شعار سال: در کشور ما بالغ بر 1300 غار وجود دارد که برخی از آن‎ها به دلیل ویژگی‎های خاص دارای شهرت جهانی هستند. به‌عنوان مثال علی سرد(علی‎صدر) همدان را طولانی‎ترین غار آبی جهان می‎دانند و پروا در کرمانشاه در زمان شناسایی به عنوان عمیق‎ترین غار چاهی جهان شناخته شد.

البته پس از آن غارهای عمیق زیادی در جهان شناسایی و معرفی شدند، با این حال این غار هنوز هم به‌عنوان یکی از غارهای مهم با چاه‎های عمودی متعدد محسوب می‎شود.

در لرستان نیز غارهای زیادی وجود دارد که متأسفانه شمار زیادی از آن‌ها ناشناخته مانده‎اند و به مطالعه و بررسی در این زمینه نیاز است.

*غارها اکوتیپ‎های حساس

مهندس «محسن امیری»، کارشناس مسئول زیستگاه‎ها و امور مناطق اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان در این‌باره گفت: غار حفره‎ای واقع در سیمای طبیعی زمین بوده که در اثر عوامل طبیعی به‌طور مصنوعی و یا دست‎کند ایجاد شده است.

وی با بیان این‌که غارها اکوتیپ‎های حساس، شکننده و ارزشمندی هستند که در طول هزاران و میلیون‎ها سال به وجود آمده‎اند و زوایای ناشناخته و پدیده‎های پر رمز و رازی دارند، خاطرنشان کرد: این زیستگاه‎ها در گذشته پناهگاه و سکونت‌گاه انسان بوده‎اند و مأمن و زیستگاه منحصر بفردی برای بازماندگان برخی گونه‎های جانوری در معرض انقراض یا کمیاب و با ارزش هستند که متأسفانه بعضاً بر اثر عدم شناخت، بی‎توجهی و بهره‎وری نادرست تخریب شده و ساختار فیزیکی، تعادل زیستی، دمایی و اکولوژیکی و... در آن‌ها به هم خورده و دچار آسیب‎های جبران‌ناپذیری شده‎اند.

امیری افزود: دوم مهرماه تحت‌عنوان روز غار پاک نام‎گذاری شده و در این روز اقداماتی در ارتباط با حفاظت از غارها به عنوان چشم‌اندازهای طبیعی و زیستگاه‎های منحصر بفرد انجام می‎شود.

این محقق زیست محیطی ادامه داد: در راستای همین روز اجرای برنامه‎های گسترده پاک‎سازی در سطح استان و با تأکید بر ضرورت فرهنگ‎سازی و ارتقاء آگاهی‎های عمومی با شعار "حفاظت از غارها، حفاظت از غارهای زیرزمینی" غارهای کنجی در حوزه شهرستان خرم‎آباد، کوگان در پلدختر، بت‎خانه در کوهدشت و گل زرد در حوزه الیگودرز با حضور همکاران و دوستداران طبیعت انجام شد.

«عطا حسن‎پور»، کارشناس میراث فرهنگی نیز در این‌باره گفت: اطلاعات اداره محیط‌زیست در مورد غارهای استان مربوط به آرشیو اداره‌کل میراث فرهنگی است و تا به حال هیأتی برای شناسایی غارها از سوی اداره کل محیط زیست به این مناطق گسیل نشده است.

*شناسایی 250 غار و پناهگاه صخره‎ای در استان

وی خاطرنشان کرد: اطلاعاتی که در زمینه غارها وجود دارد حاصل تحقیقات، پژوهش‎ها و عملیات بررسی و شناسایی میراث فرهنگی کشور است و براساس این کاوش‎ها طبق آخرین آمار حدود 250 غار و پناهگاه صخره‎ای در استان شناسایی شده است.

حسن‏‎پور ادامه داد: حدود 163 مورد از این غارها به ثبت میراث ملی رسیده است اما براساس شواهد و اطلاعات مردمی و بررسی برخی از انجمن‎ها احتمال افزایش آنها وجود دارد.

این پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: طبق اطلاعات به دست آمده احتمال وجود بیش از یک‎هزار غار در استان وجود دارد که در آینده‎ای نزدیک سعی در شناسایی، بررسی، مطالعه و کاوش تمام این غارها را داریم.

وی خاطرنشان کرد: کاوش و مطالعه غارها در دستور کار اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان قرار دارد و برنامه شناسایی آن‌ها به‎زودی در استان انجام می‎شود.

