شعار سال: عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی دوشنبه شب ۱۷ آذر ۹۹ در برنامه گفتگوی ویژه خبری از مثبت شدن تراز تجاری کشور در ۸ ماهه امسال خبر داد و می‌گوید از ابتدای سال تاکنون ۲۶،۵ میلیارد دلار صادرات و ۲۵ میلیارد دلار واردات انجام شده است که نشان از تراز مثبت یک ونیم میلیارد دلاری کشور دارد.

از آنجایی که آمار ارائه شده از سوی عالی‌ترین مقام بانک مرکزی با آمار گمرک اختلاف قابل توجهی داشت و مرجع آماری رئیس کل بانک مرکزی مشخص نبود ابهام و سوال‌هایی بسیار زیادی بین فعالان اقتصادی پیش آمد، از این جهت صبح روز چهارشنبه ۱۹ آذر ۹۹ در صفحه توئیتری بانک مرکزی توضیحی در این باره منتشر شد: «آمار اعلامی صادرات و واردات توسط ریاست‌کل در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه ۲ سیما، مبتنی بر اطلاعات سامانه جامع تجارت تا تاریخ ۱۶ آذرماه ۱۳۹۹ است. این سامانه منبع رسمی آمار تجارت خارجی است.»

از ابتدای سال تا ۱۶ آذر ۹۹ مجموع صادرات کشور ۲۶ میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار و مجموع واردات در زمان مذکور نیز ۲۵ میلیارد و ۳۵۶ میلیون دلار بوده است.

همچنین در این تصویر ثبت شده از سامانه جامع تجارت خارجی در می‌یابیم که تراز تجاری کشور مثبت است.

یک روز بعد از صحبت‌های همتی و ساعاتی بعد از توئیت روابط عمومی بانک مرکزی، روح‌الله لطیفی سخنگوی گمرک آمار‌های ارائه شده از جانب رئیس کل بانک مرکزی را درباره تجارت خارجی کشور عجیب دانسته و می‌گوید طبق آمار‌های رسمی ثبت شده در گمرک در ۸ ماهه امسال میزان صادرات و واردات به ترتیب ۲۱ میلیارد و ۴۴۸ میلیون دلار و واردات ۲۳ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار بوده است.

به گفته وی با احتساب شاخص آماری مربوط به نیمه اول آذر ماه که یک روند غیرمعقول در فرآیند حسابرسی این امر و هر امر دیگری مانند تورم است، ولی باز آمار ثبت شده در گمرک چیز دیگری نشان می‌دهد.

سخنگوی گمرک می‌افزاید از ابتدای سال تا ۱۵ آذر ۹۹ مجموع صادرات کشور ۲۲ میلیارد و ۹۰۱ میلیون دلار و مجموع واردات نیز ۲۴ میلیارد و ۹۰۵ میلیون دلار است.

لطیفی معتقد است با اینکه رقم ثبت شده در گمرک برای واردات با رقم اعلامی همتی به لحاظ اینکه بانک مرکزی به تامین ارز و تایید منشأ آن می‌پردازد نزدیک است، اما در رقم مربوط به صادرات شاهد اختلاف ۳،۶ میلیارد دلاری با رقم اعلامی رئیس کل بانک مرکزی هستیم.

وی با بیان اینکه تراز تجاری کشور در هشت ماهه امسال منفی ۱،۶ میلیارد دلار بوده است، می‌گوید با احتساب و افزودن تراز تجاری کشور در نیمه اول آذر که رقمی معادل منفی ۲ میلیارد و ۴ میلیون دلار بوده است.

متاسفانه تراز تجاری کشور در این دوره زمانی غیر معمول اعلامی (نیمه آذرماه) منفی ۲ میلیارد و ۴ میلیون دلار بوده است و تراز منفی ۱.۶ میلیارد دلاری ۸ ماهه با اضافه شدن این ۱۵ روز به منفی دو میلیارد رسیده است.

