شعارسال: بالگردهای تهاجمی در نقش پشتیبانی نزدیک هوایی و عملیاتهای ضد زره از جمله ارکان مهم و کلیدی در نیروهای رزمی امروز جهان به حساب میآیند و در کشور ما به دلیل وسعت بالا و طیف گسترده از تهدیدات، داشتن یک ناوگان بزرگ و به روز از بالگردهای تهاجمی جزو اولویتهای مهم به حساب میآید. ستون فقرات ناوگان بالگردهای تهاجمی کشور ما را مدل کبری تشکیل میدهد که دهههای پیش خریداری شده اند و این بالگرد در زمان تحویل به ایران به دو گونه با قابلیت حمل موشک ضد زره تاو و بدون این قابلیت تقسیم میشد که گونههای فاقد موشک، حامل پادهای راکت انداز بودند.
بعد از جنگ تحمیلی و آغاز توسعه یافتن یگانهای رزمی سپاه، بحث اختصاص بالگرد به این نیرو نیز مطرح شد و در کنار بالگردهای ترابری سری Mi-۱۷ ساخت روسیه، چندین فروند از بالگردهای هوانیروز ارتش نیز در اختیار سپاه قرار گرفت. بالگردهای کبری که در اختیار سپاه قرار گرفتند هم از نمونههای قابل حمل موشک تاو و هم از مدلهای فاقد این توانایی بودند. با توجه به طیف جدید تهدیدات در اطراف کشور ما و لزوم ارتقاء و نوسازی توان موجود، مسئله جایگزینی موشکهای قدیمی تاو در بالگردهای کبری هم برای ارتش و هم سپاه طرح شد.
در سالهای اخیر طیف گستردهای از موشکهای هوا به سطح برای ناوگان بالگردهای کبری ارتش توسعه پیدا کرده که نصب موشک کورنت هوا پرتاب، حیدر و شفق از جمله طرحهایی بوده که تا به امروز در ارتش برای بهینه شدن توان تهاجمی بالگردهای کبری انجام شده است. اما در جریان تحویل دستاوردهای جدید به نیروی زمینی سپاه تصاویری از مجهز شدن بالگرد کبری این نیرو به یک سلاح جدید ایرانی منتشر شد که نوید عصری جدید در حوزه تسلیحات هوا پرتاب در کشور را میدهد.بالگرد کبری سپاه مجهز به پرتاب گر موشک تاو و راکت اندازقائم ۱۱۴؛ به هلفایر ایرانی سلام کنیددر بهمن ماه سال ۹۸ و در جریان تحویل یک سری از بالگردهای اورهال شده به نیروهای مسلح، تصویری از یک هلی کوپتر مدل ۲۱۴ متعلق به سپاه منتشر شد که به سیستم هدف گیری در زیر دماغه و موشکهای هوا به سطح جدیدی مجهز بود. این موشک که قائم ۱۱۴ نام دارد از نظر ظاهری شباهت بسیار زیادی به موشک مشهور هلفایر دارد.
