شعارسال: استان لرستان زادگاه غارهای تاریخی زیادی است، غارهایی که از نخستین سکونتگاه‌های بشر به شمار می‌رود تا لرستان به‌واسطه قدمت برخی از این غارها عنوان پایتخت پارینه‌سنگی را یدک بکشد.

در این میان غارهای «دست کند» لرستان یکی از شگفت‌انگیزترین میراثی هستند که از گذشته به‌جای مانده‌اند، میراثی که با معماری حیرت‌انگیز خود می‌توانند گردشگران زیادی را از جای‌جای دنیا به لرستان بکشانند.

یک باستان‌شناس لرستانی برخی از غارهای لرستان به‌ویژه در شهرستان الیگودرز از نوادر غارهای دست کند ایران محسوب می‌شوند، می‌افزاید: در این زمینه غار دست کندی در شهرستان الیگودرز در استان لرستان وجود دارد که هفت‌طبقه است.

«ارجنک» غاری شگفت‌انگیز

عطا حسن‌پور نام این غار را «ارجنک» عنوان می‌کند و با یادآوری اینکه برای نخستین بار این غار توسط وی شناسایی‌شده است و ادامه می‌دهد: این غار به دلیل سختی در دسترسی و صعب‌العبور بودن هنوز مورد دسترسی عموم قرار نگرفته است.

این باستان‌شناس لرستانی با اشاره به ادامه کاوش‌ها و عملیات باستان‌شناسی در غار دست کند «ارجنک» اظهار داشت: در سال ۹۳ تا طبقه پنجم این غار را صعود کردیم و کار باستان‌شناسی و کاوش را انجام دادیم اما راویان محلی و مردم اعلام می‌کردند که این غار هفت‌طبقه است.

وی بابیان اینکه این موضوع حتی برای ما به‌عنوان باستان‌شناس قابل‌باور نبود و عموماً در افسانه‌ها هفت‌اورنگ، هفت‌پادشاه و ... شنیده می‌شد گفت: استنباط ما این بود که این موضوع در حد یک افسانه باشد.

«ارجنک» غار «دست کند» که هفت‌طبقه دارد

حسن‌پور بابیان اینکه اولین برنامه‌های خود را بازدید از غار «ارجنک» قراردادیم گفت: در این راستا با کمک صخره‌نوردان به غار صعود فنی داشتیم و توانستیم برای اولین بار از تونل عمودی شبیه «لوله بخاری» به ارتفاع ۱۵ متر و نیم صعود کنیم که حدفاصل طبقه پنج و طبقه ششم بود و درواقع طبقه ششم غار را برای اولین بار کشف کردیم.

وی بابیان اینکه جالب اینجا بوده که وقتی به طبقه ششم راه پیدا کردیم طبقه هفت را بالای طبقه ششم و مسیر طبقه ششم تا هفتم را نیز شناسایی کردیم گفت: طبقه ششم را به‌طور کامل شناسایی کرده‌ایم و برای اولین بار ثبت، ضبط و نقشه‌برداری آن را انجام دادیم.

این باستان‌شناس لرستانی بابیان اینکه مسیر طبقه هفتم را نیز شناسایی کرده‌ایم و این امر نیز کار بسیار دشواری بود که صورت گرفت گفت: از همه مهم‌تر این بوده که بیشترین طبقات در غارهای «دست کند» در ایران متعلق به غار «ارجنک» در شهرستان الیگودرز لرستان است و تاکنون هفت‌طبقه از آن شناسایی و شش طبقه از آن بررسی‌شده است.

حسن‌پور بابیان اینکه غارهای «دست کند» لرستان ازنظر تعدد و کمیت بی‌نظیر هستند ادامه داد: علیرغم پتانسیل و ویژگی‌های بالای لرستان آن‌طور که باید موردتوجه قرار نگرفته‌اند.

