شعارسال: فردو با نام رسمی «تاسیسات غنی‌سازی شهید علی محمدی»، مربی شهید علی‌زیرزمینی در دل کوهی نزدیک شهر قم است. حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتری جنوب غرب تهران واقع شده است. این سایت، در عمق ۸۰ تا حدود ۹۰ متر زیر زمین، پیش‌تر پایگاه نظامی متعلق به سپاه پاسداران بود و بعد‌ها به منظور غنی‌سازی اورانیوم استفاده شد.

تولید اورانیوم تا ۲۰ درصد از اوایل دهه ۱۳۹۰ در فردو شروع شد. طی دوره پسابرجام فردو قرار بود به مرکز تحقیقات تبدیل شود، اما از سال ۱۳۹۸ مجدداً غنی‌سازی بیش از این رقم بر اساس ادعای آژانس بین المللی انرژی اتمی در فردو ادامه یافت.

چرا فردو اهمیت دارد؟
طراحی زیرزمینی و استحکام ساختاری فردو، یکی از امتیازات مهمی است که همیشه درباره این سایت هسته‌ای مطرح می‌شود. همواره این موضوع مورد تاکید بود که طراحی خاص فردو، این مرکز را در برابر حملات نیروی هوایی دشمن بسیار مقاوم کرده است. ظرفیت فردو برای بیش از ۲۹۷۶ سانتریفیوژ پیشرفته، از جمله IR‑۶، فردو را تبدیل به یکی از مراکز اصلی غنی‌سازی ایران کرده است. ادعای کشف ذرات اورانیوم غنی شده بالاتر از حد مورد توافق برجام در سال و همچنین ادعا‌های مرتبط با احتمال فعالیت‌های نظامی ایران در این زمینه، یکی از مهمترین مناقشات ایران و غرب و ایران و آژانس طی سال‌های اخیر است که عمدتا در رابطه با فردو مطرح شده است.

حمله اخیر آمریکا و اسرائیل به فردو
در همان روز‌های آغازین جنگ ایران و اسرائیل حملاتی به تاسیسات هسته‌ای ایران انجام شد، اما بررسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان داد این حملات تاثیر محسوسی روی فردو نگذاشته و تشعشاتی نیز در منطقه دیده نمی‌شود. اما ایالات متحده نیز با پیوستن به اسرائیل در جنگ علیه ایران عملیات «چکش نیمه‌شب» Midnight Hammer، عملیات گسترده‌ای علیه سایت‌های هسته‌ای ایران از جمله فردو انجام شد.

یکم تیرماه ۱۴۰۴ ساعت حدود ۲:۳۰ بامداد به‌وقت تهران، ارتش آمریکا با استفاده از ۷ فروند بمب افکن B‑۲ و بمب‌های ۳۰ هزار پوندی MOP، چند نقطه در فردو را هدف قرار داد. نیرو‌های امریکایی پس از حمله به فردو مدعی شدند با این حمله، ایران چند سال از برنامه هسته‌ای خود عقب افتاد. هرچند مقام‌های داخلی از جا به جایی بخش‌های عظیمی از اورانیوم غنی شده پیش از حمله آمریکا خبر دادند. ترامپ مدعی شده تاسیسات هسته‌ای فردو نابود شده است با این وجود مقامات ایرانی نظری متفاوت دارند. مقام‌های ایران می‌گویند آسیب «سطی و قابل جبران» است و دولت اعلام کرد که پاسخ محکمی برای این حملات خواهد داشت.

اظهارنظر‌های گروسی درباره فردو، پیش از جنگ و پس از آن
قبل از جنگ رافائل گروسی در گزارشی که به شورای حکام ارائه کرده بود به صراحت از وجود نگرانی‌هایی در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران صحبت کرده بود که باعث شد اغلب تحلیلگران داخلی این گزارش را کاملا ضد ایرانی و جانبدارانه ارزیابی کنند. بعد از حمله اسرائیل، مدیر کل آژانس انرژی اتمی، اعلام کرد «هیچ‌گونه رفتارخطرناک قابل مشاهده‌ای در سایت فردو یا راکتور هسته‌ای خنداب دیده نمی‌شود.» همین تناقض گویی بود که با واکنش برخی سران داخل کشور از جمله علی لاریجانی مواجه شد که معتقد بودند باید با گروسی در مجامع بین المللی برخورد شده و وی درباره این تناقض گویی‌ها پاسخگو شود.

بعد از پیوستن آمریکا به جنگ اسرائیل و ایران و حمله آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران، گروسی در جلسه اضطراری شورای امنیت که با محوریت «کاهش ایمنی و امنیت هسته‌ای در ایران» برگزار شده بود گفت که تا این لحظه هیچ نوع تشعشات گسترده و خطرناک برای سلامت انسان‌ها در منطقه دیده نمی‌شود. او توضیح داد که سایت هسته‌ای فردو به علت دارا بودن برق اضطراری داخلی، آسیب پذیری کمتری نسبت به مراکزی دارد که خاموشی برق دارند با این وجود تاکید کرد برای اطلاع از وضعیت زیرساخت‌ها باید بازرسی مستقیم انجام شود.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، می‌گوید: نباید اجازه ایجاد چرخه‌هایی از تخریب و تلافی را داد و تنها راه حل موجود، به کار بستن دیپلماسی است. همچنین سازمان ملل بر لزم پیشگیری از حملات مسلحانه به سایت‌های هسته‌ای به علت احتمال آزاد شدن رادیواکتیو با عواقب بزرگ تاکید کرده است، با این وجود حملات به سایت‌های هسته‌ای ادامه دارد. برخی تحلیلگران ارشد سیاست خارجی از جمله حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم  گفته اند باید علیه اقدامات ترامپ و نتانیاهو علیه ایران که عواقب جانی و انسانی دارد، به کنوانسیون‌های حقوق بین الملل و دیوان بین المللی کیفری شکایت کرد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از فرارو، تاریخ انتشار: 2تیر1404، کدخبر:877933،fararu.com