شعار سال: در این نشست که هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «فصل تحول» بود، اساتید برجسته حوزه علمیه احمد واعظی، غفاری، مصباح یزدی، توکلی و خانم‌ها سیده زهره برقعی و جمیله علم الهدی سخنرانی کردند.

متن کامل سخنان اساتید در این جلسه به شرح زیر است:

 

استاد واعظی: گسترش فقر سبب کاهش معنویت می‌شود

 حجت الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی و عضو شورای انقلاب فرهنگی در چهارمین نشست تخصصی «فصل تحول» در جامعه‌الزهرا (س) که با موضوع «گفتمان دولت سیزدهم، عدالت و معنویت» برگزار شد، با اشاره به تاثیر عدالت بر معنویت گفت: هرچه بی عدالتی و فقر و فساد و ناهنجاری‌های مناسباتی در بستر جامعه بیشتر باشد پژواک آن در ازدیاد ناهنجاری‌های معنوی خواهد بود. شکل طبیعی گسترش فقر، دورن انسان‌ها را به لحاظ جهت گیری معنوی مخدوش می‌کند.

او گفت: عدالت و معنویت از دو جهت قابل بحث است. یکی تاثیر معنویت بر عدالت و بالعکس. شهید مطهری در اواخر عمر خود در سخنرانی‌هایی که در مسجد فرشته تهران داشتند فرمودند: برخی متاسفانه صرفا بر روی عدالت تکیه می‌کنند و تصور می‌کنند بدون معنویت عدالت امکان پذیر است. شهید مطهری می‌گوید استقرار عدالت به لحاظ مضمونی و محتوایی بدون معنویت امکان‌پذیر نیست. ایشان می‌گوید بدون بال معنویت از بال عدالت کاری ساخته نیست؛ و این تعبیر نیز نشان می‌دهد عدالت ممکن است مستقر شود، اما بدون معنویت کاری از آن ساخته نیست.

عضو شورای انقلاب فرهنگی ادامه داد: این دو جمله کلیدی شهید مطهری تاثیر معنویت بر عدالت را نشان می‌دهد، اما بحث، ضلع دیگری به نام تاثیر عدالت بر معنویت دارد.

او گفت: آیا معنویت در عدالت دخیل است؟ آیا معنویت، دخالت محتوایی و مضمونی در عدالت دارد؟ عدالت چه به لحاظ مفهومی و چه به لحاظ درون مایه، ربطی به معنویت ندارد. یعنی معنویت برون مرزی محتوایی و مضمونی عدالت است. یعنی معنویت و عدالت دو مقوله هستند. وقتی از عدالت بحث می‌کنیم، معنویت و عناصر معنوی و اخلاقی در مضمون و محتوای عدالت نیست. اگر بحث‌های مربوط به عدالت را به مباحثی درباره چیستی و چرایی و چگونگی عدالت تقسیم کنیم، معنویت داخل در بحث چیستی عدالت نیست.

واعظی افزود: در بحث چرایی نیز دو بحث مهم داریم؛ بحث اینکه ضرورت‌بخش عدالت چیست و چرا عدالت ضرورت دارد؟ در عالم اندیشه و مکاتب سیاسی نظریه‌هایی وجود دارد که به عدالت اجتماعی بها نمی‌دهند. نولیبرال‌ها عنایتی به عدالت اجتماعی ندارند و بیشتر روی آزادی متمرکز هستند؛ و بحث دیگر، در چرایی عدالت منشا ارزشمندی آن است. بحث‌های جدی وجود دارد که چرا عدالت ارزشمند است و جنس آن چیست؟ ارزشمندی حقوقی یا سیاسی؟ قالب متفکران عدالت را ارزش اخلاقی می‌دانند. اما برخی آن را اخلاقی نمی‌دانند و آن را ارزش سیاسی می‌دانند. یعنی، چون عدالت کارکرد سیاسی مثبت دارد ارزشمند است. برخی از متفکران غربی نیز برای عدالت کارکرد حقوقی قائل هستند. در این بحث‌ها نیز معنویت نقشی ندارد.

این استاد حوزه ادامه داد: در بحث چگونگی عدالت، رد پای معنویت پیدا می‌شود. اصولا امور اجتماعی از جمله عدالت اجتماعی، فرهنگ پیچ هستند. یعنی عنصر فرهنگ در آن ایفای نقش می‌کند. مدافعان عدالت اجتماعی نظریه‌ای را ارائه می‌کنند که نظم اجتماعی موجود عادلانه شود. فرهنگ در استقرار یک طرح کلان اجتماعی و برهم زدن وضع موجود به سمت وضع مطلوب دخیل است. یعنی فرهنگ این تغییر باید ایجاد شود؛ و اگر جامعه‌ای به لحاظ فرهنگی آماده تغییر اجتماعی باشد، این تغییر راحت‌تر رخ می‌دهد و اگر جامعه پذیرا نباشد، تغییر به سختی رخ می‌دهد.

