شعار سال: نبرد دوم فاو به نام عملیات رمضان مبارک (به مناسبت ماه رمضان) نزد عراقیها و سقوط فاو نزد ایرانیان خوانده میشود، نام نبرد سنگینی در جنگ ایران و عراق است که در ۲۸ فروردین ۱۳۶۷ (۱۷ آوریل ۱۹۸۸) اتفاق افتاد. این عملیات بخشی از عملیات گسترده ارتش عراق با نام عملیات توکلنا علیالله بهشمار میآید.
دو سال پس از شکست نیروهای عراقی در نبرد اول فاو (۱۳۶۵)، ارتش عراق که به تازگی بازسازی شده بود (با پشتیبانی گسترده اروپا و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، ارتش عراق بهطور گسترده با تجهزات به روز تسلیح شد و به چهارمین قدرت نظامی دنیا در آن زمان گردید)، اقدام به یک عملیات وسیع برای بیرون راندن نیروهای ایرانی از شبه جزیره فاو نمود. عراقیها بیش از صد هزار نیرو از سربازان ویژه گارد ریاست جمهوری (حدود ۶۰ درصد آنها از نیروهای ویژه گارد ریاست جمهوری بودند) را علیه ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای داوطلب بسیجی ایران که در شبه جزیره حضور داشتند به کار گرفتند.
در این عملیات که با غافلگیری نیروهای ایرانی و غیاب فرماندهان آنها در منطقه آغاز شد، شبه جزیره فاو ظرف ۳۵ ساعت به دست عراقیها افتاد و پس از قطع راههای ارتباطی آن با ایران، تمام نیروهای محاصره شدۀ ایرانی به شهادت رسیده یا اسیر شدند و بیشتر تجهیزات ایرانیها نیز سالم و دست نخورده بدست عراقیها افتاد.
زمان این تهاجم متقارن با ماه رمضان بود که ایرانیها شروع به چرخش نظامیان خود مینمودند. در ساعت ۵:۰۰ صبح، عراق حمله توپخانهای وهوایی سنگینی را به خطوط مقدم ایران آغاز شد. عراق با کمک تصاویر ماهوارهای امریکایی نقاط کلیدی نیروهای ایرانی همانند خطوط مواصلاتی، پستهای فرماندهی، و دپوهای سلاحهای ایرانی توسط گازها خردل، گاز سارین، و گاز اعصاب و نیز با سلاحهای انفجاری عادی مورد حمله قرار داد. با استفاده از هلیکوپتر، عراقیها سپاه هفتم تحت فرماندهی ژنرال ماهر رشید به جنوب شطالعرب منتقل شدند و عقبه نیروهای ایرانی در شبهجزیره را مسدود کردند.
در هنگام آغاز این نبرد، بال جنوبی عملیات از لشکرهای مدینه و بغداد گارد ریاست جمهوری عراق تشکیل شده بود که به سمت نیروهای ایرانی یورش بردند که اینکار فضای عبوری را برای حمله لشکر مکانیزه حمورابی از ساحل جنوبی به درون جزیره را باز کرد. همزمان سپاه هفتم ارتش عادی عراق از انتهای شمالی خط با پیاده نظام هفتم و لشکر زرهی ششم تهاجم خود را شروع کردند.
اهمالهای منجر به شکست نیروهای ایرانی در فاو، باعث شد که حضرت امام خواستار دادگاهی شدن فرماندهان مقصر شکست در جزیره فاو شود
در حالیکه پیاده نظام هفتم زمین گیر شد، لشکر ششم زرهی توانست خطوط ایرانیها را شکسته و لشکر اول مکانیزه از این طریق فشار خود را آغاز کرد که توانست به لشکر گارد ریاست جمهوری در خارج فاو بپیوندد. عراقیها برای این حمله برنامهریزی بسیار دقیقی انجام دادهبودند. پیش از حمله به سربازان عراقی پادزهر برای سلاحهای شیمیایی داده شده بود تا آنها را از اثر تجمیع گازها محافظت نماید.
