من به عنوان کسی که از آن تاریخ تا به امروز شاهد سیر این دانش هستم، می‌توانم ادعا کنم یکی از کسانی که در این زمینه تأثیر بسیار داشت، بی‌شک علامه طباطبایی بود. ایشان نخست کار خود را با تدریس دروس عقلی در قم آغاز کرد. در آن زمان حوزه علمیه قم از برکات حضور او بسیار بهره‌ می‌برد. ایشان از همان ابتدا دروس عقلی و عرفانی را در کنار علوم نقلی تدریس می‌کرد و شاگردان بسیار موجهی را در این راستا تعلیم داد که از این میان می‌توان به شهید استاد مرتضی مطهری و... اشاره کرد. بنابراین توجه ایشان به علم معقول موجب شد که «الهیات عقلانی اسلامی» در کنار «دانش نقلی» اوج گیرد.

فارغ از توجه به الهیات عقلانی، ایشان به تألیف یک دوره تفسیر قرآن تحت عنوان «تفسیر المیزان» نیز همت گماردند که روش جدید در تفسیر قرآن بود و مدت 20 سال برای نگارش این اثر زحمت کشیدند که تقریباً نمونه ‌تازه‌ای در کنار تفسیرهای دیگر کشورها بود. همزمان با انتشار «تفسیر المیزان» علامه طباطبایی، کتاب «تفسیر المنار» و تفسیر «فی ظلال القرآن» در مصر و قاهره منتشر شد. به گواهی صاحبنظران، کار علامه طباطبایی به مراتب از دیگر تفسیرها برتر و بالاتر شمرده می‌شود و حوزه علمیه قم به برکت وجود ایشان به چنین تفسیری دست یافت.

علامه طباطبایی با وجود اینکه زندگی بسیار ساده‌ای داشت اما منزلش پیوسته «قبله‌گاه متفکران آزاداندیش» بود. همواره افراد چه مسلمان و چه غیرمسلمان با ایشان وارد بحث و گفت‌وگو می‌شدند و اشکالات و ایرادات خود در حوزه الهیات را مطرح می‌کردند و او با آغوشی باز، پذیرای این نقدها و بحث‌ها بود. آنچه نسل امروز می‌تواند از او بیاموزد، باز بودن فکر، آزاداندیشی و شیوه تفکری است که ایشان در بحث‌های الهیاتی دنبال می‌کردند.

علامه طباطبایی از آنجا که به آزاداندیشی اعتقاد راسخ داشت، اهل «گفت‌وگو» بود. در سایه تفکر ایشان دوران جوانی ما، با اوج آزاد‌اندیشی در حوزه علمیه قم همراه شده بود. اما امروز به نظر می‌رسد که تاحدی از آن روزها فاصله گرفته‌ایم و متأسفانه هستند کسانی که در برابر سؤالات الهیاتی نسل جوان تاب نمی‌‌آورند. علت آن هم این است که این عده قلیل، برای پاسخگویی به سؤالات الهیاتی قدرت کافی ندارند و از این رو به جای اینکه مسأله را حل کنند، صورت‌مسأله را پاک می‌کنند. در حالی که باید بدانیم اگر کسی درِ گفت‌وگو را می‌بندد و اجازه شکل‌‌گیری بحث و گفت‌‌و‌گو را نمی‌دهد، در حقیقت توان پاسخگویی و قدرت تبیین معارف اسلامی را ندارد و از این رو است که گاهی برخی در مواجهه با پرسش‌های نسل جوان تلخ برخورد می‌کنند و نسل جوان از این مسأله گله‌مند است. در این راستا، مشی علامه‌طباطبایی و نوع مواجهه او با اشکالات و پرسش‌های الهیاتی می‌تواند برای همه ما الگو باشد.

با اندكي اضافه و تلخيص برگرفته از روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 6077 ، شنبه 23 آبان 1394، صفحه17