎وگو پرداخته است.
 
در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید:
 
گفتگوی دیدار با نصرت‌الله تاجیک؛ آیا جهان در آستانه فروپاشی است؟
 

آیا شما با نظر گوترش که جهان در آستانه از هم پاشیدگی به دلیل عدم برابری امکانات بین کشورها موافق هستید؟
 
شاید روابط بین‌اللملی که در حال حاضر وجود دارد، منجر به فروپاشی نشود. اما ممکن است عوامل دیگری باعث تشدید این وضعیت بشود و به فروپاشی جهان بیانجامد. یک عامل تنها مثل فقر هم نمی‌تواند جهان را به فروپاشی نزدیک کند. گوترش تا حدودی درست گفته است و این نشان از اشکالات نظام سرمایه‌داری دارد. نظام بین‌المللی که نخواهد روابط عادلانه در زمینه توزیع ثروت بین کشورهای در حال توسعه، پیشرفته و عقب مانده یا عقب نگه داشته شده روابط عادلانه‌ای برقرار بکند طبیعی است که آن نظام بین‌المللی دچار خدشه و نقصان می‌شود. من در مجموع احساس می‌کنم عواملی وجود دارد که تشدید کننده این وضعیت هستند؛ از جمله زیاده‌خواهی کشورهای قدرتمند از جمله آمریکا و مشخصاً سیاست‌های ترامپ که این مسئله را از منظر اقتصادی تشدید کرده است. روشی که ترامپ در پیش گرفته است در حقیقت یکجانبه‌گرایی و کنار گذاشتن چند جانبه‌گرایی است که حاصل کار نخبگان و در حقیقت تئوری‌پردازان دو جنگ جهانی اول و دوم بود و تلاشی که مشخصاً در اروپا و تا حدی با همکاری خود آمریکا صورت گرفت. یکجانبه‌گرایی در جنگ جهانی اول و دوم تبدیل به چندجانبه‌گرایی شد که کشورهای ضعیف بتوانند از امکانات کشورهای پیشرفته برای توسعه و نه صرفاً استثمار و استعمار آنها استفاده کنند؛ ولی الان با روشی که ترامپ پیش گرفته است دارد این وضعیت یکجانبه‌گرایی را تشدید می کند و به این سمت و سو می‌رود که مردم علاوه بر مشکلاتی که در کشورهای خود در زمینه فقر دارند از طرف دیگر با تنش‌های سیاسی و اجتماعی دیگری روبرو بشوند و تنش‌های مشدده بوجود بیاید و این باعث یک طغیان عمومی علیه نظام غیر عادلانه جهانی بشود.
 
آیا ممکن است شروع این فروپاشی از خاورمیانه باشد؟
 
اینکه خاورمیانه مسبب یا شروع کننده این جریان باشد به طور مستقیم نخواهد بود؛ ولی از آن جهت که قسمت اعظم انرژی جهان در این منطقه وجود دارد و متأسفانه روش‌هایی که ترامپ پیش گرفته باعث می‌شود که این تنش‌ها در خاورمیانه تشدید شود، شرایط منطقه را خاص‌تر می‌کند. وقتی ترامپ شعار «آمریکا اول است» را مطرح می‌کند در حقیقت تمام جهان را در خدمت آمریکا می‌خواهد و روشش هم به این صورت است که برای توسعه شغل، کار و اقتصاد و گردش چرخ اقتصاد آمریکا به استثمار نوین کشورهای خاورمیانه دست می‎زند. به اینگونه که پول فروش نفت به جای اینکه به داخل برگردد و باعث توسعه زیر‌ساخت‌ها بشود از کشورها خارج می‌کند به صورت فروش تسلیحات بازپرداخت می‌شود. این باعث می‌شود که در حقیقت کشورهای خاورمیانه همچنان فقیر بمانند و همچنین به مرور دچار فقر منابع نیز می‌شوند که ممکن است باعث بروز حالت روانی ناامیدی و یاس شود. مجموعه این عوامل یعنی وضعیت بد زندگی مردم به اضافه وضعیت بد زیست سیاسی و اجتماعی آنها باعث می‌شود که نسبت به نظام بین‌الملل بی اعتماد شوند و این ممکن است مقدمه‌ای برای فروپاشی نظام بین‎الملل باشد. درحقیقت شاید فاصله فقیر و غنی فی‌نفسه منجر به فروپاشی نشود ولی این فقر و غنا در کنار عوامل دیگر از جمله روش‌های سیاسی و اقتصادی که آمریکا مخصوصاً ترامپ در پیش گرفته، می‌تواند آینده جهان را در مخاطره قرار دهد.
 