منشأ اختلاف آماری گمرک و بانک مرکزی

اختلاف ۳،۶ میلیارد دلاری آمار مربوط به صادرات بین بانک مرکزی و گمرک و اعلام مثبت بودن تراز تجاری کشور از سوی عالی‌ترین مقام بانک مرکزی از تریبون رسانه ملی و در پرمخاطب‌ترین و تخصصی‌ترین بخش خبری تلویزیون در حالی‌که آمار‌های گمرک چیز دیگری می‌گوید این سوال را اذهان متبادر می‌کند که ریشه این موضوع خلاف گویی یا سوءتفاهم آماری است.

ممکن است علت اختلاف آماری بین بانک مرکزی که سال‌ها مسئول استخراج و ارائه آمار‌های اقتصادی است با گمرک که نهاد دخیل در تجارت و مسئول اصلی اعلام آمار‌های تجاری کشور محسوب می‌شود در خلاف گویی یکی از طرفین باشد که این فرضیه از آن جهت که تبعات سنگینی دارد و هر ۲ تاکنون در ارائه آمار اشتباهی مرتکب نشده و نخستین بار نیست که به استخراج و اعلام آمار می‌پردازند، رد می‌شود.

فرضیه دوم به اختلالات و نواقص سامانه جامع تجارت برمی‌گردد که ممکن است به هنگام ثبت اطلاعات ورودی با آمار‌های گمرک دچار اختلاف شده باشد.

فرضیه سوم نیز به تفاوت و اختلاف مفهومی و تعریفی بین ۲ نهاد در واژه صادرات و واردات برمی‌گردد.

به عنوان مثال در بحث واردات، این مقوله در ۳ مرحله ثبت سفارش، ورود کالا به گمرک، تامین ارز و ترخیص کالا از گمرک صورت می‌پذیرد.

ممکن است گمرک در آمار مربوط به واردات تمام کالای وارد شده به گمرک را لحاظ کند، ولی سامانه جامع تجارت که مرجع آمار اعلامی بانک مرکزی بود تنها کالا‌هایی که تامین ارز شده و یا ثبت سفارش شده‌اند را در آمار مربوط به واردات لحاظ کنند.

روح الله لطیفی سخنگوی گمرک در این باره می‌گوید ورود و خروج کالا در حوزه واردات و صادرات در گمرک انجام می‌شود بنابراین مرجع اصلی و رسمی اعلام آمار مربوط به تجارت خارجی کشور گمرک است.

وی با تاکید بر اینکه اطلاعات سامانه جامع تجارت نمی‌تواند در حیطه تجارت خارجی مورد استناد قرار بگیرد، می‌افزاید گمرک سابقه بیش از ۱۰۰ ساله در مرجع بودن برای اطلاع از شاخص تجارت کشور دارد.

به گفته سخنگوی گمرک، نهاد‌ها و سازمان‌های مختلفی از جمله نهاد ریاست جمهوری، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سخنگوی دولت، وزارت اقتصاد، مجلس شورای اسلامی و ... برای اطلاع از آمار تجارت خارجی به اطلاعات گمرک رجوع می‌کنند.

لطیفی می‌گوید در تمام کشور‌های دنیا آمار گمرک به عنوان شاخص تجارت خارجی آن‌ها مورد استناد قرار می‌گیرد. هیچ اختلاف آماری بین آمار گمرک و بانک مرکزی وجود ندارد، بلکه مسئولان بانک مرکزی در جمع آوری اطلاعات مرتکب اشتباه شده‌اند.

به گفته وی امیدواریم بانک مرکزی و سایر نهاد‌ها برای اظهار نظر درباره آمار تجارت خارجی به آمار گمرک مراجعه کنند.

تجارت خارجی در اقتصاد هر کشوری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و آمار در اقتصاد کلان موضوعی است که براساس استخراج آن برنامه ریزی صورت گرفته و نقاط ضعف تقویت می‌شود؛ بنابراین فارغ از دلیل اختلاف آماری بین ۲ نهادی که جایگاه بسیار مهمی در اقتصاد کشور دارند مسئولان امر باید عاری از هرگونه موازی کاری با ارائه آمار صحیح و علمی به بهبود فضای تجارت خارجی کشور در شرایط تحریم و خسارات ناشی از ایپدمی کووید-۱۹ کمک کنند.

شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از آنا،تاریخ انتشار:23آذر1399،ana.press