 

انسان معنویت گرا به لحاظ رفتاری با انسان غیرمعنویت گرا متفاوت می‌شود

واعظی گفت: تعریف معنویت دشوار است. ما انواع و اقسام رویکرد‌های معنویتی را داریم و با اقسام قرائت‌های معنوی روبرو هستیم؛ معنویت‌های سکولار و معنویت‌های دینی و معنویت‌های خداگرا و غیرخدا گرا. معنویت اولا و بالذات وصف حالات درون انسانی است. اما تبلور رفتاری و کنشی هم دارد. انسان معنویت گرا به لحاظ رفتاری با انسان غیرمعنویت گرا متفاوت می‌شود. معنویت گرا، یک وجوه درونی دارد. به لحاظ ارزشی و باور‌ها با انسان غیرمعنوی تفاوت می‌کند.

او افزود: پس اینکه شهید مطهری می‌گوید بدون معنویت عدالت ممکن است، را باید اینگونه بیان کرد که به لحاظ محتوا این دو متفاوت هستند و حریم آن‌ها از لحاظ مضمون جدا است. اما از حیث چگونگی و استقرار عدالت، معنویت می‌تواند سهیم باشد. یعنی برخی از معنویت‌ها بسته به جنس آن معنویت، می‌تواند تسهیلگر استقرار عدالت یا مانع آن شود. معنویت‌های فردگرا و انزواگرا و جامعه گریز، کمکی به بحث استقرار عدالت که امری اجتماعی است نمی‌کند. معنویت برونگرا و دیگرگرا و معطوف به مراودات انسانی و تحکیم مراودات انسانی تسهیلگر مقوله اسقرار عدالت است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: ادعای دیگر مرحوم مطهری که بدون بال معنویت از بال عدالت کاری ساخته نیست نیاز به بحث مفصل دارد. در جامعه بشری، عدالت یگانه فضیلت و ارزش اجتماعی نیست. ارزش‌های دیگر اجتماعی هم داریم. اخلاق و معنویت خودش ارزش است. جامعه دارای معنویت ارزشمند و داری فضائلی است. جامعه عادلانه نیز دارای فضلیت است. یعنی این دو به لحاظ مضمونی در هم تنیده نیستند. بدون معنویت، عدالت امکان پذیر است. اما جامعه کامل جامعه‌ای است که انواع فضائل را داشته باشد.

 

توزیع الزاما نباید عادلانه باشد

عضو شورای انقلاب فرهنگی ادامه داد: تصور عمومی این است که هرکجا پای توزیع به میان می‌آید، حتما باید بر مبنای عدالت باشد. این موضوع به صورت کلی درست نیست. حتما هر توزیعی نباید بر اساس عدالت باشد. مثلا اگر قرار است حمایت فرهنگی صورت بگیرد این حمایت نباید الزاما بر اساس عدالت باشد. فرضا می‌خواهیم بودجه‌ای را توزیع کنیم. آیا درست است که بگوییم بودجه باید بر اساس برابری یا شایستگی توزیع شود؟ اگر این را بگوییم یعنی در توزیع امکانات و حمایت‌های مادی از فعالان فرهنگی، اصلا درون مایه و محتوا لحاظ نشده است. یعنی برای ما مهم نیست که این محتوا مخرب جامعه است یا نیست.

واعظی گفت: در جوامع لیبرال هم اینگونه نیست که به تئاتر یا موسیقی فاخر همانقدر سوبسید بدهند که به یک اثر پورن می‌دهند. هیچ وقت نمی‌آیند همانگونه که از جریان‌های صلح طلب حمایت می‌کنند، از جریان‌های رادیکال معارض فرهنگی حمایت نمی‌کنند. چون هر توزیعی نمی‌بایست بر مبنای عدالت باشد.

او افزود: دولت‌ها در مساله پناهندگی و کمک‌های مالی به بیرون مرز‌های خود و در مساله اعطای شهروندی بر اساس عدالت رفتار نمی‌کنند. ملاحظاتی را مطرح می‌کنند. برخی ملاحظه زبانی و برخی ملاحظه سیاسی یا نژادی دارند. اساسا عدالت یک فضیلت و اخلاق فضیلت دیگری است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: از این جمله شهید مطهری که بدون معنویت از عدالت کاری ساخته نیست می‌توان دفاع کرد. یک محمل صحیح سخن شهید مطهری این است که عدالت تنها فضیلت اجتماعی نیست که با استقرار آن جامعه کامل باشد. غیر از عدالت باید در جامعه به معنویت هم اندیشید. محمل دوم در دفاع از عبارت شهید این است که می‌تواند اشاره به این باشد که استقرار عدالت فرهنگ پیچیده است و تا فرهنگ آن ایجاد نشود نمی‌توان آن را پیاده کرد. مرحوم سیدقطب در کتاب عدالت اجتماعی در اسلام روی این موضوع خیلی مانور می‌دهد و می‌گوید استقرار عدالتی که مدنظر اسلام است بدون ارتقاء فرهنگ دینی مردم میسر نیست.

