شعار سال : نفت، قوت لایموت قرن بیست و یکم بود. این میراث فسیلی به خودروها، جنگ‌ها و اقتصاد قرن ما سوخت‌رسانی کرده است. حالا جهان در میانه یک شوک بزرگ در حوزه انرژی به سر می‌برد که گذار دنیا به یک نظم جدید را سرعت بخشیده است. با شیوع کووید-۱۹، اقتصاد جهان از روزهای آغازین سال ۲۰۲۰ دچار بحرانی بی‌سابقه شد. تقاضای نفت در دنیا بیش از ۲۰ درصد کاهش یافت و قیمت نفت در بازار سقوط کرد. تا امروز، اقتصاد کشورها، به طور بی‌ثبات و محدودی احیا شده است. بازگشت به نظم سابق اما، بسیار بعید است. تولیدکنندگاه سوخت‌های فسیلی به ناچار پذیرفته‌اند که بسیار آسیب‌پذیر هستند. کشورهای نفت‌خیز مثل عربستان سعودی، برای حفظ تعادل در بودجه‌شان، به نفت ۷۰ تا ۸۰ دلاری نیاز دارند. امروز اما، قیمت هر بشکه نفت به سختی به ۴۰ دلار می‌رسد.

قیمت نفت،‌ پیش از این نیز ریزش داشته اما این‌بار همه چیز متفاوت است. نشریه «اکونومیست» درباره دوران گذار از سوخت‌های فسیلی در گزارشی نوشته: «امروز عموم مردم، دولت‌ها و سرمایه‌گذاران بازار انرژی به تغییرات اقلیمی اهمیت بیشتری می‌دهند. همین، فرصتی استثنایی را برای صنعت انرژی پاک خلق کرده است. طی سال اخیر ارزش سهام انرژی‌های پاک در بازار سرمایه ۴۵ درصد افزایش یافته است. «جو بایدن»، رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا، قصد دارد با صرف ۲ تریلیون دلار، وابستگی اقتصاد آمریکا را به سوخت‌های کربنی از میان بردارد. اتحادیه اروپا نیز، ۳۰ درصد از برنامه ۸۸۰ میلیارد دلاری احیای اقتصادی‌اش را به اقدامات اقلیمی و محیط‌زیستی اختصاص داده است.

نظام انرژی در قرن ۲۱، از عصر نفت و سوخت‌های فسیلی بهتر خواهد بود؛ بهتر برای سلامت انسان‌ها و از جنبه سیاسی باثبات‌تر و از جنبه اقتصادی کم‌تر آسیب‌پذیر خواهد بود. اما گذار به عصر تازه، خطراتی نیز دارد. این گذار اگر بدون برنامه باشد، می‌تواند بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی را در کشورهای نفت‌خیز افزایش داده و قدرت کنترل انرژی‌های سبز را در چین متمرکز کند.

امروز، سوخت‌های فسیلی ۸۵ درصد از انرژی جهان را تامین می‌کند. این نظام اما، نظامی ناسالم است. تامین انرژی با چنین شیوه‌ای، دو سوم گازهای گلخانه‌ای اتمسفر زمین را تولید می‌کند. آلودگی حاصل از سوزاندن سوخت‌های فسیلی، سالانه ۴ میلیون نفر را-به خصوص در کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه-به کام مرگ می‌کشاند. همچنین، وابستگی به نفت در طول زمان به بی‌ثباتی اقتصادی منجر شده است. دهه‌هاست که کشورهای نفت‌خیز مثل ونزوئلا و عربستان سعودی در منجلاب رفاقت‌های معنادار ابرقدرت‌ها فرورفته‌اند. برای مثال، ایالات متحده برای اطمینان از تامین انرژی از سوی خاورمیانه، ۶۰هزار نیروی جنگی در این منطقه مستقر کرده‌است.

نمای تازه‌ای از نظام جدید انرژی در حال ظهور است. با اقداماتی جسورانه، انرژی الکتریکی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و انرژی بادی، می‌توانند سهم خود در تامین انرژی را از ۵ درصد امروز به ۲۵درصد در سال ۲۰۳۵ و حدود ۵۰درصد در سال ۲۰۵۰ افزایش دهند. استفاده از نفت و زغال سنگ کاهش می‌یابد. با این حال، میزان استفاده از گاز طبیعی همچنان بالا خواهد بود. این برنامه طولانی مدت، در نهایت منافع زیادی با خود به ارمغان خواهد آورد. مهم‌تر از همه این که پاکسازی نظام انرژی از سوخت‌های کربنی، از آشفتگی تغییرات اقلیمی می‌کاهد. خشکی، قحطی، سیل‌ها و جابجایی‌های زمین‌شناسی کنترل خواهند شد. کشورهای نفت خیز نیز، سعی در خود اصلاحی خواهند کرد و دولت‌های این کشورها، برای تامین هزینه‌ها به دریافت مالیات از شهروندان بیشتر بها خواند داد.

اما با ظهور نظام جدید انرژی در جهان، خطر مدیریت ضعیف آن نیز ظاهر می‌شود. حکومت استبدادی چین،‌احتمال دارد به دلیل سلطه‌اش بر بازار تکنولوژی‌های نوین،‌ در نظام جدید انرژی در جهان نفوذ بیشتری داشته باشد. امروزه شرکت‌های چینی ۷۲ درصد از قطعات تولید انرژی خورشیدی، ۶۹ درصد از باطری‌های لیتیومی و ۴۵ درصد از توربین‌های بادی جهان را تولید می‌کند. جمهوری‌ خلق چین، می‌تواند به یک کشور «برق‌خیز» تبدیل شود.

قدرت اهرم نفود چین به سرعت رشد اقتصاد کشورهای دیگر بستگی دارد. اروپا، خانه توسعه‌دهندگان عظیم مزرعه‌های بادی و خورشیدی است. اروپایی‌ها در حذف و پاکسازی محیط از گازهای گلخانه‌ای رتبه اول را دارند. اما افزایش قیمت نفت و گاز شیل و همچنین مقاومت دولت جمهوری‌خواه «دونالد ترامپ» در برابر مبارزه علیه گرمایش زمین شرایط ایالات متحده را در این مسیر تحت تاثیر قرار داده‌ و این کشور را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان بدل کرده‌است.

خطر بزرگ بعدی، گذار کشورهای نفت‌خیز است. این کشورها با مجموع ۹۰۰ میلیون جمعیت، ۸ درصد از کل تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص می‌دهند. با کاهش تقاضای نفت در دنیا، رقابت این کشورها بر سر سهم‌شان از بازار نفت افزایش خواهد یافت و طبیعی است که کشورهایی با نفت خام ارزان‌تر و خالص‌تر، پیروز این رقابت خواهند بود. درآمد عربستان سعودی در فصل دوم سال ۲۰۲۰، ۴۹ درصد کاهش یافت. سال‌هایی بسیار دشوارتر در پیش است.

اگر گذار به عصر بدون سوخت‌های فسیلی شتاب بگیرد(که همینطور خواهد بود)، شرایط ژئوپولیتیکی را متلاطم‌تر خواهد کرد. حرکت به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر حیاتی، اما پر از دردسر است.»

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت فراز ، تاریخ انتشار 20 اسفند 99 ، faraz.ir