حسن‎پور غارها را به دو دسته کلی غارها و پناهگاه‎ها و چند دسته جزئی تقسیم‎بندی کرد و گفت: غارهای منقوش مانند میرملاس و دوشه، پیش از تاریخ نظیر یافته، قمری و کنجی، دست‎کند مانند کوگان و اراز، غازهای خاص یا طبیعی تاریخی مثل کلماکره و بت‎خانه و پناهگاه‎های صخره‎ای چون پاسنگر و گر ارجنه تقسیم‎بندی می‎شوند.

این کارشناس میراث فرهنگی افزود: کارگروه غارشناسی در استان تشکیل شده و مسئولیت آن با معاونت امور عمرانی استانداری است. تا به حال چهار جلسه این کارگروه تشکیل داده است.

وی با بیان این‌که کتابی با عنوان غارهای لرستان در دست چاپ دارم، گفت: اهمیت غارها به حدی است که در دهه 60 میلادی دانشگاه‎هایی در جهان دره خرم‎آباد را به‌عنوان بیس کمپ مطالعات باستان‎شناسی دنیا و خاورمیانه اعلام کردند و هیأت‎هایی با سرپرستی پرفسور فرانک‎هول و کنت فلانری در لرستان کار کرده‎اند.

حسن‎پور خاطرنشان کرد: آنان قدمت سکونت بشر در لرستان را به حدود 40 هزار سال تخمین زده‎اند.

*غارهای پیش از تاریخ و منقوش لرستان کم‌نظیر هستند

همچنین «نبی‎الله قائدرحمتی»، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: با توجه به ساختار و تشکیلات زمین‌شناسی و توپوگرافی استان تاکنون 250 غار شناسائی شده و به دلیل این‌که سازندهای استان اکثراً آهکی و قابلیت انحلال دارند تعداد غارهای استان بسیار زیاد است.

وی افزود: غارهای پیش از تاریخ و منقوش لرستان مانند هومیان 1و 2 در دنیا کم‌نظیر هستند. همچنین در استان غارهای دست‎کن و طبیعی فراوانی مانند غار کوگان، دورک، منو و کلماکره وجود دارد.

قائدرحمتی تصریح کرد: از غارهای مهم استان که دو گونه جانوری بومی و انحصاری در آن زیست می‎کنند غار ماهیان کور است که به عنوان اثر طبیعی ملی تحت مدیریت محیط‌زیست استان قرار دارد.

معاون حفاظت محیط‌زیست لرستان اظهار کرد: استان دارای غارهای شگفت‎انگیز و منحصر به فردی است که ارزش‎های متفاوت زیستی، زیباشناختی، زمین‎شناسی و گردشگری دارند و کارکرد آن‌ها برای محیط‌زیست همانند دهلیزهای قلب است.

وی لازمه استفاده و بهره‎برداری پایدار از غارهای استان را مطالعه، پژوهش و تحقیق دانست و گفت: برای این کار نیازمند اکتشافات مقدماتی و تکمیلی برای شناسائی غارهای استان هستیم.

این مسئول افزود: با توجه به این‌که لرستان به‌عنوان قطب(پایتخت) ژئوتوریسم کشور معرفی شده، اهمیت آن به لحاظ زمین شناسی و غارهای آن دو چندان شده است که در این راستا شناسنامه‎دار کردن و شناسایی غارهای استان به لحاظ اهمیت حفاظت و بهره‌برداری و مدیریت پایدار از آن‌ها از موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

قائدرحمتی ادامه داد: البته در همه بهره‎برداری‎ها با هدف توریستی، گردشگری، ورزشی، فنی و هرگونه فعالیت و بهره‎برداری دیگر در محدوده غارها باید سازمان حفاظت محیط‌زیست نظارت داشته باشد تا بهره‎برداران و استفاده‌کنندگان علاوه‌بر شناخت غار و ارزش‎های بی‎نظیر آن‌ها با تهدیدات و آسیب‎های احتمالی این اکوسیستم هم آشنا شوند، تحقق این امر نیازمند همکاری و همفکری دستگاه‎های ذیربط و بخش‎های غیردولتی است.

معاون اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: امید است بستر مناسبی برای شناخت غارها و ارزش‎های آن‌ها فراهم شود و با آموزش و فرهنگ‌سازی و حفاظت و حراست از وارد آمدن صدمات بر این گنجینه‎های طبیعی ارزشمند جلوگیری شود.

غارنوردی و سرمایه‎گذاری در این بخش علاقه‌مندان بسیاری دارد و باید با شناسایی و مطالعه دقیق غار و تهیه شناسنامه کامل از وضعیت این مکان‎ها، ضوابطی مطابق با معیارهای زیست محیطی و گردشگری تعریف شود تا ضمن حفاظت از این آثار طبیعی امکان بازدید گردشگران و سرمایه‌گذاری فعالان در این عرصه به نحوه صحیحی فراهم شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 30آبان1394، کدخبر: 94083017824: www.isna.ir