 

مخاطب نظریه عدالت مردم و دولت و نهاد‌های اجتماعی هستند

او افزود: مخاطب نظریه عدالت کیست؟ مخاطب این نظریه هم مردم و هم دولت‌ها و هم نهاد‌های اجتماعی هستند. یعنی عدالت اتفاقی است که وقتی محقق می‌شود که هم کارگزاران وفادار به اصول آن باشند و هم جامعه پذیرای آن باشد و هم آحاد فعالان اجتماعی به اقتضائات آن تن بدهند.

عضو شورای انقلاب فرهنگی تصریح کرد: بحث سویه دیگری هم دارد و آن تاثیر عدالت بر معنویت است. هرچه قدر جامعه عادلانه‌تر و بدون فساد و فقر و تباهی و مناسبات نابرابر باشد، زمینه ارتقاء معنویت بیشتر فراهم می‌شود. هرچه بی عدالتی و فقر و فساد و ناهنجاری‌های مناسباتی در بستر جامعه بیشتر باشد پژواک آن در ازدیاد ناهنجاری‌های معنوی خواهد بود. یعنی پریشانی اوضاع جامعه سلامت معنوی آن را مخدوش می‌کند. حضرت رسول به حاکمان بعد از خود توصیه می‌کند که مردم را فقیر نکند که کافر شوند. یعنی به شکل طبیعی گسترش فقر، دورن انسان‌ها را به لحاظ جهت گیری معنوی مخدوش می‌کند.

 

آیت الله غفاری: «انتصابات» نباید بر مبنای «انتسابات» باشد

 آیت‌الله سیدطاهر غفاری در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «فصل تحول» که با موضوع «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و معنویت» در جامعه الزهرا (س) برگزار شد، تصریح کرد: حکومت باید خادم رسیدن انسان به مقام تعالی باشد تا بشر به حقیقت خود واصل شود.

او با بیان اینکه تا زمانی که در زمین دشمن حرکت کنیم موفق نمی‌شویم، گفت: ما در دین مبین اسلام معلومات و یقینیاتی داریم که اگر خود را گم نکنیم، عالم تشنه معارف ما می‌شود.

استاد اخلاق حوزه تأکید کرد: اگر ایمان بیاوریم که در جایگاهی هستیم که باید حرکت کنیم، باید هم افزایی، کف نفس و عبور از خودمحوری را تمرین کنیم و در فعالیت‌های خود قرار دهیم.

او تأکید کرد: خودمحوری مشکل اساسی کشور است و تا جناح‌گرایی به این وضع باشد، از عدالت فاصله می‌گیریم، قرار است غنی‌ها ضعیف‌ها را حمایت کنند، هم افزایی رخ دهد، نقاط زیرساختی باید شناسایی شود تا مشکلات جامعه حل شود.

آیت الله غفاری با بیان اینکه افراد باتجریه و توانمند باید بدون نگاه جناجی در مسئولیت‌های خود قرار بگیرند، عنوان کرد: کسی که شایستگی یک مسئولیتی را دارد باید بماند تا زمانی که برتر از او پیدا شود.

او خاطرنشان کرد: ما باید اتاق فکر داشته باشیم که از افرادی که برای آن‌ها سرمایه گذاری شده و تجربه دارند، در این اتاق فکر‌ها به بیان راهکار در موضوعات مختلف بپردازند؛ اگر عقل جمعی را حاکم کنیم مهم‌ها جای اهم نمی‌نشینند.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه ما باید معنویت را در زندگی انسان‌ها وارد کنیم و انسان‌های توأم با معنویت تربیت کنیم، عنوان کرد: ما در آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی خلأ داریم. عدالت و معنویت در قرآن کریم وجود دارد، اما ما درباره ارتباط عدالت و معنویت بحث می‌کنیم.

او با بیان اینکه انتصابات نباید بر مبنای انتسابات باشد، اظهار داشت: کشور به افراد متعهد و متخصص نیاز دارد و جایگاه‌ها باید تعریف شوند و نباید بر اساس اعمال سلیقه شخصی افراد را انتخاب کرد، انسان علاوه بر تخصص، باید در نفس خود خوف از خدا هم داشته باشد.

 

آیت‌الله غفاری با بیان اینکه ما باید برای عدالت پروژه‌ای ملی بیندیشیم، تأکید کرد: ما باید هم در لله بودن یعنی انگیزه و هم در فی الله بودن به اندازه توان حرکت کنیم که در این صورت، خداوند مدد می‌رساند.

او عنوان کرد: برکت دولت این باشد که پرورش را اساس تربیت کودکان و نوجوانان قرار دهد و جوانان و نسل جدید باید آموزش‌هایی ببینند که آنان را از الحاد نجات دهد.

استاد اخلاق حوزه با بیان اینکه ملت باید عدالت محور باشد تا دولت عدالت محور شود، گفت: ما فقط نباید به نماز و مراسم اکتفا کنیم، دین اسلام جزو بدیهیات به همه عرصه‌های فردی و اجتماعی شمول است.