کشف «تراس» و «آب‌انبار» در طبقه ششم «ارجنک»

وی بابیان اینکه کارگروه غارشناسی لرستان از سال ۹۳ تاکنون تنها سه مرتبه برگزارشده است گفت: در این سه مرتبه نیز هیچ نتیجه‌ای نداشته و اگر این‌گونه پیش برود نه شناسایی در غارها صورت می‌گیرد و نه کار انتشار و بررسی بیشتر غارها انجام می‌شود و این در حالی است که این غارهای «دست کند» به بالای ۵۰ مورد رسیده و نیاز بوده که همت و بودجه خاصی برای آن‌ها تخصیص پیدا کند تا بتوانیم آن‌ها را شناسایی، بررسی و مستندسازی و به کشور و جهان معرفی کنیم.

این باستان‌شناس لرستان بابیان اینکه اخیرا یونسکو به غارها به‌عنوان «موزه‌های روباز» توجه ویژه‌ای کرده است گفت: اگر این روند پیش برود در آینده باب تازه‌ای در بحث مطالعات غارها و معماری‌های «دست کند» ایران و لرستان بازخواهد شد و امیدواریم ما در این زمینه پیش‌قدم باشیم و قبل از سایر استان‌ها و کشورهای جهان شورای راهبردی برای این غارها تشکیل دهیم و حداقل آن‌ها را به جهان معرفی کنیم.

حسن‌پور بابیان اینکه در طبقه ششم غار «دست کند ارجنک» سه تراس غیر هم‌سطح، دو آب‌انبار، یک سکو به‌عنوان «سکوی نیایش» پیدا شد گفت: تراس اول و دوم این طبقه دو آب‌انبار دارد که از دل صخره کنده‌شده و با ساروج اندود شده و سر آن‌ها پوشش داشته که متأسفانه از بین رفته‌اند اما بقایای پوشش و حفره‌هایی که زده‌شده هنوز موجود هستند.

وی بابیان اینکه بابیان اینکه طول تراس‌های آن درمجموع ۱۵ متر بوده که از سطح زمین ۱۵۰ متر ارتفاع داشته که فقط با کمک وسایل صخره‌نوردی و تجهیزات کامل و نیروی زبده می‌توان به آن صعود کرد گفت: درگذشته مسیر آن راحت‌تر بوده که از بین رفته و تنها راه دسترسی به آن از طریق یک تونل عمودمی است و از طبقه شش و هفت نیز مسیری وجود دارد که با کمک وسایل صخره‌نوردی می‌توان به آن صعود کرد.

کشف غارهای چندطبقه در الیگودرز

این باستان‌شناس لرستانی با اشاره به اینکه در شهرستان الیگودرز سه غار «دست کند» بزرگ وجود دارد که شامل غار «ارجنک»، غار «دورک» و غار «دز ور» هستند ادامه داد: این سه غار بزرگ، غارهای بزرگ شرق لرستان محسوب می‌شوند که غار «دورک» سه‌طبقه، غار «دز ور» دوطبقه و غار «ارجنک» قبلاً فکر می‌کردیم که پنج طبقه بوده که امروز با بررسی‌های صورت گرفته هفت‌طبقه است.

حسن‌پور بابیان اینکه غار «ارجنک» و غار «دورک» نخستین سکونتگاه آن با توجه به کشف سفالینه‌هایی که آنجا کشف‌شده به دوره اشکانیان برمی‌گردد گفت: آغاز شروع سکونت در این غار بوده و احتمالاً به دلایل خاصی و «شاید» برای مراسم و آئین‌های نیایشی مورداستفاده قرارگرفته که در این زمینه آزمایش‌های خاصی در حال انجام است که کاربری دقیق این غار مشخص شود.

وی گفت: در دوره‌های بعدی به‌ویژه دوره‌های اسلامی و در قرن‌های شش، هفت و هشت که همراه بوده به دوره‌های سلجوقیان، مغولان و ایلخانان این غارها مورد کاربری قرار می‌گیرند اما احتمالاً این کاربری‌ها نیایشی و آئینی نبوده و احتمالاً کاربری دوم این غارها در دوره اسلامی تدافعی و دفاعی بوده و به این غارها به خاطر اینکه ازنظر صعود بسیار دشوار هستند پناه برده‌اند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 16خرداد1396، کدخبر: 3997176: www.mehrnews.com