برنامه دقیق برای استفاده سنگین از سلاحهای شیمیایی عامل تعیینکننده در پیروزی عراقیها بود. این حمله همزمان با عملیات ایالات متحده علیه نیروی دریایی ایران با نام عملیات آخوندک بود که در طی آن بسیاری از کشتیهای نیروی دریایی ایران، آسیب دیدند و ناوچه سهند، یکی از چهار ناوچه ایران در آن زمان، غرق شد. یکی از تاکتیکها موفق عراقیها تکنیک مشت یک-دو در استفاده از سلاحهای شیمیایی بود.
در این تکنیک عراقیها با استفاده از توپخانه عراقیها خطوط مقدم ایران را با گازهای سریع پخش شونده سایونید و اعصاب پر میکردند، همزمان گازهای شیمیایی پایدارتر توسط جنگندههای عراقی در خطوط پشت جبهه ایران انداخته میشد که یک دیوار شیمیایی که جلو ارسال نیروی کمکی به آسیب دیدگان خطوط مقدم را میگرفت.
واحدهای گارد ریاست جمهوری عراق با حرکت به جنوب شبه جزیره در ۲۱ مایلی امالقصر حمله خود را شروع نمودند. حملات با بمباران چندین مرتبه شیمیایی همراه بود که موجب شد بسیاری از نیروهای ایرانی در شبه جزیره شهید یا مجروح شوند. همزمان، عراقیها حملات آبی خاکی را از طرف امالقصر آغاز نمودند. آنها به سرعت از خطوط دفاعی پیچیده آبی و سیم خاردار ایرانیها عبور کردند. هرچند در هنگام پاکسازی میادین مین در شبه جزیره متحمل تلفاتی شدند، با این حال توانستند شبه جزیره را طی ۳۵ ساعت آزاد کنند.
سقوط جزیرۀ استراتژیک فاو و پیرو آن پیروزیهای پشت سرهم نیروهای عراقی، روند تحولات جنگ را به گونهای ناگهانی و غافل گیرانه، به زیان ایران و به سود عراق تغییر داد. اهمالهای صورت گرفته منجر به شکست نیروهای ایرانی در فاو، باعث شد که حضرت امام خواستار دادگاهی شدن فرماندهان مقصر شکست در جزیره فاو شود.
پس از حمله عراق به فاو محسن رضایی یک حمله سراسری را باور نکرد
در هنگام سقوط فاو، مجموعهای از فرماندهان ارشد متهم شدند که در زمان حمله عراق، برای انجام «فعالیتهای سیاسی» برای حضور نیروهایشان در مجلس، جبهۀ نبرد را ترک کرده و در کرمانشاه حضور داشتند. محسن رفیق دوست، وزیر وقت سپاه نیز دلیل سقوط فاو را نه «نظامی»، بلکه «سیاسی» و مشغول بودن به انتخابات مجلس بیان داشته بود. غلامعلی رشید، معاون وقت عملیات فرمانده کل سپاه اعلام کرد که حتی پس از حمله عراق به فاو «محسن رضایی یک حمله سراسری را باور نکرده است».
همچنین به روایت حسن روحانی، حتی در زمان مخابره خبر سقوط فاو، فرمانده وقت سپاه پاسداران یعنی محسن رضایی همچنان معتقد بود که فاو سقوط نخواهد کرد مگر آنکه ارتش عراق از بمب اتم استفاده کند. حتی برخی از منتقدین در برداشتی افراطی، شروع روند پایان جنگ را گرفتن فاو توسط ارتش عراق میدانند، روندی که به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل از سوی ایران منتهی شد.
بد یا خوب فاو تمام شد. بنا بر روایتی، همه ایرانیهای محاصره شده در این شبه جزیره، به جز ۲۱۱۵ نفر که به اسارت درآمدند، شهید شدند. تفکر و تصور لحظه شهادت با بمباران شیمیایی آنهم در تنهایی و نبود فرماندهان و قطع عقبه حمایتی و از همه مهمتر با دهانی روزه، قلب انسان را بدرد میآورد.ای کاش دکتر محسن رضایی امروز و حاج محسن دیروز، از علتها و واقعیات و جعبههای سربسته این عملیات بگوید.ای کاش بشکلی شجاعانه از تقصیرها و قصورهای خود حرف بزند و یا حتی از خود دفاع نموده و رفع شبه نماید. منتظریم برادر.
اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص، برگرفته از ویکی پدیا