شعارسال: در حالی که پس از دو سال، نتیجهٔ شکایت اداره‌کل محیط زیست استان اصفهان از سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان، بابت رهاسازی زباله‌های عفونی و بیمارستانی در دشت‌های «سجزی» مشخص یا رسانه‌ای نشده و دفع غیرقانونی پسماند‌های اسیدی صنعتی یکی از معضلات دائمی در شرق این استان است، حالا خبر‌هایی از داوطلب شدن اصفهان در امحای پسماند‌های صنعتی ایران‌خودرو، یکی از بزرگترین خودروسازان کشور، فعالان محیط زیست را دربارهٔ «تبدیل اصفهان به زباله‌دان پسماند‌های صنعتی کشور» نگران کرده است.

 اطلاعات ثبت‌شده در سامانهٔ جامع محیط زیست نشان می‌دهد که قرار است ۱۵۰۰تن پسماند صنعتی خطرناک شامل ۷۰۰ تن لجن رنگی سالن رنگ و ۸۰۰ تنی لجن تصفیه‌خانه این شرکت بزرگ خودروسازی، در بازهٔ زمانی شش‌ماهه، برای دفع و امحاء «به روش سوزاندن» به مرکز مدیریت پسماند استان اصفهان منتقل شود. این قرارداد به‌موجب مناقصه‌ای که تابستان امسال برگزار شد، به یکی از شرکت‌های مدیریت پسماند در اصفهان واگذار شده است و فعالان محیط زیستی که به روش‌های مختلف دفع پسماند آشنایی دارند، برنده‌شدن اصفهان در این مناقصه را یک «باخت» تلقی می‌کنند.

در رونوشتی که از نامهٔ چند فعال محیط زیست استان به دست رسانه رسیده است، ادعا شده «این انتقال به دلیل منفعت اقتصادی یک شرکت خاص انجام می‌شود و ظاهراً دغدغه‌ای درخصوص حفاظت بهداشت و محیط زیست منطقه وجود ندارد».

پسماند‌های این خودروسازی، سال‌ها به اصفهان منتقل و بعد از تفکیک مواد فلزی، در کورهٔ زباله‌سوز امحا شده است و این اتفاق جدیدی نیست که مورد اعتراض قرار بگیرد.

این نامه در ۲۰ مردادماه به‌دست چند نفر از نمایندگان اصفهان در مجلس شورای اسلامی رسیده، اما تا این لحظه واکنشی در بر نداشته است و فعالان محیط زیست، متولیان استان را نسبت به این موضوع مهم، بی‌تفاوت می‌دانند. فعالان محیط زیست اصفهان: این انتقال به دلیل منفعت اقتصادی یک شرکت خاص انجام می‌شود و ظاهراً دغدغه‌ای در خصوص حفاظت بهداشت و محیط زیست منطقه وجود ندارد.

*زباله‌سوز پسماند صنعتی را امحا می‌کند؟

در اردیبهشت‌ماه سال جاری، سرپرست اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفته بود: «مطالعات طرح جامع مدیریت پسماند‌های صنعتی و ویژهٔ استان، توسط دانشگاه صنعتی اصفهان در حال انجام است و تا این لحظه پیشرفت ۸۰ درصدی داشته است». بنابراین، در حال حاضر به طور کامل و کمی مشخص نیست که مجموع پسماند‌های صنعتی و ویژهٔ داخل استان، که از ۴۸۳ واحد صنعتی بارگیری می‌شود چقدر است و آیا با ظرفیت‌های استان، گنجایشی برای پذیرش پسماند‌های صنعتی و ویژه از استان‌های دیگر وجود دارد یا نه.

در همین رابطه «حمیرا صفی‌قلی»، معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با اشاره به وجود سیستم «زباله‌سوز» می‌گوید: «پسماند‌های این خودروسازی، سال‌ها به اصفهان منتقل و بعد از تفکیک مواد فلزی، در کورهٔ زباله‌سوز امحا شده است و این اتفاق جدیدی نیست که مورد اعتراض قرار بگیرد.»

در مقابل، «علی‌اکبر بابایی»، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور، می‌گوید لجن حاصل از تصفیه‌خانهٔ فاضلاب صنعت خودروسازی «از طریق سوزاندن امحا نمی‌شود» و توضیح می‌دهد: «این پسماند بیشتر شامل فلزات سنگین است و از نظر فنی نمی‌توان آن را با سوزاندن، مدیریت و امحا کرد چرا که فلزات سنگین طی فرایند حرارتی تخریب نمی‌شوند.» به گفتهٔ او، اگر برای امحای این نوع پسماند از زباله‌سوزی استفاده شود، درنهایت فلزات سنگین در خاکستر حاصل باقی می‌ماند که این خاکستر هم جزء «پسماند‌های خطرناک» محسوب می‌شود: «مجبوریم همین خاکستر را با شیوه‌های استاندارد، مدیریت و دفن بهداشتی کنیم.»

*انتقال پسماند‌ها به اصفهان توجیه‌پذیر نیست

بابایی با اشاره به کنوانسیون «بازل» (کنوانسیون کنترل نقل و انتقالات فرامرزی پسماند‌های خطرناک) که دسته‌بندی و دستورالعمل‌های استاندارد مدیریت و دفع پسماند‌ها را ارائه داده است، روش اساسی مدیریت پسماند «غیرقابل بازیافت» را، قرار دادن در فرایند آب‌گیری، خشک کردن، سیمانی کردن (solidification) و در آخر دفن در «سلول‌های دفن اختصاصی» عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «در سامانهٔ جامع محیط زیست کشور نیز روش دفع قابل قبول این نوع پسماندها، دفع در زمین (دفن بهداشتی) تعیین شده است.» عضو هیات علمی دانشگاه جندی‌شاپور: وقتی می‌توان با توجه به شرایط محلی و منطقه‌ای در استان محل تولید این نوع پسماند‌ها یا در استان‌های همجوار، لندفیل اختصاصی احداث کرد، ضرورتی به انتقال این پسماند‌ها از چند استان نیست.