آیت‌الله غفاری با تصریح بر اینکه خودمحوری بلای جان دین محوری و عدالت محوری است، بیان داشت: با تربیت صحیح سرمایه‌های انسانی موجود می‌توان از این ظرفیت‌ها در عرصه‌های مختلف استفاده کرد.

او با بیان اینکه عدالت محوری باید در جامعه نهادینه شود، عنوان کرد: ضوابط و روابط باید بر مبنای اسلام باشد و با استمداد از خداوند متعال، باید بر مبنای فرهنگ اهل بیت علیهم‌السلام حرکت کنیم تا عدالت در جامعه نهادینه شود.

استاد اخلاق حوزه در پایان تصریح کرد: حضرت حجت (عج) مطالبه می‌کنند، به اندازه‌ای که یقین داریم، مقدار یقینیات را محکم بگیرید تا عنایت الهی شامل حال شما باشد. تعهد دینی داشته باشید تا حق دیگران ضایع نشود. هم افزایی می‌تواند ما را به عدالت حداکثری برساند.

 

 

محمد جواد توکلی امروز (پنجشنبه، ۳۰ دی) در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «فصل تحول» که با موضوع «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و معنویت» در جامعه الزهرا (س) برگزار شد، به موضوع «بازتعریف عدالت اقتصادی و راهبرد‌های تحقق آن» پرداخت و اظهار داشت: دولت سیزدهم پرچم عدالت و معنویت را بلند کرده که قابل تقدیر است.

او تصریح کرد: ما باید تعریف درستی از عدالت داشته باشیم، اینکه تلقی ما از عدالت چیست؟

عضو هئیت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در ادامه به یارانه پنهان انرژی اشاره کرد و گفت: گفته می‌شود که مردم از انرژی ارزان استفاده می‌کنند و راهکار را گران کردن بنزین می‌دانند؛ می‌گویند ما به مردم یارانه پنهان می‌دهیم، اما من می‌گویم از مردم مالیات پنهان گرفته می‌شود.

او با بیان اینکه با گران‌سازی انرژی، توزیع درآمد و ثروت ناعادلانه‌تر می‌شود، تصریح کرد: با گران‌سازی و اعطای یارانه تورمی خودتخریبگر نمی‌توان به عدالت رسید.

 

توکلی تأکید کرد: ما عملا یارانه پنهانی پرداخت نمی‌کنیم، اگر بخواهیم بنزین را ۴۷ هزار تومان بفروشیم، باید درآمد منصفانه هم به کارگر بدهیم.

او با بیان اینکه حذف ارز ترجیحی برای نهاده‌های دامی باعث افزایش قیمت گوشت، مرغ و لبنیات می‌شود، یادآور شد: ما ۷۵ درصد یارانه را به تولید می‌دهیم، اگر یارانه حذف شود، به تولید لطمه وارد می‌شود. ۲۴ درصد انرژی در بخش خانگی مصرف می‌شود و بقیه در صنعت، کشاورزی و ... مصرف می‌شود.

عضو هئیت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بیان داشت: ما صورت مسئله را اشتباه مطرح می‌کنیم و به واسطه آن، سیاستمدار هم اشتباه برداشت می‌کند. با گران کردن انرژی عملا به دهک فقیر فشار بیشتری وارد می‌شود؛ شواهد آماری نشان داده است که با افزایش قیمت انرژی، مصرف پایین نیامده است.

او در ادامه به ارائه راهکار پرداخت و عنوان کرد: شما باید تولیدکننده و هم مصرف کننده را توانمند کنید، بحث انتقال یارانه واردات به یارانه تولید باید به تدریج و در طول پنج سال یا بیشتر انجام شود، موضوعی کردن یارانه ها، ایجاد ارتباط بین نظام حمایتی و نظام مالیاتی و پرهیز از شوک درمانی از دیگر راهکار‌ها است.

توکلی در پایان نسبت به توصیه‌های مخرب صندوق بین المللی و بانک جهانی برای شوک درمانی هشدار داد.

 

جمیله علم الهدی: رئیس جمهور سعی می‌کند آنچه را شعار داده نشان دهد

جمیله علم‌الهدی، همسر ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در همایش «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و معنویت» که در جامعه الزهراء قم برگزار شد گفت: می‌گویند این دولت گفتمان ندارد. گویا دولت‌های دیگر گفتمان دارند. گاهی فکر می‌کنند گفتمان مبانی نظری و گاهی فکر می‌کنند شعار یا افکار عمومی است. گفتمان مبتنی بر شعار‌هایی است که مردم بر اساس آن رئیس جمهور را انتخاب کرده و این شعار‌ها مبانی نظری دارد. همچنین گفتمان داری عمل است.

خوشبختانه رئیس جمهوری بسیار بر عملکرد خود توجه دارند و سعی می‌کنند آنچه را شعار داده اند نشان دهند. ما در گره زدن این عمل و شعار ضعف رسانه‌ای داریم. امیدواریم با اقدامات رسانه‌های خودجوش این مشکل حل شود.