در آذر ماه سال ۹۹ نیز در نمایشگاهی مربوط به نیروی دریایی ارتش این بار یک پرتابگر ۴ تایی از این موشکها مشاهده شد که تصویری واضحتر از این موشک را به نمایش گذاشت و به نوعی مشخص کرد که این سامانه جدید تسلیحاتی از سه نوع سیستم هدایتی بهره میبرد.موشکهای قائم برای بالگرد ۲۱۴ سپاه - به سیستم هدف گیری اپتیکی در زیر دماغه بالگرد دقت کنیدموشکهای سری قائم در نمایشگاه نیروی دریایی ارتشباید به این نکته بسیار مهم اشاره کرد که مشخصا صنعت دفاعی کشور با الگو برداری از یک طرح موفق یعنی موشک هلفایر، یک سامانه موشکی طراحی کرده که نه فقط در روی بالگردهای تهاجمی، بلکه روی بالگردهای چند منظوره مثل سری ۲۱۴ و با مقداری تغییرات قابلیت نصب روی دیگر پلتفرمها مثل پرندههای بدون سرنشین و حتی پرتابگرهای سطحی را خواهد داشت. برد این موشک در حدود ۱۰ کیلومتر، وزن کلی آن ۵۰ کیلوگرم و وزن سر جنگی آن نیز در حدود ۱۵ کیلوگرم است. قبل از پرداختن به بحث سیستمهای هدایتی این موشکها به یک مسئله قابل توجه در خصوص نامگذاری این موشک اشاره میکنیم. در ابتدا این موشک با نام قائم ۱۱۴ معرفی شدند، اما در مراسم تحویل تجهیزات به نیروی زمینی سپاه نمای نزدیک به این موشکها منتشر شد که روی آنها واژه " قاصم" نقش بسته بود.
این واژه از ریشه عبارت قصم گرفته شده و از صفات الهی است که در قرآن کریم به آن اشاره شده و به معنی درهم شکننده و نابود کننده است. البته مشخص نیست که عبارت مورد نظر با توجه به معنی آن بابت ارسال پیامی روشن به دشمنان استفاده شده یا این که برای نمونه برخی از موشکهای این سری که از هدایت متفاوت برخوردار هستند با نام دیگری مشخص شده اند.
نام قائم ۱۱۴ و قاصم بر روی موشکها مشخص است.اما بحث بسیار مهم هدایت این موشکها میرسیم. طبق بررسی شواهد و تصاویر، تاکنون سه نوع موشک قائم ۱۱۴ با هدایتهای لیزری، اپتیکی مرئی و حرارتی فروسرخ ساخته شده است. محصول اول یک موشک قائم ۱۱۴ با شیوه هدایت حرارتی فروسرخ است. در این شیوه هدایت موشک پس از شلیک با استفاده از جستجوگری که در کلاهک آن تعبیه شده داغترین جسم روبروی خود را جستجوکرده و به سمت آن حرکت میکند. در این شیوه هدایت موشک بدون اتکا به سکوی شلیک کننده به بهره گیری از یک سیستم هدایت داخلی عمل میکند و پس از شلیک دیگر نیازی به هدایت توسط سکوی شلیک کننده ندارد. به همین سبب بالگرد یا هر وسیلهای که از این نوع موشک استفاده میکند میتواند پس از شلیک منطقه را ترک کند و یا موشک دوم را شلیک کند.
دو موشک در کادر قرمز با هدایت حرارتی فروسرخ - موشک با فلش سبز دارای سیستم هدایتی نیمه فعال لیزری و فلش زرد موشک با هدایت اپتیکیاین مزیت موجب میشود تا سکوی شلیک کننده موشک کمتر در معرض خطر سامانههای پدافندی قرار گیرد و امنیت بیشتری را برای بالگردها و پهپادها به ارمغان میآورد. هدایت حرارتی همچنین قابلیت استفاده از موشک در شب و شرایط مختلف جوی را نیز با خود به همراه دارد که مزیتی بزرگ در جنگهای امروزی به شمار میرود. موشکهای ردیف بعدی، اما از دو شیوه هدایت متفاوت بهره میبرند. در ردیف پایین سمت راست نوع هدایت اپتیکی موشک قائم و در سمت چپ نوع هدایت لیزری نیمه فعال این موشک قرار دارد.در شیوه هدایت اپتیکی، یک دوربین در دماغه موشک نصب شده است که پس از فعال شدن سوئیچ موشک توسط کاربر پوشش روی آن کنار رفته و تصویر هدف در مانیتور کاربرد نمایان میشود. کار بر با بزرگنمایی هدف علامت رتیکل (+) را روی هدف قرار داده تا موشک روی هدف قفل کند و پس از آن اقدام به شلیک موشک یا بمب به سمت هدف میکند. این شیوه هدایت نیز یک شیوه هدایت درونی است و بدون اتکا به هدایتگر بیرونی انجام میشود بدان معنی که شلیک کننده میتواند پس از رهاسازی بمب و یا شلیک موشک منطقه را ترک کند و از خطر مورد هدف قرار گرفتن در امان باشد.