این پسماند بیشتر شامل فلزات سنگین است و از نظر فنی نمی‌توان آن را با سوزاندن، مدیریت و امحا کرد چرا که فلزات سنگین طی فرایند حرارتی تخریب نمی‌شوند.

به گفتهٔ این متخصص مهندسی بهداشت محیط و بر اساس همین کنوانسیون، لجن‌های رنگی و پسماند سالن رنگ کارخانه خودروسازی در مرحلهٔ اول باید جمع‌آوری و در مخازن استاندارد بدون نشتی نگهداری و در صورت امکان بازیافت شود. روش‌های «دفن بهداشتی اختصاصی» و «سوزاندن در کوره‌های زباله سوزی استاندارد»، در گام‌های بعدی راهکار مدیریت نهایی است که استفاده از هر یک از این روش‌ها تابع شرایط پسماند، قوانین و مقررات، هزینه‌ها و شرایط محلی و منطقه‌ای است، اما روش دفن بهداشتی به مراتب از روش امحا در کوره‌های زباله‌سوزی مقرون به صرفه‌تر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور از سوی دیگر می‌گوید: «از آنجا که استفاده از کوره‌های زباله‌سوزی استاندارد بیش از ۱۰ برابر دفن بهداشتی هزینه در بر دارد، انتقال این پسماند‌ها به اصفهان و سوزاندن آن‌ها در کورهٔ زباله‌سوز، از بُعد اقتصادی هم توجیه ندارد. وقتی می‌توان با توجه به شرایط محلی و منطقه‌ای در استان محل تولید این نوع پسماند‌ها یا در استان‌های همجوار، لندفیل اختصاصی احداث کرد، ضرورتی به انتقال این پسماند‌ها از چند استان نیست.»

با توجه به این اظهارات، به نظر می‌رسد الزامی به انتقال پسماند‌های صنایع خودروسازی کشور به استان اصفهان وجود ندارد و بهتر است این پسماند‌ها در مراکز دفن پسماند اختصاصی موجود در استان مبدأ (تهران) مدیریت شود، با این وجود شرکت داوطلب در ازای مبلغ کمی که در مناقصه برنده شده است، هزینهٔ جابه‌جایی پرخطر این پسماند را بر عهده گرفته است تا شیوهٔ دفعی را به کار ببرد که نه‌تن‌ها بر اساس استاندارد‌های موجود ضرورت ندارد، که قطعاً آسیب‌هایی برای اصفهان به همراه دارد.

*چرا اصفهان؟

در این رابطه «مهدی خادم ثامنی»، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «دفع پسماند‌های صنعتی در هر حال آسیب و پیامد‌های محیط زیستی دارد و سازمان محیط زیست، مسئول نظارت بر رعایت حدود استاندارد این آسیب‌ها است و نه کنترل قرارداد‌های پیمانی منعقد شده میان شرکت‌ها.»

با این وصف، جای این پرسش از مقامات مسئول در اصفهان وجود دارد که چرا یک شرکت در اصفهان، در ازای مبلغ پیشنهادی کمتر از سایر شرکت‌های مدیریت پسماند در تهران، داوطلب امحای این پسماند ویژه در استان شده است و آلودگی این فرآیند را به جان اصفهان انداخته است؟

چرا یک شرکت در اصفهان، در ازای مبلغ پیشنهادی کمتر از سایر شرکت‌های مدیریت پسماند در تهران، داوطلب امحای این پسماند ویژه در استان شده است و آلودگی این فرآیند را به جان اصفهان انداخته است؟

سال‌هاست که یکی از معضلات محیط زیست استان اصفهان، دفع غیرمجاز پسماند‌های ویژه و صنعتی به‌ویژه در شرق استان است، چنانکه بار‌ها اخباری مبنی بر رهاسازی غیرمجاز و به‌دور از نظارت در بیابان‌های اطراف اصفهان منتشر شده و خنثی‌سازی این پسماندها، هزینه‌های بسیاری را به استان تحمیل کرده است.

حالا در شرایطی که اداره‌کل محیط زیست استان تهران و بسیاری از استان‌های دیگر از جمله قزوین، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و… ورود پسماند از سایر استان‌ها از جمله استان اصفهان به مراکز مدیریت پسماند صنعتی خود را ممنوع کرده‌اند، اما در استان اصفهان به بهانه و در پوشش مرکز زباله‌سوزی، هر ساله حجم عظیمی از پسماند‌های صنعتی خطرناک به استان وارد می‌شود، این در حالی است که اصفهان در شرایط ویژهٔ خشکسالی و انبوه مشکلات محیط زیستی به سر می‌برد و تحمل عارضهٔ محیط زیستی جدید را ندارد و باید از بروز هر اتفاق جدیدی در بستر آسیب‌پذیر استان جلوگیری شود؛ بنابراین لازم است که تأسیسات زباله‌سوزی اصفهان صرفاً برای آن گروه از پسماند‌ها که تنها راه دفع آن‌ها سوزاندن است از جمله سموم و پسماند‌های حاوی PCBs مورد استفاده قرار گیرد و همانند سایر استان‌ها، ورود پسماند‌های قابل دفن به استان اصفهان ممنوع اعلام شود تا بیش از این شاهد افزایش آلودگی در این استان نباشیم.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت سلامت نیوز، تاریخ انتشار: 4شهریور1402، کدخبر: 359797، www.salamatnews.com