همسر رئیس جمهور گفت: مفهوم معنویت با رفتار رئیس جمهور در کاخ کرملین منعکس شد. نمازخواندن ایشان می‌گوید گفتمان دولت در حوزه معنویت چیست. امیدواریم رسانه‌های خودجوش همسو با جمهوری اسلامی این حرکت‌ها را خوب تبیین کنند. علماء در تبیین این مسائل خوب فعالیت دارند.

علم الهدی افزود: به نظر می‌رسد ما در مساله زنان خیلی کم کاری داریم. چند روز پیش کتابی مربوط به همسر رئیس جمهور آمریکا را به من دادند که در ایران ۳۷ بار ترجمه شده و هر بار با تیراژ بالا منتشر شده است. عنوان کتاب میشل رویای دختر آمریکایی است. از من خواستند مشابه این کتاب را بنویسم. کتاب را خواندم خیلی قشنگ و جذاب و تاثیرگزار بود. حتی بخش‌هایی از آن را به رئیس جمهور نشان دادم و ایشان گفتند کتاب نوشتن شما در این زمینه کار درستی است.

 

همسر رئیس جمهور گفت: بعید می‌دانم یک نفر این کتاب را نوشته باشد و تیم متخصص درگیر آن بوده اند. کتاب برای دختران جهان الگوسازی می‌کرد. الگوی او الگوی سیندرلا است. دختری معمولی از زندگی معمولی حرکت می‌کند و به بالاترین مقام دنیوی می‌رسد. از جهت الگوی زنانگی چیز جدیدی نداشت، اما امروزی و اثرگذار نوشته شده بود.

وی ادامه داد:، اما رویای دختر ایرانی چیست؟ آیا رویای دختر ایرانی چنین چیزی است که من بر اساس آن زندگینامه خود را بنویسم؟ وقتی به زندگی همسران مدافع حرم نگاه می‌کنیم، می‌بینم رویای دختر ایرانی این نیست و کسانی دیگر باید این کتاب را بنویسند. بزرگترین دستاورد انقلاب اسلامی شهادت طلبی است. شهید شدن، ممکن است ناشی از ضعف سیستم‌های امنیت باشد. اما بزرگترین دستآورد آرزوی شهید شدن است. کسانی که می‌توانند دست به قلم شوند رویای دختر ایرانی را بنویسند.

علم الهدی افزود: در کریسمس به برخی از زنان با هماهنگی وزارت خارجه نامه نوشته و بر موضوعات معنوی مشترک اشاره کرده بودم و گفته بودم لازم است در جهان امروز زنان فکر جدیدی ارائه دهند. گفتند تعدادی از این‌ها می‌خواهند به ایران بیایند و با شما ملاقات کنند. مانده بودم چه به آن‌ها هدیه بدهم. در سفر رئیس جمهور هم مانده بودیم چه هدیه معنوی به روسیه ببریم. گفتم آیا چهل حدیث درباره زنان داریم؟ گفتند نه. گفتم کتابی که بتواند صد زن برتر اسلام را معرفی کند داریم؟ گفتند نه. صد روز دیگر همسر رئیس جمهور زیمباوه قرار است بیاید و کتابی که بتواند از زبان معصومان یا قرآن در این حوزه باشد نداریم. باید چنین آثاری داشته باشیم و به زبان‌های قوی ترجمه شود. این نیاز‌هایی است که جهان دارد و از ما توقع دارد که آن را برطرف کنیم.

 

همسر رئیس جمهور گفت: اضطرار دیگری که هست، اضطرار داشتن یک دانشنامه قوی در حوزه عفاف و حجاب است. در مورد عفاف و حجاب قوانین زیادی داریم. اما اگر کسی به صورت علمی بخواهد بداند عفاف و حجاب چیست ظاهرا چنین دانشنامه‌ای نداریم که بتواند مسائل اجتماعی و اخلاقی و ... را پوشش دهد. مساله در اینجا عفاف و حجاب است و نه زن و خانواده. مرز اصلی جنگ نرم عفاف و حجاب است؛ لذا امام وقتی آمدند قانون عفاف و حجاب را گذاشتند. انگلیس‌ها وقتی رضاشاه را آوردند دقیقا بر سر عفاف و حجاب رفت. جبهه اول همواره عفاف و حجاب بوده و بقیه موضوع‌ها در سنگر‌های دیگر بوده است.

 

 

فرزندمرحوم آیت الله مصباح یزدی در همایش «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و معنویت» گفت: از معنویت و عدالت تفاسیر متفاوتی شده و هرکسی بر اساس برداشت شخصی خود آن‌ها را با هم مقایسه کرده و حکم به عدم همراهی یا همراهی آن‌ها با یکدیگر می‌کند. در یک تقسیم بندی کلی می‌توان گفت که ما در دو دسته کلی در نگاهی که انسان‌ها به هستی و انسان دارند، داریم؛ نگاه الحادی و نگاه الهی.