در نسلهای اولیه هدایت اپتیکی، بمبها و موشکها به یک دوربین مرئی مجهز بودند، اما در نسلهای بعدی به دوربینهای تصویر ساز حرارتی مجهز شدند که توانایی درگیری در شب و شرایط مختلف جوی را به کار برد میداد. مزیت شیوه تصویرساز حرارتی به شیوه هدایت حرارتی فروسرخ این است که در این شیوه منبع حرارت به شکل یک لکه سیاه رنگ بزرگ دیده میشود و به همین سبب، فریب این نوع موشکها با فلر (فریب دهنده حرارتی) که منبع گرمایی کوچکتری دیده میشوند کار بسیار مشکلی است.اما موشک سوم از شیوه هدایت نیمه فعال لیزری بهره میبرد. در این شیوه هدایت موشک در کلاهک خود یک جستجوگر لیزر جای داده است که امواج بازتابی از هدف را دریافت میکند و به سمت آن حرکت میکند. در هدایت نیم فعال لیزری ابتدا پرتو لیزر توسط یک سامانه نشانگذار لیزری به هدف تابانده میشود پس از آن جستجوگر سر موشک امواج بازتابی لیزر را در یافت کرده و به سمت هدف حرکت میکند. این شیوه هدایت علی رغم دقت بالا در اصابت، محدودیتهایی نیز به همراه دارد. از جمله آنها اینکه شرایط آب و هوایی میتواند روی عملکرد بمب یا موشک تاثیرگذار باشد و همچنین میتوان با ایجاد پردههای دود در مسیر بازتاب پرتوهای لیزر اخلال ایجاد کرد و مانع از رسیده آنها به جستجوگر بمب یا موشک شد. همچنین در این شیوه پرتابگر میبایست تا لحظه اصابت بمب یا موشک به هدف در راستای آن قرار گیرد و هرگونه قطعی در بازتاب امواج لیزر موجب انحراف موشک میشود.
البته برای حل این مشکل میتوان از یک نشانگذار مستقل استفاده کرد و برای شلیک موشک نیز از یک پرتابگر مجزا بهره برد. به این صورت که یک وسیله امواج لیزر را به هدف بتاباند و وسیله دیگر موشک را به سمت آن شلیک کند. در جریان جنگ اول خلیج فارس و حمله نیروهای ائتلاف به کویت جنگندههای انگلیسی و آمریکایی از این روش برای شلیک بمب و موشکهای هدایت لیزری خود استفاده میکردند. موشکهای مورد نظر با این طیف از سیستمهای هدایتی در شرایط مختلف آب و هوایی و بسته به نوع اهداف میتوانند از فاصله ایمن به سمت هدف پرتاب شوند و بدون وارد کردن وسیله پرنده در شعاع بسیاری از سیستمهای پدافند کوتاه برد به اجرای حمله بپردازند.
با این اوصاف میتوان گفت با توسعه موشکهایی مثل سری قائم و الماس به در حقیقت جمهوری اسلامی ایران در لبه فناوریهای ضد زره جهان در حال حرکت است و در این بخش از کشوری که روزی برای یک موشک هدایت سیمی نیازمند خارج بود، در زمانی کوتاه تبدیل به یکی از تولیدکنندگان قدرتمند در حوزه موشکهای ضد زره با قابلیت "شلیک کن – فراموش کن" شده است.
شعارسال، بااندکی تلخیص و اضافات برگرفته از مشرقنیوز، تاریخ انتشار: ۲۶ تیر ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۲۴۵۴۶۴، mashreghnews.ir.