به خاطر کرونا شرایط جهان تغییر کرده است. تبعیض ها و یارگیری‌های جدیدی در سطح جهانی با اختلافت چین و آمریکا در حال شکل گرفتن است، فکر می کنید این عوامل جهان را به سوی جنگ جهانی جدیدی می‎برد؟ این فروپاشی به تقابل دولت‌ها نیز می‌رسد؟
 
از زمانی که کرونا شروع شد برخی نظریه‌پردازان یک اضافه برآوردی داشتند و یک سلسله مطالبی را مطرح کردند که تغییرات فاحشی را در جهان نشان می دهد، اما من با این موافق نیستم. به این دلیل که معتقدم این یک کار علمی بر روی یک امر جدید است و فرصت مطالعه کافی نبوده و این رویکرد علمی نیست. من بعید می‌دانم چهره دنیای پساکرونا با چهره دنیای پیش از کرونا خیلی فرق داشته باشد. نمی‌گویم فرق نمی‎‌کند، اما فرق‌های محدودی دارد. ممکن است تغییر رفتارهایی در سطح مردم یا روابط اجتماعی به وجود آمده باشد، ولی این موارد منجر به تاثیرات بزرگ مخصوصاً در حوزه سیاسی نخواهد شد. یعنی به محض اینکه ما دوران پسا کرونا را شروع کنیم دیگر خیلی چیزها فراموش می‌شود و مردم هم همان روال عادی زندگی خودشان را با یک مختصر تغییرات جزئی ادامه خواهند داد. ولی اینکه کرونا یا یارگیری‌های جدید تبدیل به جنگ جهانی سوم می‌شود به عقیده من ممکن نیست و فکر نمی‌کنم این مسائل منجر به شروع جنگ جهانی جدید بشود.
 
همیشه در دنیا یارگیری وجود داشته، چون نظام بین‌الملل یک نظام آنارشیک است؛ یعنی ناظم مشخصی ندارد و پلیس و قوه قضاییه ندارد. بنابراین قدرت حرف اول را می‌زند ولی یک منطقی هم بر این روابط بین‌المللی حاکم است. اگرچه دیده می‌شود بعضی مواقع این منطق را با دستکاری بر هم می‌زنند از جمله اقداماتی که ترامپ دارد انجام می دهد، مانند خروجش از سازمان‌های بین المللی، قبول نداشتن موافقتنامه‌های بین‌المللی و معاهده پاریس و خیلی موارد دیگر. علیرغم یکه‌تازی‌ها، تک‌محوری‌ها و یکجانبه‌گرایی‌های افرادی مثل ترامپ به عقیده من شرایط به گونه‌ای نیست که منجر به شروع جنگ جهانی بشود.
 
آیا جنگ دیگری در خاورمیانه چه شکل می‎گیرد؟
 
بعید می‌دانم، ظرفیت جنگ وجود ندارد. وقتی شرایطی مانند کرونا بوجود می‌آید کشورها بیشتر درونگرا می‌شوند یعنی می‌خواهند مسائل و مصائب خودشان را حل بکنند. بنابراین منابع مادی و معنوی خود را کمتر به سیاست خارجی اختصاص می‌دهند و بیشتر سعی می‌کنند هر کشوری مسائل و مشکلات خودش را در درون حل بکند. دنیای کرونایی به صورت اسلوموشن دیده می‌شود، یعنی از اسفند ماه سیاست خارجی جهان یک مقدار کند شده است، چه در مورد ایران و چه در مورد سایر کشورها. لذا من بعید می‌دانم که اتفاق مهمی در این شرایط کرونایی و معادلاتی که برقرار است در خاورمیانه بیافتد، حتی برعکسش هم ممکن است. این شرایط کرونایی و فشاری که از درون به کشورها وارد می‌کند، ممکن است کشورها را مقداری به سر عقل بیاورد که همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خود را افزایش دهند. نمی‌خواهم بگویم این صد در صد درست است ولی شواهد و قرائنی وجود دارد که نشان از این دارد که به این سمت و سو می‌رویم. 
 
 
شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از  سایت خبری دیدارنیوز ،تاریخ انتشار:   30 تیر 1399،کدخبر: 66203 ،www.didarnews.ir