وی افزود: در نگاه الحادی انسان یک موجود خودبنیاد است و یک سری حقوق دارد. بحث انسان مداری در این دیدگاه وجود دارد. آزادی مهمترین شاخصه و حق انسان است و هیچ چیزی نمی‌تواند این آزادی را محدود کند. اما چون ما در جامعه زندگی می‌کنیم و مجبوریم آزادی دیگران را به رسمیت بشناسیم باید حدودی را رعایت کنیم تا در حد مطلوب از لذت و بهره مندی مادی استفاده کنیم. عدالت در این چهارچوب یعنی ما آن حدود قراردادی را رعایت کنیم.

 

مصباح یزدی گفت: مکتب مارکسیست بحث تساوی اجتماعی را مطرح کرده و آن را عدالت می‌داند. لیبرالیسم غربی هم به دلیل فردگرایی عدالت را به آن می‌داند که فرد بیشتر از همه بتواند بهره‌مند شود، منتهی با رعایت لوازم این بهره مندی. در این نگاه معنویت جایگاهی ندارد، چون هدف از زندگی بهره مندی مادی است. این اندیشه ها، معنویت را از خرافات می‌دانند. کسانی نیز که معنویت را قبول دارند از آن تفسیری مادی ارائه می‌دهند. یعنی انسان دوست دارد آزاده خاطر باشد و از زندگی بهره روحی ببرد. مثلا می‌خواهد از منظره‌ای لذت ببرد.

وی افزود: در این نگاه سکولار که نگاه الحادی هم در آن تزریق شده مفهوم عدالت و معنویت قابل فهم نیست و تکلف آمیز است که بگوییم می‌خواهیم عدالت و معنویت داشته باشیم. این نگاه، نگاه مسلط در جوامع جهانی است. در جامعه ایرانی نیز تحت تاثیر وسائل ارتباط جمعی نوین این تفکر وجود دارد و تلقی عمومی مردم ما هم از این دو مفهموم، شبیه همین حرف‌ها است. با تاسف بیشتر حتی در حوزه علمیه شاهد رشد تفکرات سکولار در مسائل دینی و اجتماعی هستیم. مسائل دینی را محصور در عبادات فردی کرده و نظام سیاسی و تربیتی را خارج از دین می‌دانند. این بیان چهره‌ای دیگری از تفکر سکولار است که با ادبیات دیگری القاء می‌شود و این خطر بزرگی برای حوزه و نظام و برای اسلام است.

این استاد حوزه تصریح کرد: آنچه که امروز در بعضی از منابر و کرسی‌های درس حوزه بیان می‌شود، بازتولید تفکر متحجرانه‌ای است که می‌گفت از ظرف سید مصطفی خمینی به دلیل تدریس فلسفه توسط حضرت امام نباید آب خورد. این تفکر دین را خلاصه در جنبه‌های فردی کرده و جنبه اجتماعی را از دین خارج کرده و این یک خطر بزرگی است که حضرت آیت الله خامنه‌ای هم به آن هشدار دادند.

مصباح یزدی گفت: در مقابل این نگاه، نگاه الهی است. در این نگاه جهان مخلوق خدایی حکیم است و این خلقت دارای هدف است. انسان نیز مخلوقی در این جهان است. تقرب به خدا هدف از خلقت انسانی است و جهان باید در خدمت این هدف باشد. همه هستی و همه مواهب را خداوند در خدمت انسان قرار داده تا به هدفی که برای آن خلق شده برسد.

وی افزود: همه هستی آیه و نشان دهنده حقیقتی فراتر از خودش است. جهان آیه است و معنویت دست یافتن به معنایی است که پشت هستی وجود دارد. در زندگی اجتماعی و فردی انسان‌ها موظف هستند و حق دارند که از تمام مواهب طبیعی برای رسیدن به این هدف خلقت استفاده کنند. در زندگی اجتماعی تضاد منافع و تزاحم وجود دارد. اگر فرد الف بخواهد از همه مواهب برای این هدف استفاده کند ممکن است دیگری هم بخواهد از همه مواهب استفاده کند. پس باید قواعدی وجود داشته باشد که در تزاحم حدود مشخص شود.

 

مصباح یزدی گفت: عدالت آن است که همه انسان‌ها برای رسیدن به تقرب به خدا از همه مواهب ممکن در زندگی اجتماعی استفاده کنند. هر فردی باید تلاش کند تا از مواهب بیشتر استفاده کند و از سوی دیگر حکومت‌ها هم وظیفه دارند که در جایی که کسی می‌خواهد به حقوق دیگری تعدی کند مانع شده و زمینه را برای همه فراهم کند.

وی افزود: عدالت مقدمه معنویت است. بدون عدالت رسیدن همه مردم به معنویت امکان پذیر نیست. یک حدی از بهره مندی از لوازم طبیعی ضروری است. هر کسی باید این مقدار از بهره مندی را داشته باشد تا بتواند به اطاعت از خدا دست پیدا کند. انسان باید غذا و امنیت و سرپناه داشته باشد و تا این نیاز‌ها برطرف نشود مساله حرکت برای تقرب یا امکان پذیر نیست یا برای اکثر مردم ممکن نیست. دولت‌ها موظف هستند این مواهب را برای همه فراهم کنند. عدالت اقتضا می‌کند که حدی از بهره مندی برای همه افراد بشر باشد.

