جان می‌دهند در ازای یک لقمه نان

کولبری که یکی از راه‌های ورود قاچاق با حجم پایین بوده، در نتیجه معیشت سخت مرزنشینان به شغل اصلی آن‌ها تبدیل شده است. باوجود ظرفیت‌های مناسب جغرافیایی و طبیعی مناطق مرزی ضعف سیاستگذاری موجب محرومیت مرزنشینان و اشتغال آن‌ها به کولبری شده‌است. اما سوال اینجاست که با وجود آگاهی مرزنشینان از مخاطرات این مشاغل و درآمد ناچیز، انگیزه آن‌ها از تن دادن به کولبری و سوخت‌بری چیست؟

شعار سال : کولبری یکی از راه‌های ورود قاچاق با حجم پایین بوده که در نتیجه معیشت سخت مرزنشینان شکل گرفته است. میزان درآمد اصلی‌ترین وجه تمایز کوله‌بر و قاچاقچی است و درحالیکه سود هنگفتی از این محل عاید قاچاقچیان می‌شود، دستمزد کولبران در حد تامین حداقل‌های معیشتی است.

آمار‌های رسمی تعداد کولبران را ۸۰ تا ۱۸۰هزار نفر اعلام کرده‌اند که در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، ایلام و کرمانشاه زندگی می‌کنند. پایین بودن شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی، نبود فرصت شغلی مناسب، درآمد ناکافی و وضعیت نامناسب معیشتی مولفه‌های اصلی زندگی مرزنشینان است. باوجود ظرفیت‌های مناسب جغرافیایی و طبیعی مناطق مرزی، محرومیت مرزنشینان و اشتغال آن‌ها به کولبری نتیجه ضعف سیاستگذاری است. سیستان‌وبلوچستان معروف به گنجینه‌ای از انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله همین مناطق است که با وجود امکانات بسیار با معضل سوخت‌بری دست‌وپنجه نرم می‌کند.

طرح رزاق با هدف اختصاص هفته‌ای ۲۰۰ لیتر گازوئیل با نرخ مناسب به بلوچستانی‌ها برای فروش به پاکستان از اقدامات مقابله‌ای دولت با سوخت‌بری بود. ولی با توقف این طرح به دلیل سوءاستفاده قاچاقاچیان، هفته گذشته خبر کشته شدن تعدادی از سوخت‌بران سراوانی معترض به این موضوع جنجال به پاکرد. البته در کنار امرار معاش مرزنشینان این منطقه از راه سوخت‌بری، معضل قاچاق گسترده سوخت ناشی از پایین بودن قیمت بر کسی پوشیده نیست.

اما سوال اینجاست که با وجود آگاهی مرزنشینان از مخاطرات این مشاغل و درآمد ناچیز، انگیزه آن‌ها از تن دادن به کولبری و سوخت‌بری چیست؟ سوال دیگر این است که چرا سایر کشور‌ها درگیر معضل کولبری یا قاچاق کالا‌هایی نظیر لوازم‌خانگی نیستند؟

پاسخ را باید در سیاست‌های تجاری و ارزی اشتباهی جست‌وجو کرد که با هدف ممنوعیت واردات و حمایت از تولید داخلی اعمال شده است. در شرایطی که نرخ ارز سرکوب شود، عملاً با اختصاص یارانه به واردات تمایل به مصرف کالای خارجی افزایش پیدا می‌کند. برای مقابله با این وضعیت و حمایت از تولید داخل، دولت‌ها اقدام به ممنوعیت واردات و یا وضع تعرفه‌های بالا می‌کنند. این اقدام هر چند واردات از مبادی رسمی را محدود می‌کند، اما نمی‌تواند انگیزه مصرف کالا‌های خارجی را از بین ببرد و نتیجه‌ای جز توسعه کولبری و قاچاق نخواهد داشت

بنابراین سیاست‌هایی که با هدف رونق تولید داخل و توسعه اشتغال وضع شده بود، در عمل منجر به کولبری مرزنشینان شده است. سیاست‌های حمایتی دولت‌ها نظیر ارائه تسهیلات و بیمه و ... به دلیل عدم شناخت مناسب مساله هرگز نتوانسته در حل این مشکل موثر باشد.

به نظر می‌رسد نیاز است سیاستگذار به جای استفاده از روش‌های تکراری و بی‌نتیجه، با اصلاح سیاست‌های غلط ارزی و تجاری این معضل را برطرف کند.