این استاد حوزه ادامه داد: افرادی به صورت بالقوه این استعداد را دارند که بتوانند به مراتب بالاتری از تقرب برسند. باید موانع برای آن‌ها فراهم شود. دولت اسلامی باید شرایط را برای این‌ها فراهم کند. کسانی بالفعل چنین ظرفیتی ندارند و موانع سیاسی و اقتصادی در سر راه آن‌ها است. لازمه عدالت این است که زمینه‌های تعلیم و تربیت و زمینه سازی رشد فراهم شود.

مصباح یزدی گفت: در یک نگاه اسلامی و الهی به هستی و انسان، عدالت به معنای بهره مندی حداکثری هر فرد از مواهب مادی و غیرمادی در مسیر معنویت و قرب به خدا است. از وظایف دولت اسلامی این است که زمینه رشد معنوی انسان‌ها را فراهم کند. نگاهی که می‌گوید دولت وظیفه ندارد مردم را به بهشت ببرد، نگاهی سکولار و الحادی به زندگی اجتماعی و الهی انسان است. در زندگی الهی معنویت و عدالت و روی یک سکه هستند.

 

مدیر جامعة الزهرا: دولت زمینه فعالیت بانوان تراز جمهوری اسلامی را فراهم کند

سیده زهره برقعی در نشست علمی «دولت سیزدهم؛ عدالت و معنویت» که امروز در جامعة الزهرا برگزار شد، درباره جنبش و کنش بانوان نظام اسلامی در راستای تحقق عدالت، فعالان جامعه الزهراء قم را به مثابه زنان تراز جمهوری اسلامی معرفی کرد که در سطح داخلی و بین المللی در حال فعالیت هستند و تصریح کرد: باید زمینه برای فعالیت زنان تراز جمهوری اسلامی توسط دولت فراهم شود.

او افزود: آنچه که ما از آیات و روایات برداشت می‌کنیم و تحقیقات روانشناسی بر آن دلالت دارد، گرایشات فطری انسانی است. انسان یک هویت تکوینی دارد که در متن خلقت به او داده شده است. شهید مطهری می‌گوید پایه و اساس شخصیت انسانی در متن خلقت او با دست عوامل آفرینش نهاده شده است.

مدیر جامعة الزهرا تصریح کرد: انسان تحت عوامل بیرونی شخصیت فطری خود را پرورش می‌دهد. پس اینچنین نیست که همه ابعاد انسانی را اجتماع به انسان بدهد. وقتی به دنیا می‌آید بذر این امور در وجود او کاشته شده و این بذر در جامعه باید رشد پیدا کند. پس انسان‌ها بین دو مَن فردی و جمعی زندگی می‌کنند. معنویت و فضیلت‌خواهی و عدالت خواهی در فطرت انسان‌ها وجود دارد. این گرایش‌های فطری منشا اثر در عرصه‌های فردی و اجتماعی می‌شوند.

او ادامه داد:هویت انسانی انقلاب اسلامی نکته است که باید مورد توجه قرار گیرد. هرچند مبتنی بودن انقلاب به اسلام، جهان شمولی آن را نشان می‌دهد. انسانی بودن این انقلاب ترسیم کننده بهتری برای هویت جهانی آن است. انسانی بودن انقلاب، مفهمومی است که توسط حضرت امام مطرح شده است. نه تنها انقلاب ایران بلکه بعثت حضرت رسول، مقوله‌ای با هویت انسانی است. بعثت مبتنی بر فطرت است. همه پیامبران به دنبال انسان سازی هستند. برای فهم انسانی بودن انقلاب باید به مفهموم فطرت انسان‌ها توجه کرد.

 

تحقق پدیده‌های اجتماعی ریشه در فطریات انسان دارد

برقعی گفت: رابطه فطرت با امور اجتماعی حائز اهمیت است. با پذیرش این امر که مسیر انسان را مقداری فطرت اولیه او و مقداری جامعه تعیین می‌کند، می‌توان گفت تحقق پدیده‌های اجتماعی ریشه در فطریات انسان دارد. همه جنبش‌های اجتماعی به دنبال منافع طبقاتی و قدرت طلبی در حوزه سیاسی نیستند. نوعی از انقلاب‌ها برخواسته از خودآگهی فطری هستند. از اهداف انقلاب ایران برپایی جامعه اسلامی است. در این جامعه مناسبات فردی و اجتماعی بر پایه معنویت و عدالت است. آزادی انسان در چهارچوب اسلام تعیین می‌شود.

او افزود: عقلانیت با دو عنصر عدالت و معنویت کامل می‌شود و رابطه تنگاتنگی بین این دو وجود دارد. نه عدالت بدون معنویت و عقلانیت، استعداد عدالت حقیقی بودن را دارد و نه عقلانیت بدون عدالت و معنویت راه به جایی می‌برد. زمانی عقل ما می‌تواند درست تصمیم بگیرد که همه اطلاعات لازم را در اختیار داشته باشد. در حقیقت عدالت و معنویت و عقلانیت در جامعه با هم محقق می‌شوند و از هم قابل تفکیک نیستند. روح و اساس کار معنویت و عقلانیت ابزار و عدالت مسیر کار است.

این استاد حوزه ادامه داد: مقام معظم رهبری می‌فرمایند اگر بخواهیم عدالت به معنای حقیقی خود در جامعه محقق شود با مفهوم عقلانیت و معنویت در هم تنیده است. اگر عدالت از معنویت و عقلانیت جدا شد دیگر عدالتی که شما دنبال آن هستید نخواهد بود. عقلانیت به خاطر این است که اگر عقل و خرد در تشخیص مصادیق به کار گرفته نشود، انسان دچار اشتباه می‌شود.

 

دامنه انقلاب می‌تواند کل جهان را در برگیرد

برقعی گفت:، چون اسلام منطبق با نیاز‌های بشر است، پس این همسویی با انقلاب اسلامی نیز وجود دارد. همه انسان‌ها با این خودآگاهی که ریشه در فطرت دارد مشترک هستند. دامنه این انقلاب با تمرکز بر عدالت و معوتیت و عقلانیت می‌تواند کل جهان را در بر بگیرد.

او افزود: در بحث انقلاب توجه به نقش زنان قابل بحث است. زنان خودشان کنشگر بوده و وارد انقلاب شده و از سوی دیگر تاثیر غیری دیگری نیز با تربیت فرزندان در انقلاب دارند. در انقلاب اسلامی ما زنان نقش موثری در پیروزی داشتند. پس از انقلاب زنان سعی کردند با شرکت در همایش‌های بین المللی نگاه انقلاب به زنان را معرفی کنند.

مدیر جامعة الزهرا افزود: بر اساس آموز‌های اسلامی انسان موجود دو بعدی و دارای جسم و روح است. روح در هویت واقعی دخیل است. فیلسوفان مسلمان روح را مذکر و مونث نمی‌دانند. خداوند زن و مرد را با یک گوهر وجودی همسان، اما در وضعیت‌های نامشابه آفریده است. انقلاب اسلامی مبتنی بر ارزش‌های خود زن و مرد را یکسان و از نظر جسمی متفاوت می‌داند و به برتری یکی بر دیگری اعتقاد ندارد. در اندیشه اسلامی سلطه یک جنس بر دیگری مطرح نیست.

او گفت: برتری انسان‌ها در اندیشه انسانی، به تقوا و معنویت و عقلانیت و عملکرد آن است. پس از انقلاب اسلامی در تامین حقوق و کرامت زنان گام‌های بلندی برداشته شده است. در جهان اسلام یک سری از حقوق و آزادی‌های مشروع زنان نادیده گرفته شده است. باید به دنبال احیای این حقوق و موانع پیش روی زنان باشیم. جنبشی که به دنبال کرامت و آزادی مشروع زنان باشد قابل پذیرش است.

برقعی گفت: انقلاب اسلامی به دنبال زمینه سازی برای حکومت جهانی مهدوی است. یکی از وجوه تغییر، تغییر در رابطه فردی و اجتماعی زنان مبتنی بر عقلانیت و معنویت است. نیاز به تحقیقات بنیادی و کاربردی برای ایجاد پشتوانه‌های نظری داریم. دولت جمهوری اسلامی با عنایت به این مطالب باید حامی کنشگری مطلوب زنان باشد.

او افزود: باید گفت که نسبت دولت اسلامی و جنبش زنان تراز انقلاب یک رابطه دو طرفه است. کنشگری زنان در عرصه‌های مختلف سبب می‌شود که زنان نسبت به جنبش‌های فمنیستی منفعل نباشند و با طرح ایده‌ها و دیده‌های جدید، مولد رویکرد‌های جدیدی در جنبش‌های زنان باشند؛ و به این ترتیب جنبش بانوان تراز انقلاب دارای ظرفیتی می‌شود که بتواند نقش فعالانه‌ای را در سطح جهان داشته باشد و این جبهه می‌تواند به تدریج با همه جنبش‌های اسلامی نسبتی هم افزا داشته و به کلان جنبش بیداری طلبی در جهان تبدیل شود.

مدیر جامعة الزهرا گفت: دولت اسلامی باید زمینه‌های مناسبتری را برای بانوان تراز انقلاب فراهم سازد. خواهران طلبه ما به مثابه پرچم داران زنان تراز انقلاب در حال فعالیت و تبلیغ در عرصه داخلی و بین المللی هستند. این جریان، نیاز به دیده شدن و تبلیغ دارد. باید زمینه‌ها از قبل برای این جنبش توسط دولت فراهم شود.



شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شفقنا، تاریخ انتشار: ۳۰ دی ۱۴۰۰، کدخبر: ۱۳۰۱۷۲۴، fa.shafaqna.com